ارتباط با ما

درباره آزادگی

شماره جدید

مسئله ملی و فدرالیسم

شماره جدید

حقوق بشر

دانشجو

  پشت پرده اختلاس های بانکی درایران

حمید مقدم نیا (حقوقدان و وکیل دادگستری)

مقدمه

    قبل ازورودبه بحث و بیان چگونگی بروز اختلاس های گسترده درنظام بانکی ایران توسط صاحبان قدرت لازم دیدم چکیده ای از مراحل دریافت و بازپرداخت یک وام بانکی را به جهت قضاوت خوانندگان بیان نموده وازاین نظر مفیدفایده قرارگیرد. کمترکسی است که تجربه یک بارمراجعه به بانک ودرخواست وام رانداشته باشد .چنانچه بدون آشنا و رابطه درخواست وام داشته باشید باکوهی ازموانع و مشکلات درتهیه مدارک مواجه بوده ویک جمله تکراری امروز و فردا خواهید شنید که ناچارا" عطایش را به لقایش خواهید بخشید.حال آنکه بنابرآمار 80 درصد از معوقات بانکی تنها نزد 2000 نفر ازمشتریان بانکها می باشد که درنوع خود با توجه به جمعیت ووسعت جغرافیایی ایران یک فاجعه می باشد.

درحال حاضر سیستم بانکی ایران شامل :

1)         بانکهای دولتی

2)         بانکهای خصوصی

3)         موسسات مالی واعتباری

4)         صندوق های قرض الحسنه

می باشد که تحت قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب مجلس وتایید شورای نگهبان فعالیت می کنند.

اصولا" قواعد حاکم بر مقررات پرداخت وام وطی مراحل اداری آن درکلیه بانکهای فوق یکسان است درادامه اصول مشترک رابه صورت مبسوط ارائه می نماید.

         طبقه بندی مراجعین به بانکها

1)افرادی که صرفا" با افتتاح حساب (سپرده کوتاه مدت ویا بلندمدت ) نزد شعبه بانک قصد دریافت سود بانکی دارند.

2)افرادی که با افتتاح حساب جاری قصد فعالیت مشترک با بانک راداشته و بانک با توجه به فعالیت مشترک برای مشتری اعتبار باز می کند

3) افرادی که ترکیبی از دسته های اول ودوم بودند که باتمرکز دارائهای خود و به منظور پیش برد اهداف اقتصادی خود از وام بانکی استفادخ می کنندکه مخاطب ما افراد این گروه می باشند.

معمولا" برای آنکه فردی بتواند از تسهیلات بانکی بهره مندگردد باید به شرح فوق ابتدا افتتاح حساب نماید یا اینکه نزد مسئولین شعبه معرفی شده باشد که معمولا" این آشنائیها از طریق ارتباطات فامیلی (سببی یا نسبی) و یا از طریق دوستان و آشنایان و یا علقه های سیاسی صورت می پذیرد. 

پس از آنکه افتتاح حساب صورت پذیرفت و مشتری گردش حساب بانکی معقولی نزد شعبه داشت تقاضای وام خود را به رئیس شعبه ارائه می نماید و نامه با پاراف رئیس به مسئول اعتبارات شعبه  ارجاع می گردد( در اینجا بعضاً ملاحظات فامیلی و سببی و نسبی و سیاسی بسیار موثر می باشد) که رعایت اینگونه ملاحظات موجب عدم اعتبار سنجی صحیح  توسط بانک و پرداخت وام بدون پشتوانه میگردد.

پس از وصول درخواست وام به مسئول اعتبارات عملا" پرونده وام افتتاح میگرددولیستی جهت تهیه مدارک مورد نیاز وام به مشتری تحویل می شود تا با تحویل آنها اعتبارسنجی آغاز گردد.

جهت اطلاع درحال حاضر بانکهای ایران تسهیلات خود را عموما" درغالب وامهای جعاله – فروش اقساطی – ماشین آلات – مضاربه – خرید وتعمیرات مسکن می باشد هم چنین بانکها ازحیث پرداخت تسهیلات به شعب درجه چهار –سه-دو-یک و ممتاز تقسیم می شوند که اگر سقف وام مورد درخواست درحیطه اختیارات همان شعبه باشدبا تائید رئیس شعبه ومسئول اعتبارات وام پرداخت می گردد ودر غیر این صورت بسته به میزان وام پرونده به کمیته اعتباری منطقه – استان ویا اداره مرکزی همان بانک ارسال میگردد.

نکته مهم : معمولا" در پرداخت وام های با سفارش بدون طی مراحل فوق پرونده به نظر عالی ترین مقام تصمیم گیرنده رسیده و پس از تایید ایشان سایر مراحل به صورت تشریفاتی انجام میگردد البته این روش در بانکهای خصوصی متداولتراست .

پس ازتصویب وتائید پرداخت وام  ابلاغیه وام صادرمیگرددکه شامل مشخصات مشتری –نوع تسهیلات –میزان وام –مدت بازپرداخت –نوع وثائق می باشد . دوره بازپرداخت بین 6 ماه تا 2 سال بوده وقابل تمدید نیز می باشد اما بعضی ازوام های قرض الحسنه از 5 تا 10 سال نیز می باشد .

مرحله بعدی اخذ تضمین ویا وثائق بانکی است که اصولاً پنج نوع می باشد:

 1)چک

 2)سفته 

 3) وثیقه ملکی

 4) ضمانتنامه بانکی

 5)گشایش اعتباراسنادی (داخلی –خارجی )

چک وسفته توسط مشتری وبا امضائ ظهر نویس به عنوان ضامن اخذ میگردد.

وثیقه ملکی اصولا" باید شامل ملکی سهل البیع ودارای ارزش و شش دانگ و بدون معارض باشد.

ضمانتنامه بانکی که معتبرترین نوع ضمانت می باشدبدین صورت است که بانک ثالثی بازپرداخت وام مشتری را نزد بانک تضمین می کند .

گشایش اعتباراسنادی داخلی ویا خارجی بدین صورت که بانک تعهد پرداخت ثمن معامله مشتری خود را نزد فروشنده درداخل ویا خارج تضمین میکند ( در اختلاس اخیر از این روش سوء استفاده شده بود).

نکته : درخصوص وثایق ملکی قبل از آن توسط کارشناس رسمی دادگستری ملک مورد ارزیابی قرارمیگیرد ودر صورت داشتن شرایط بانک وپس از اخذ استعلامهای ثبت –دارائی –شهرداری ملک دررهن بانک قرارمیگیرد . سپس تسهیلات بانکی دروجه مشتری واریزمیگردد.

مراحل فوق چکیده ای از گردش کاریک تقاضای وام در درشعب بانکی در ایران می باشد.

          چگونگی وصول اقساط توسط بانک

پس از پرداخت وام دفترچه اقساط با مشخصات کامل وتاریخ اقساط تحویل مشتری میگردد . درنظام بانکی عدم پرداخت بیش از سه قسط به عنوان وام معوقه نامیده می شود که در این مرحله توسط شعبه به مشتری وضامن اخطار شفاهی وکتبی مبنی بربه روز نمودن بدهی به مشتری ابلاغ میشود در صورت عدم توجه ایشان وافزایش اقساط پرونده مشتری جهت اقدام به اداره پیگیری ووصول مطالبات بانک ارسال میگردد.

اداره وصول معمولا" متشکل از چند نفرکارشناسان باتجربه بانک می باشندکه ایشان نیز از طریق مکاتبه با مشتری وضامن درخواست تسویه اقساط معوق بانک را می نمایدچنانچه اقدامات اداره وصول مطالبات نیز موثر نیافتادپرونده جهت اقدام به اداره حقوقی بانک ارسال میگردد.