درباره آزادگی

شماره جدید

دینر همین مسائل باعث شده است که ارتباط زبان عربی ( و به تبع آن زبان فارسی ) با دنیای جدید تضعیف شود و در نتیجه این زبان از انعطاف لازم در انتقال علم و دانش برخوردار نیست و در یک بحران جدی قرار گرفته است.

از طرف دیگر فرهنگ علمی مورد نیاز توسط ثروت خدادادی ( نفت) خفه می شود و به یک مانع جدی تکامل این کشور ها تبدیل شده است. توسط این ثروت همه چیزحتی مواد غذایی وارد می شود جمعیت ساکن در آن به یک تنبلی مزمن به لحاظ تعقل، فکری و خلاقیت دچار هستند که به محض تولد به خیل مزد بگیران بازنشسته می پیوندند ( ولی این بازنشستگی در مفهوم غرب نیست چرا که افراد بازنشسته در غرب دوران نوآوری های خود را پشت سر گذاشته اند. ) کشور های اسلامی از هیچ شهرت و اقتدار علمی، سیاسی، فرهنگی و تکنیکی برخوردار نیستند. در این کشورها خود پول، بیش از کار و شیوه بدست آوردن آن ارزش دارد. هر چیز که خریدنی است، می خرند، بجز آنچه که در درون آنها به هرز می رود، یعنی توانائی و قابلیت انسان برای تولید و نوآوری که خریدنی نیست.

می خرند به جای آنکه شرایط تولید آنرا در کشور ایجاد کنند. این وضعیت عادتی مزمن است که رفته فته خود به یک ساختار در این کشور ها تبدیل شده است.

(1 ) در فصل دوم دینر به مسئله جغرافیای سیاسی و رادیکالیزه شدن شرق اسلامی پرداخته است. اهم موضوعات این فصل به جنگ سرد و مدرنیزاسیون، رقابت بین انگلیس و روسیه، خلیفه و پان اسلامیسم، الهیات سیاسی، اسلامیسم و عربیسم، فروپاشی امپراطوری عثمانی در سال 1924 و تبدیل شدن آن به جمهوری، استقلال هند و جدا شدن پاکستان از هند و رادیکال و سیاسی شدن اسلام توجه شده است.

در این بخش بطور مختصر به رقابت های بین المللی در دوران جنگ سرد بین کشور های آمریکا، انگلیس، شوروی (سابق) در کشور های اسلامی پرداخته است و مختصر به دکترین ترومن ( 1947 ) که سیاست خارجی آمریکا تحت عنوان سیاست مهار در مقابل نفوذ و گسترش شوروی (سابق ) یعنی خطر سرخ دارد.مختصر اشاره ای شده است.

( اما متاسفانه علیرغم اهمیت این دکترین و تاثیر سرنوشت ساز آن بخصوص در ایران بدلیل هم مرز بودن با شوروی ( سابق) و تبدیل شدن ایران به خط مقدم جبهه مقاومت در قبل از انقلاب اسلامی چندان بدان پرداخته نشده است. ) در تشریح اسلام سیاسی به نظریه پردازانی که پایه گذار بنیادگرایی اسلامی در دوره جنگ سرد است چون ابوالا مودودی (1903- 1979) رهبرجماعت اسلامی از پاکستان است که بیش از سی سال از عمر خود را در تفسیر قرآن صرف کرد. آثار او در دهه 50 در همه کشور های اسلامی نفوذ بسیار داشت. حسن البنا ( 1906- 1949) رهبر اخوان المسلمین ( تاسیس 1928) ازمصر است که با استراتژی بسیار قوی در جنبش توده ای و متمرکز بر مساجد سازمان یافته بود.

این جنبش در بین روحانیون مبارز در ایران نفوذ بسیار داشت. در ادامه به سید قطب (1906- 1966) از مصر اشاره دارد. هر سه این نظریه پردازان اسلام سیاسی هم نسل بودند. آثار سید قطب هم در ایران ترجمه و منتشر شد و نفوذ در بخشی از رو حانیون و مبارزان مذهبی داشت. او علاوه بر تفسیر قرآن در سی جلد ، که یک الهیات سیاسی است، کتاب و مطالب زیادی نگاشت.

او نظریه پرداز اسلام رادیکال و نویسنده پر نفوذی در جهان اسلام محسوب می شود . به تعبیر دینر این جریان های فکری در کشور های اسلامی در واقع قفلی بود در مقابل مدرن که با مذهب و تقدس مهرو موم شد.

در واقع اتوپیای خود را در گذشته یعنی در زمان مقدس در تاریخ اسلام جستجو می کردند و در نتیجه به ایده ال کردن صدر اسلام و شخصیت های زمان پیا مبر اسلام پرداختند. سید جما ل الدین نیزازجمله شخصیت هایی است که مختصر در این بخش به آن پرداخته شده است.

فصل سوم تحت عنوان خط و زبان به مطالبی چون انقلاب علمی و عدم پذیرش ( مذهبی) صنعت و ماشین چاپ، یک کتاب - یک خدا ، ادبیات شفاهی و نوشتاری در تاریخ و جهان اسلام ، از بر خواندن و دکلمه کردن، تکثیر و کپی( مکانیکی فرآن) و دنیوی شدن آن و... پرداخته شده است.

در این فصل به زبان عربی از دو نوع کلاسیک آن که زبان قرآن است و عامیانه اشاره شده است. از نظر دینز زبان کلاسیک ، ویژه گی های قدسی و مذهبی خود را به بخش زبان عامیانه تحمیل می کند و از این طریق یعنی تقدس فرض شدن زبان و خط ، مانع جدی زبانی برای تغییر در بخش های مختلف زندگی به خصوص آنجایی که با علم و دانش ( سکولار) روبرئیم، ایجاد می شود.

در واقع با مقدس شدن زبان و خط به گونه ای چون ترمز زمان عمل می کند و به عبارتی زمان را متوقف می کند، چرا که چندان در آن نمی توان بصورت آزاد برخورد و تفحص کرد. دینر به لحاظ تاریخی به برخورد جهان اسلام با ماشین چاپ در سال1453 در اروپا اشاره می کند و توضیح می دهد که نزدیک به سه قرن یعنی معادل سیصد سال متولیان دین در کشور های اسلامی از پذیرش و ورود صنعت و ماشین چاپ سر باز زدند.

از نظر دینر از همین زمان (یعنی اختراع ماشین چاپ و مانع شدن دستگاه روحانی از ورود آن به کشورهای اسلامی ) رشد و توسعه غرب و شرق به شدت از هم فاصله می گیرد. درست در زمانیکه امپراطوری عثمانی در اوج خود بود و می رفت که بر نیمی از جهان سیطره یابد.

نزیک به سه قرن یعنی معادل سیصد سال متولیان دین در کشور های اسلامی از پذیرش و ورود صنعت و ماشین چاپ سر باز زدند. از نظر دینر از همین زمان (یعنی اختراع ماشین چاپ و مانع شدن دستگاه روحانی از ورود آن به کشورهای اسلامی ) رشد و توسعه غرب و شرق به شدت از هم فاصله می گیرد. درست در زمانیکه امپراطوری عثمانی در اوج خود بود و می رفت که بر نیمی از جهان سیطره یابد.

اختراع صنعت و ماشین چاپ توسط یوهانس گوتنبرگ در واقع انقلابی در فرهنگ علمی اروپا بود.

به این معنا که تنها در ظرف 50 سال اولیه بعد از اختراع آن ( 1453) حدود هشت ( 8) میلیون کتاب در اروپا به چاپ رسید. یعنی معادل کل کتاب هایی که بیش از 1000 سال ( یعنی از 330 میلادی تا اختراع ماشین چاپ) در اروپا به چاپ رسیده بود. در واقع اگر بخواهیم به این آفت یعنی عنصر سانسور در کشور های اسلامی توجه کنیم ، باید به لحاظ تاریخی بررسی کنیم که تنها مربوط به آشنایی ما با مدرن در قرون اخیر نیست.

دینر توضیح می دهد که کلیسا در مقابل ماشین چاپ بسیار مقاومت کرد و تلاش کرد که اطلاعات و دانشی که از طریق ماشین چاپ به سرعت گسترش می یافت را مهار کند. کلیسا و روحانیون، انباشتگی و توسعه علم و دانش را تهدیدی برای موجودیت خود تعبیر می کردند. اگر چه تعبیر آنها هم خلاف واقع نبود و به همین دلیل اصرار داشتند که دانش را به عهده روحانیون واگذارند.

در این زمان چنانچه نویسنده ای نمی توانست آثار خود را به چاپ برساند به منطقه دیگری می رفت که امکان چاپ آن را داشت (شاهزاده گان بسیاری از مناطق ، استقرار ماشین چاپ را اجازه داده بودند) . این منطقه از دنیا از طریق چاپ ماشینی متن (Text)، در زمینه های مختلفی در آستانه تغییرات جدی قرار گرفت. کمتر از 100 سال بعد از اختراع دستگاه چاپ ما در اروپا با جنبش رفرم مذهبی ( اصلاحات دینی) روبرئیم. دینر می نویسد عملکرد لوتر در مقابل پاپ و واتیکا ن بدون ادبیات و جزوه های انتقادی چاپ شده و انتشار آن غیرممکن بود.

حوزه عمومی بعد از لوتر بنحو گسترده ای رشد کرد. انجیلی که توسط لوتر در سایه کلیسای کاتولیک یونان و نه روم ترجمه کرد تا زمان فوتش بیش از یک میلیون نسخه به فروش رفت. ظهور و گسترش نزاع ها و بحث های مذهبی و فلسفی بعد از لوتر در قالب متون چاپ شده و

قبلی

برگشت

بعدی