دارند که تلاش میکنند با شناسایی و بهره‌گیری از نقاط ضعف سیستم، آزادی از دست رفته‌شان را باز پس‌گیرند.
چیزی که مسلم است این است که هیچ یک از طرفین به عنوان برنده مطلق از میدان بیرون نخواهد آمد و هر عملی با عکس العمل طرف مقابل پاسخ داده خواهد شد. لذا بهتر است بجای عبارت "مبارزه با فیلترینگ" از عبارت "مقابله با فیلترینگ" استفاده شود. زیرا این یک جنگ مجازی و در دنیایی مجازیست و کسانی که حقیقتاً میخواهند با فیلترینگ و سانسور مبارزه کنند باید با ریشه‌های آن که ن‍شأت گرفته از کوته فکری و استبداد است در دنیای واقعی به مبارزه برخیزند.
هنوز بیش از یک دهه از ورود اینترنت به ایران نمی‌گذرد. اگر چه کاربران ایرانی در سالهای اولیه ورود این تکنولوژی به کشورمان خاطره‌ای خوب و به دور از سانسور را تجربه کردند ولی دیری نپایید که کشورمان به یکی از بزرگترین سانسور کنندگان اینترنت تبدیل شد. امروزه ایران به همراه چین از بزرگترین سانسور کنندگان اینترنت به شمار میرود و این در حالی است که رشد اینترنت در ایران بسیار چشمگیر است و از یک میلیون کاربر در سال ۲۰۰۱ به پنج میلیون در سال ۲۰۰۵ رسیده است و بنابر پیش‌بینی شرکت مخابرات تا سال ۲۰۰۹ این تعداد به بیست و پنج میلیون نفر خواهد رسید.
در حال حاضر در ایران ۶۵۰ سرویس دهنده اینترنت (ISP) و ۱۸ شرکت ICP وجود دارند. شرکت ارتباطات دیتا، وابسته به شرکت مخابرات ایران، بزرگترین سرویس دهنده اینترنت در کشور است و اغلب ISPها از او سرویس میگیرند.
مطابق آنچه در "مقررات و ضوابط شبکه‌های اطلاع رسانی رایانه‌ای" آمده است، کلیه ایجاد کنندگان نقطه تماس بین‌الملل از جمله شرکت مخابرات موظفند سیستم فیلترینگ داشته باشند تا از دسترسی کاربران به سایتهای غیرمجاز ممانعت شود.
ضوابط و مصادیق موارد فیلتر توسط شورای عالی اطلاع رسانی تصویب و اعلام میشود. هم اکنون یک کمیته سه نفره متشکل از نمایندگان صداوسیما، وزارت ارشاد و وزارت اطلاعات از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی مأمور نظارت بر فعالیتهای اینترنتی است. این گروه با تهیه فهرست سایتهایی که باید مسدود شوند، تنها مرجع رسمی مسئول در این زمینه است.
با این حال بارها دیده شده که قوه قضائیه راساً در امر فیلترینگ دخالت کرده و مستقیماً دستور مسدود سازی سایتهای اینترنتی را به مخابرات ابلاغ نموده است.
سانسور اینترنت در ایران به شیوه‌های مختلف و در سطوح مختلف انجام میگیرد. برای آن دسته از سایتهایی که سرویس‌دهنده (Server) و گردانندگان آن در ایران هستند برخورد به صورت قوه قهریه و سیستم قضائی است ولی برای آن دسته از سایتهایی که مرکز کنترل آنها در خارج از حیطه اقتدار جمهوری اسلامی قرار دارد، برخورد به صورت مسدود سازی دسترسی کاربران ایرانی به سایت مورد نظر می‌باشد. بر اساس یکی از جدیدترین و معدود تحقیقات میدانی انجام شده توسط مؤسسه اپن‌نت (OpenNet) که سعی دارد وضعیت فیلترینگ را در کشورهای مختلف دنیا بررسی کند، حدود ۳۰ درصد از سایتهای مورد بررسی این مؤسسه در ایران مسدود بودند (۴۹۹ سایت از ۱۴۷۷). نتایج تحقیقات این مؤسسه که در یک گزارش ۲۹ صفحه‌ای منتشر شده است نشان میدهد که ایران یکی از سخت‌ترین و شدیدترین سیستمهای فیلترینگ را به اجرا گذاشته است. خلاصه‌ای از نتایج این تحقیق ذیلاً آمده است:
· در حال حاضر فیلترینگ در ایران بر روی موضوعات مربوط به ایران، به ویژه سایتهای فارسی زبان تمرکز کرده است. سایتهای غیر مرتبط با مسائل داخلی ایران و نیز سایتهای غیر فارسی بسیار کمتر در معرض خطر فیلتر شدن قرار دارند.
· فیلترینگ خصوصاً وبلاگهای شخصی و سایتهای ارائه دهنده خدمات وبلاگ نویسی را مورد هدف قرار داده است. در طول دوره تحقیق (سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵) فیلتر کردن وبلاگها به طور فزاینده‌ای افزایش نشان میداد. با این که برای فیلتر کنندگان ساده تر است کل سایت ارائه دهنده خدمات وبلاگ نویسی را بلوک کنند ولی ایران در اکثر موارد به جای این کار، اقدام به مسدود کردن جداگانه وبلاگها نموده است. به نظر میرسد هدف ایران از این کار این باشد که میخواهد دسترسی به بعضی وبلاگها حفظ شود در حالیکه وبلاگهای مخالفان مسدود شده باشد.
· یکی دیگر از حوزه‌های تمرکز فیلترینگ سایتهای خبری است. آمار نشان میدهد در حالیکه تنها ۵ درصد سایتهای خبری انگلیسی فیلتر شده‌اند، این تعداد در مورد سایتهای خبری فارسی زبان به ۵۰ درصد میرسد.
· فیلترینگ در حوزه سایتهای سکس و فیلترشکن نیز به شدت فعال است. به طوری که ۱۰۰ درصد سایتهای سکس و ۹۵ درصد سایتهای فیلترشکن مورد مطالعه در این تحقیق مسدود بودند.
· این تحقیق در آخر پیش‌بینی میکند علاوه بر این که فیلترینگ از لحاظ کمی در ایران گسترش پیدا میکند، از نظر کیفی نیز شیوه‌های فیلترینگ به تدریج دقیق‌تر و پیچیده‌تر خواهند شد.
مبانی فیلترینگ در اینترنت
قبل از این که شما بخواهید سد سانسور را بشکنید و از فیلتر عبور کنید ابتدا لازم است اطلاعاتی راجع به سیستمهای فیلتر کننده محتوا (Content Filter) و شیوه کار آنها داشته باشید. همانطور که میدانید اینترنت شبکه‌ای است که از هزاران شبکه کوچکتر و میلیونها کامپیوتر که اطلاعاتشان را به اشتراک گذاشته‌اند شکل گرفته است. هنگامی که شما قصد دیدن یک صفحه وب را میکنید کامپیوتر شما درخواستی را به کامپیوتر میزبان میفرستد که این درخواست در طی مسیرش از دهها و شاید صدها کامپیوتر دیگر باید عبور کند. ISP و شبکه مخابراتی محلی شما در ابتدای این مسیر قرار گرفته‌اند. حال با فرض این که شبکه محلی شما مجهز به سیستم فیلترینگ باشد، ترتیب کار میتواند به صورت زیر پیش رود:
1. کامپیوتر شما یک صفحه وب را درخواست میکند.
2. این درخواست در ابتدا به ISP و از آنجا به شبکه محلی شما فرستاده میشود.
3. قبل از اینکه درخواست از شبکه محلی به سروری که صفحه وب مورد نظرتان بر روی آن قرار گرفته ارسال شود توسط سیستم فیلتر کننده بررسی میگردد.
4. در اینجا یکی از دو حالت زیر پیش می‌آید:
A. سیستم فیلتر کننده درخواست شما را مجاز تشخیص داده و به آن اجازه عبور میدهد. در این حالت درخواست شما به سروری که صفحه مورد نظرتان بر روی آن قرار دارد میرسد و متعاقباً صفحه مربوطه برایتان ارسال میگردد.
B. سیستم فیلتر کننده درخواست شما را غیرمجاز میداند و آن را بلوک میکند. دراین حالت از ارسال آن به سرور مربوطه خودداری شده و در عوض یک پیام اخطار برایتان ارسال خواهد شد.
از لحاظ فنی ممکن است سیستم فیلتر کننده بر روی ISP قرار گرفته باشد ولی این مسئله تأثیری در نتیجه کار ندارد. مراحل فوق عیناً به همان صورت تکرار میشود با این تفاوت که این بار درخواستها در یک سطح پایین‌تر، یعنی در ISP، مورد بررسی قرار میگیرند.
تا اینجا متوجه شدید که تمامی درخواستها ابتدا باید از یک سیستم فیلتر کننده عبور کنند. این سیستم درخواستها را با لیستی که دارد مقایسه کرده و بعد تصمیم میگیرد که به آنها اجازه عبور بدهد یا نه!