گام به گام با زنان در انقلاب مشروطیت
میترا ورسائی
به ندرت تاریخ نگاران ایرانی به ثبت و مستند کردن رویدادهای موثری که به وسیله زنان به وجود آمده، پرداخته اند. با این نقص فاحش اما بوده اند تاریخ دان ها و پژوهشگرانی که روز یا ماه و سال هایی که حرکت های زنان ایران، تاثیرگذار بوده است را به ثبت رسانده اند.
مطلبی که در پی می آید به بهانه یکصد و چهارمین سالگرد انقلاب مشروطه، با بهره گیری از چندین منبع، گردآوری شده و حرکت ها و تلاش های تاثیرگذار زنان در انقلاب مشروطیت را فهرست کرده است.
عکس: بست نشینی عده ای از زنان مشروطه خواه برای «تاسیس عدالت خانه»
خرداد ماه 1284 خورشیدی
بست نشینی بخش عمده ای از کسبه بازار تهران، بزازان، بازرگانان، و روحانیان سرشناس در مسجد شاه تهران که خواستار استعفای امین الدوله و اصلاحات در مملکت هستند. مردان و روحانیان مترقی متحصن در مسجدشاه، به طور گسترده و کم نظیر از سوی گروههای زنان مورد حمایت و پشتیبانی قرار می گیرند. در این حرکت های اعتراضی، زنان افزون بر مشارکت فعال، حفاظت از جان روحانیان مترقی را نیز بر عهده دارند.
2 بهمن ماه 1284
دست خط شاه مبنی بر برکناری امین الدوله.
31 خردادماه 1285
تحصن بیش از 13000 نفر از مردم تهران ( پیشه وران، تجار، روحانیان مبارز و روشنفکران انجمن های انقلابی مخفی) در اقامتگاه تابستانی هیئت نمایندگی بریتانیا، و شرکت گسترده زن ها در تظاهرات خیابانهای تهران، حمایت آنها از روحانیان مترقی، و تلاش آنها برای تحصن در خارج از ساختمان اقامتگاه.
29 تیر ماه 1285
عده ای از زنان در مسجد شاه برای «تاسیس عدالت خانه»، بست می نشینند: هنگامی که عده ای از بزازان چادر بزرگی آورده و در حیاط مسجد دست به تحصن می زنند زنان نیز پا به میدان می گذارند و برای آوردن روحانیان مبارز به مسجد، همراهی می کنند عده ای از آنان نیز در حیاط مسجد بست می نشینند و خواهان تشکیل عدالت خانه می شوند.
14 مرداد 1285
مظفرالدین شاه قاجار، سرانجام، فرمان مشروطه را صادر می کند.
15 مهر 1285
مجلس شورای ملی افتتاح می گردد. این نخستین بار در تاریخ است که ایران ما، دارای مجلس قانونگذاری برای اداره کشور و رتق و فتق امور اجتماعی مردم می شود.
دی ماه 1285
شرکت گسترده زنان در جنبش ملی به منظور تاسیس بانک ملی ایران و استقلال مالی کشور، و نیز با هدف تحریم منسوجات خارجی. در این حرکت ملی و ایثارگرانه، زنان پیشقدم اند و با اهدا و گرو گذاردن جواهرات و لوازم خانه و حتی پس اندازهای ناچیز خود، به تاسیس بانک ملی و تقویت بنیه مالی دولت و مجلس، یاری می رسانند.
9 دی ماه 1285
قانون اساسی مشروطه به امضای شاه می رسد.
10 دی ماه 1385
نامه یکی از زنان ـ پس از تصویب قانون اساسی ـ به روزنامه مجلس و تقاضا از آن مجمع که از تشکیل مدارس و اجتماعات زنان حمایت شود.
14 دی ماه 1285
مظفرالدین شاه چشم از جهان فرو می بندد.
دی ماه 1285
آغاز تشکیل انجمن های ایالتی؛ ولایتی، و انجمن های مردم نهاد، در اکثر قریب به اتفاق شهرها و استانهای کشور.
6 اسفند 1285
روزنامه ندای وطن نوشت «زن، از افراد انسانی است و در خلقت به او ظلمی نشده و چیزی کسر ندارد و تفاوتی میان او و مرد در شرف و انسانیت نیست.» و در 17 محرم همین سال نیز روزنامه عدالت می نویسد که « حاجی علویه خانم از زنان میهن پرست و سرشناس تبریز در خصوص تحریم کالاهای خارجی سخن گفته است» اغلب جلسه های انجمن های زنانه تبریز در منزل علویه خانم برگزار می شد.
5 بهمن ماه 1285
محمدعلی میرزا، شاه جدید و مستبد (که بعدتر مجلس شورای ملی را به توپ می بندد)، وارد تهران می شود.
12 بهمن ماه 1285
سرانجام با فشار و پیگیری مردم ایران بخصوص با فداکاری زنان وطن پرست و آگاه ایرانی، قانون بانک ملی به تصویب می رسد.
18 بهمن ماه 1285
همایش بزرگ و باشکوه گروههایی از زنان تهران و گذراندن قطعنامه ای به منظور پیشبرد حقوق زنان، ایجاد مدارس دخترانه، و منسوخ کردن رسم جهیزیه های سنگین.