كنوانسيون منع شكنجه وساير رفتارها و مجازات‌هاي ظالمانه، غير انساني يا تحقير آميز

مصوب 10 دسامبر 1984/ قطعنامه شماره 46/39 مجمع عمومي سازمان ملل متحد قدرت اجرائي کنوانسيون، 26 ژوئن 1987.

کنوانسيون منع شکنجه و رفتار يا مجازات خشن، غير انساني يا تحقير کننده مصوب 10 دسامبر 1984/ قطعنامه شماره 46/39 مجمع عمومي سازمان ملل متحد قدرت اجرائي کنوانسيون، 26 ژوئن 1987.

کشورهاي طرف اين کنوانسيون (ميثاق)

- با توجه به اصول مندرج در منشور سازمان ملل متحد که شناسائي حيثيت ذاتي و حقوق برابر و غيرقابل انتقال تمام اعضاء خانواده بشري را مبناي آزادي، عدالت و صلح در جهان اعلام داشته است.

- با توجه به اين‌که حقوق مذکور از شان و منزلت ذاتي انسان سرچشمه گرفته است.

- با توجه به تعهدات دولت‌هاي امضاء کننده منشور، به‌ويژه ماده 55 آن که اعتلاي رعايت و حرمت حقوق بشر و آزاديهاي اساسي ‌را متذکر مي‌شود.

- با در نظر گرفتن ماده پنجم اعلاميه جهاني حقوق بشر و ماده هفتم کنوانسيون بين المللي حقوق مدني و سياسي که مقرر داشته است: هيچ‌کس را نمي‌توان مورد آزار و شکنجه و يا مجازات و رفتارهاي ظالمانه و غيرانساني قرار داد که سلب کننده حقوق مدني و اجتماعي فرد است.

- با توجه به اعلاميه مجمع عمومي 9 دسامبر 1975 مبني بر حمايت از انسانهائي که مورد شکنجه و اعمال ظالمانه، غيرانساني و رفتارهائي که باعث سلب حقوق مدني و اجتماعي آنها مي شود.

·         با آرزو و تلاش و تاثيرگذاري بيشتر عليه شکنجه و ديگر اعمال وحشيانه و غيرانساني و مجازات و رفتارهائي که حقوق انسانها را در سراسر جهان به مخاطره مي اندازد. ما امضاء کنندگان اين کنوانسيون، اصول زير را مي پذيريم:

قسمت‌اول

ماده اول:

- از نظر اين کنوانسيون شکنجه چنين تعريف مي‌گردد: هر عمل عمدي که بر اثر آن درد يا رنج شديد جسمي يا روحي عليه فردي به منظور کسب اطلاعات يا گرفتن اقرار از او و يا شخص سوم اعمال مي‌شود، شکنجه نام دارد. (همچنين) مجازات فردي به عنوان عملي که او يا شخص سوم انجام داده است و يا احتمال مي رود که انجام دهد، با تهديد و اجبار و بر مبناي تبعيض از هر نوع و هنگامي که وارد شدن اين درد و رنج و يا به تحريک و ترغيب و يا با رضايت و عدم مخالفت مامور دولتي و يا هر صاحب مقام ديگر انجام گيرد، شکنجه تلقي مي شود.

2- اين ماده خللی نسبت به اسناد بين المللی و يا (مصوبات) قوانين داخلي کشورها که مفهوم وسيعتري براي شکنجه درنظر گرفته اند، وارد نمي کند. (بايد براساس همان مفهوم وسيعي که آن سند بين المللي و يا قانون داخلي درنظر گرفته است، عمل نمود).

ماده دوم:

1- هر دولت عضو اين کنوانسيون، موظف است اقدامات لازم و موثر قانوني، اجرائي، قضائي و ديگر امکانات را جهت ممانعت از اعمال شکنجه در قلمرو حکومت خود، به عمل آورد.

2- هيچ وضعيت استثنائي کشوری، مانند جنگ و يا تهديد به جنگ، بي ثباتي سياسي داخلي و يا هرگونه وضعيت اضطراري ديگر، مجوز و توجيه کننده اعمال شکنجه نمي باشد.

3- دستور و حکم مقام مافوق (حکومتي) و يا مرجع دولتي، نمي تواند توجيه کننده عمل شکنجه باشد.

ماده سوم:

1- هيچ دولت عضو، فردي را که جانش در خطر است و مورد شکنجه واقع خواهد شده، به دولتي که زمينه واقعي (چنين اعمالي را) دارد، مسترد نخواهد کرد.

2- به منظور پايان دادن به ايجاد زمينه های عمل شکنجه، مراجع شايسته و صلاحيت داري بايد درنظر گرفت تا بتوان بدينوسيله دولتي که وجود نمونه هاي فاحش و آشکار و عملی شکنجه و نقض مداوم حقوق بشر در آن مشاهده مي شود را بررسي کنند.

ماده چهارم:

1- هر دولت عضو، مراقب و مطمئن خواهد شد که تمام انواع شکنجه تحت قوانين جنائي، جرم محسوب گردد و براي کسي که مبادرت به انجام شکنجه مي کند و يا کسي که در انجام اين عمل با او مشارکت و همکاري مي نمايد، جرم شناخته شود

2- هر دولت عضؤ براي اين جرايم و با درنظر گرفتن نوع و اهميت آنها، کيفري مناسب تعيين خواهد کرد.

ماده پنجم:

1- هر دولت عضو، اقدامات لازم و ضروري و اختيارات قانوني براي جرم هاي که راجع به ماده چهارم است را (در دستگاه قضائي) خود به قرار زير انجام خواهد داد:

الف: هنگامي که جرمي در قلمرو قضائي و يا مرز دريايي و هوائي شناخته شده ( آن کشور)، انجام گرفته است.

ب: هنگامي که متهم شهروند آن کشور باشد.

ج: هنگامي که قرباني (شکنجه) شهروند آن کشور باشد و آن دولت آن را تائيد نمايد.

2- هر دولت عضو همچنين، اقدامات لازم را در جهت کسب اختيارات قانوني در نظام قضائي خود، به عمل خواهد آورد. اين اقدامات در مواردي است که جرم هاي در قلمرو قضائي آن کشور صورت گرفته است و فرد متهم به کشور متبوعش تسليم نشده است. طبق ماده هشتم بند اول، متهم به دولت هاي که نامشان ذکر شده است، مسترد خواهد شد.

3- اين کنوانسيون از جرائم جنائي که در ارتباط با قوانين داخلي است، مستثني نمي باشد.

ماده ششم:

1- هر دولت عضو، فرد متهمي را که جرمي مطابق ماده 4 ( اين کنوانسيون) مرتکب شده است، بازداشت خواهد نمود و يا اقدامات ديگري جهت اطمينان از حضور متهم به عمل خواهد آورد. ( اين دولت) براي اطمينان از وضعيت متهم، اطلاعات موجود و قابل استفاده را مورد بررسي قرار خواهد داد و سپس حکم بازداشت و يا هر اقدام ديگري را مطابق قوانين خود انجام خواهد داد. اين بازداشت متهم بر حسب ضرورت، ممکن است براي مدتي ادامه داشته باشد تا روند جرم و استرداد مجرم، طي گردد.

2- دولت (مذکور) مقدمات تحقيق و رسيدگي (دوسيه متهم) را فراهم خواهد کرد.

3- فردي که در بازداشت بسر مي برد، حق خواهد داشت که طبق بند 1 اين ماده، بي درنگ با نزديکترين نمايندگي دولت متبوعش تماس حاصل نمايد. اگر فرد بازداشتي تابعيتي نداشته باشد، او حق خواهد داشت که با نمايندگي کشوري که او در آنجا معمولا اقامت داشته است، تماس گيرد.

4- هنگامي که دولتی فردي را طبق اين ماده بازداشت مي کند، مراتب امر را به دولت هاي که در ماده 5 بند 1 به آنها اشاره شده است، بي درنگ اطلاع خواهد داد و شرايط و موقعيت بازداشتي فرد متهم را بازگو خواهد نمود.

ماده هفتم:

1- دولت عضوي که تحت قلمرو قضائي خود، فرد متهم در مطابقت با ماده 4 مرتکب جرمي شده است، با درنظر گرفتن ماده 5 عمل خواهد نمود. اگر (آن دولت) فرد متهم را به ( دولت متبوعش) مسترد ننمايد، مي بايد دوسيه متهم را به مراجع صلاحيت دار و شايسته به منظور تعقيب قضائي واگذار نمايد.

2- مراجع (صلاحيت دار) مذکور، مانند هر جرم عادي و در يک جريان طبيعي و جدي، تحت قوانين دولتي، نظر و تصميم خود را خواهند گرفت. مدارک قانوني و معتبر بنا به ماده 5 بند 2 براي پيگرد و تعقيب قانوني و محکوميت ضروري است. اين مدارک در تطابق با ماده 5 بند 1 مي بايست مستدل و محکم باشد؟ به طوري که تعقيب قضائي را قابل اجرا گرداند.

3- هر فردي با توجه به اقامه دعوي جرمي که عليه او و در ارتباط با ماده 4 صورت گرفته است، مي بايست در تمام مراحل قضائي رفتار مناسب با او، تضمين گردد.

ماده هشتم:

1- دولت‌هاي عضو جرائم مربوط به ماده چهارم که شامل استرداد مجرمين به کشور متبوع شان است و يا هر نوع اخراج و استردادي که آنها به وسيله قراردادهاي دوجانبه پذيرفته اند، تضمين خواهند کرد.

2- اگر دولت عضوي در خواست استرداد (متهمي) را از دولت عضو ديگر که معاهده اي را براي استرداد با اين دولت امضاء نکرده است، دريافت دارد، اين کنوانسيون به مثابه معاهده اي قانوني براي استرداد مجرمين به شمار ميرود.

3- دولت‌هاي عضوي که شرط استرداد را بنابر معاهده اي نپذيرفته اند، جرائم ( مربوط به شکنجه) را به مثابه جرايم قابل استرداد در قراردادهاي دوجانبه ملحوظ خواهند داشت و آن را ( جرم شکنجه) همانند يک جرم قابل استرداد و قانوني از دولت عضو خواستار ميشوند.

4- اين نوع جرائم (شکنجه) با هدف استرداد ضرورت دارد که به وسيله قرارداد دوجانبه اي بين کشورهاي عضو، انجام گردد. چنان که قرارداد دوجانبه اي بين( آنها) امضاء شده است، لازم است بنابه ماده 5 بند 1 و براساس اختيارات قضائي دولت‌ها، نه فقط براي مکاني که جرم در آن به وقوع پيوسته است، باشد، بلکه شامل قلمرو دولت‌ها نيز گردد.

ماده نهم:

1- دولت‌هاي عضو در فراهم کردن امکاناتي که در ارتباط با روند پيگيري جرائم و مجرميني که مشمول ماده چهار مي باشند، اقدامات لازم را به عمل خواهند آورد و نيز يکديگر را با ارائه شواهد و اسنادي که در اختيار دارند، جهت پيگيري روند جرايم ياري خواهند رساند.

2- دولت‌هاي عضو، تعهدات خويش را بنابر بند 1 اين ماده مبني بر مساعدت هاي قضائي متقابل در بين خود عمل خواهند کرد.

ماده دهم:

1- هر دولت عضو، با توجه به ممنوعيت شکنجه به مجريان قانون، پوليس و نظامي، کارکنان خدمات صحي، کارمندان و ديگر افرادي که به نحوي در بازداشت، بازجويي و بازرسي (افراد دخالت دارند) و نيز هر رفتاري که موجب دستگيري، بازداشت و زنداني افراد مي شود، آموزشها و اطلاعات لازم را به آنها بدهند و مطمئن شوند که آنها از اين آموزشها و اطلاعات برخوردار خواهند شد.

2- هر دولت عضو، در قوانين و دستورها به فراخور وظايف و مسووليتهاي افراد، ممنوعيت شکنجه را ملحوظ خواهد کرد.

ماده يازدهم:

هر دولت عضو، موظف است به طور مرتب و منظم قواعد و روشهاي مربوط به بازجويي (بازپرسي) و ترتيبات راجع به نگهداري افراد را (در بازداشتگاه ها) انجام دهد. اين بازنگري و مراقبت شامل هر نوع دستگيري، زندان و در هر قلمروي که حوزه قضائي آن دولت است، با درنظر گرفتن اصل ممنوعيت شکنجه مي باشد.

ماده دوازدهم:

هر دولت عضو، موظف است ترتيب اطمينان بخشي بدهد تا اگر قراين معقولي برانجام عمل شکنجه در مکان و يا در قلمرو قضائي آن دولت وجود داشت، مقامات صلاحيت دار بي درنگ و بي طرفانه به آنها رسيدگي نمايند.

ماده سيزدهم:

هر دولت عضو، موظف است حق شکايت فردي را که عنوان مي کند او در قلمرو قضائي آن دولت مورد شکنجه قرار گرفته است را محفوظ بدارد و شکايت او را بي درنگ و بي طرفانه به مقامات صلاحيت دار جهت رسيدگي ارجاع دهد و نيز مطمئن گردد که شکايت کننده و شاهدان از تهديدهاي که نتيجه عمل آنهاست درامان خواهند بود.

ماده چهاردهم:

1- هر دولت عضو، موظف است از طريق نظام قانوني خود ترتيب اطمينان بخشي بدهد که قرباني شکنجه حق گرفتن خسارت و جبران غرامت مناسب (عادلانه) و کافي داشته باشد. اين جبران شامل اعاده وضع اوليه قرباني شکنجه تا حدامکان نيز هست. هرگاه فردي بر اثر شکنجه بميرد، جبران خسارات شامل بستگان او مي گردد.

2- هيچ موردي از اجراي اين ماده مبني بر اعاده حقوق قرباني شکنجه و افراد ديگري که بنابر قوانين کشوري غرامت به آنها تعلق مي گيرد، جلوگيري نخواهد کرد.

ماده پانزدهم:

هر دولت عضو، موظف است به نحوي اطمينان حاصل نمايد که اقرار دراثر شکنجه به هيچ وجه مدرک محسوب نخواهد شد و نمي توان آن مدارک را به جز در مورد شخص شکنجه گر و درجهت پيگرد او به لحاظ ارتکاب جرم، مورد استناد قرار داد.

ماده شانزدهم:

1- هر دولت عضو، متعهد است که در قلمرو قضائي خود اعمال وحشيانه، غيرانساني و رفتارهاي تحقيرکننده و مجازات هائي را که مشمول تعريف شکنجه و ماده يک اين کنوانسيون نيست و اين اعمال به تحريک و ترغيب و يا با رضايت و عدم مخالفت مامور دولتي و يا هر صاحب مقام ديگر انجام مي گيرد، جلوگيري به عمل آورد. اين تعهدات به ويژه، تعهداتي است که در مواد 13- 12- 11 و 10 مبني بر تعويض و جايگزيني افرادي که در عمل شکنجه و يا ديگر اعمال وحشيانه غيرانساني و رفتارهاي تحقيرآميز و مجازاتهاي خشن آمده است.

2- مقررات اين کنوانسيون نسبت به مقررات، اسناد بين المللي و قوانين ملي که اعمال وحشيانه و غير انساني و رفتارهاي تحقيرآميز که مربوط به استرداد يا اخراج مي باشد و ممنوع اعلام کرده اند، خللي وارد نخواهد کرد.

قسمت دوم

ماده هفدهم:

1- يک کميته ضد شکنجه تاسيس خواهد شد( از اين پس در اين کنوانسيون کميته ناميده مي شود) و وظائفي که در مواد بعدي به آنها اشاره خواهد شد را عهده دار است. اين کميته از 10 کارشناس عاليرتبه که برخوردار از صلاحيت اخلاقي و شايستگي در زمينه حقوق بشر مي باشند، تشکيل خواهد شد. آنها با صلاحيت شخصي خود انجام وظيفه مي نمايند(نه به عنوان نماينده دولت متبوع خويش) همچنين اين کارشناسان به وسيله دولت‌هاي عضو و با رعايت تقسيمات عادلانه جغرافيائي و نيز همکاريهاي سودمندانه و تجربيات حقوقي آنها انتخاب خواهند شد.

2- اعضاء کميته به وسيله راي مخفي و از فهرست نامزدهائي که دولت‌هاي عضو تعيين کرده اند، انتخاب مي گردند. دولت‌هاي عضو درنظر خواهند داشت که افراد سودمند و کساني از اعضاء کميته حقوق بشر تحت نظارت پيمان بين المللي حقوق مدني و سياسي و نيز افرادي که مايل به خدمت در کميته ضد شکنجه باشند را نامزد نمايند.

3- انتخابات اعضاء کميته با دعوت به گردهمائي سرمنشي سازمان ملل متحد از دولت‌هاي عضو و در هر دو سال يکبار انجام خواهد گرفت. حد نصاب در اين گردهمائي، شرکت دوسوم کشورهاي عضو مي باشد. افرادي که حائز اکثريت آراء از طرف نمايندگان حاضر دولت‌هاي عضو باشند، انتخاب خواهند شد.

4- اولين انتخابات نبايد بيشتر از 6 ماه پس از لازم الاجرا شدن اين کنوانسيون به درازا بکشد. براي انتخابات حداقل 4 ماه پيش از تاريخ انجام آن، سرمنشي سازمان ملل متحد، از دولت‌هاي عضو، به وسيله نامه دعوت خواهد نمود که نامزدهاي خود را براي عضويت در کميته ظرف 3 ماه معرفي کنند. سرمنشي سازمان ملل فهرستي به ترتيب حروف الفباء از افرادي که نامزد شده اند، با ذکر نام کشورهاي که آنان را معرفي کرده اند، تهيه و به دولت‌هاي عضو ارسال خواهد داشت.

5- اعضاء کميته براي مدت 4 سال انتخاب مي شوند و در صورتي که مجددا نامزد شوند، تجديد انتخاب آنها مجاز خواهد بود. ليکن مدت زمان پنج عضو کميته منتخب در اولين انتخابات در پايان 2 سال منقضي مي شود. نام اين 5 عضو پس از اولين دوره انتخابات با قيد قرعه و به وسيله رئيس جلسه مذکور، بنابر بند 3 اين ماده معين مي گردد.

6- اگر عضوي از اعضاء کميته فوت کند و يا استعفا دهد و يا به هر دليل ديگري نتواند انجام وظيفه کند، دولت عضوي که اين فرد را نامزد کرده بود، شخص کارشناس ديگري که تبعه آن کشور باشد را جهت جايگزيني و خدمت تعيين مي کند و تصويب او را با اکثريت آراء از دولت‌هاي عضو خواستار مي گردد. دولت‌هاي عضو تصويب (عضو جديد) را مورد بررسي قرار خواهند داد، اگر نصف يا بيشتر آنها راي منفي به اين تصويب دهند، مراتب امر به اطلاع سرمنشي سازمان ملل خواهد رسيد تا در خلال 6 هفته فرد ديگري معرفي و تعيين گردد.

7- دولت‌هاي عضو، مسووليت هزينه هاي اعضاء کميته را در هنگام انجام وظيفه متقبل خواهند شد.

(اصلاحيه - به تصميم عمومي 111/47، 16 دسامبر 1992 شرايط تصويب رجوع شود).

ماده هيجدهم:

1- کميته، هيأت رئيسه خود را براي مدت 2 سال انتخاب خواهد کرد، آنها مي توانند مجددا انتخاب شوند.

2- کميته آئين نامه داخلي اش را خود تنظيم مي کند. مقررات اين آئين نامه به قرار زير خواهد بود:

الف- حد نصاب رسميت جلسات حضور 6 عضو است.

ب- تصميمات کميته با اکثريت آراء اعضاء حاضر اتخاذ مي گردد.

3- سرمنشي سازمان ملل متحد، کارمندان و امکانات لازم و مورد احتياج را جهت اجراي موثر وظائفي که کميته به موجب اين کنوانسيون به عهده دارد، در اختيار کميته خواهد گذاشت.

4- سرمنشي سازمان ملل متحد اعضاي کميته را براي تشکيل نخستين جلسه دعوت مي کند. پس از آن، کميته در اوقاتي که در آئين نامه داخلي آن پيش بيني شده است، تشکيل جلسه خواهد داد.

5- دولت‌هاي عضو مسووليت ( پرداخت) هزينه هائي که در ارتباط با گردهمائي هاي دولت‌هاي عضو کميته و هزينه هاي که به وسيله سازمان ملل در اين مورد پرداخت مي شود، مانند هزينه کارمندان و تهيه امکانات بنابر بند 3 اين ماده را بعهده خواهند داشت.

( اصلاحيه - به تصميم مجمع عمومي 111/47، 16 دسامبر 1992، شرايط تصويب رجوع شود).

ماده نوزدهم:

1- دولت‌هاي عضو به واسطه سرمنشي سازمان ملل، اقداماتي که در جهت اجراي تعهداتشان طبق اين کنوانسيون انجام داده اند را به کميته تقديم مي نمايند. (نخستين گزارش) يکسال پس از لازم الاجرا شدن کنوانسيون براي دولت عضو بايد به کميته ارائه گردد و از آن پس دولت‌هاي عضو گزارشات تکميلي و اقدامات جديد خود در اين زمينه را هر چهار سال يکبار تقديم مي دارند.

2- سرمنشي سازمان ملل اين گزارشهاي را به دولت‌هاي عضو ارسال خواهد داشت.

3- هر گزارشي مورد بررسي و رسيدگي کميته قرار خواهد گرفت و کميته نظرها و پيشنهادهاي عمومي خود را نسبت به گزارش به دولت‌هاي مربوط اعلام مي دارد. دولت عضو مزبور مي تواند پاسخها و نظرات خود را به کميته اعلام نمايد.

4- کميته بنابر صلاحديد خود ممکن است نظرات و پيشنهادهايي که در ارتباط با بند 3 اين ماده و مربوط به دولت عضو مذبور است و ملاحظات خود و نظر دولت‌ها را در گزارش سالانه خود و بر طبق ماده 24 به مجمع عمومي ارائه دهد. اگر دولت عضو مزبور در خواست يک رونوشت از اين گزارش را نمايد، کميته طبق بند 1 اين ماده اين درخواست را اجابت مي نمايد.

ماده بيستم:

1- اگر کميته، اطلاعات موثق و قابل اعتمادي دريافت نمايد که به‌وضوح نشان دهد، در قلمرو يکي از دولت‌هاي عضو به طور منظم شکنجه وجود دارد، کميته، دولت مربوط را دعوت مي‌کند که براي رسيدگي و بررسي اين موضوع همکاري نمايد و در پايان نظرهاي خود را با توجه بر اطلاعات مزبور، ارائه خواهد داد.

2- با توجه به نظراتي که دولت عضو ممکن است به کميته ارائه دهد و نيز اطلاعات قابل استناد ديگر که کميته را به معتبر بودن اين اطلاعات متقاعد کرده است، کميته ممکن است يک يا چند عضو خود را براي رسيدگي و تحقيق به‌طور محرمانه مامور کند تا بي درنگ گزارشي براي کميته تهيه نمايند.

3- با انجام اين تحقيقات، بنابر بند 2 اين ماده، کميته از دولت عضو مربوط خواهد خواست که در اين مورد همکاري نمايد. با توجه به تحقيقات انجام شده و توافق با دولت عضو ذيربط، بازديد (ومسافرت) از قلمرو آن دولت به‌عمل خواهد آمد.

4- کميته بعد از رسيدگي و تشخيص نظرات عضو و يا اعضاء و با توجه به بند 2 اين ماده، نظرات و تشخيص آنها را همراه با پيشنهادات و ارزيابي خود و با درنظر گرفتن موقعيت به دولت عضو مربوط، منتقل خواهد کرد.

5- تمام مراحل ( تحقيق و بررسي) که از طرف کميته انجام مي‌گيرد، بنابر بند 1 تا 4 اين ماده، محرمانه خواهد بود. همچنين در تمام مراحل تحقيق و رسيدگي، دولت عضو ذيربط به همکاري خواسته مي‌شود. پس از تکميل روند تحقيقات و با توجه به بند 2، کميته با مشورت دولت عضو مربوط، ممکن است تصميم بگيرد که خلاصه‌اي از نتايج تحقيقات را با توجه به ماده 24، در گزارش سالانه خود ( به مجمع عمومي) منعکس نمايد.

ماده بيست و يکم:

1- هر دولت عضو اين کنوانسيون، به موجب اين ماده هر زمان اعلام نمايد که صلاحيت کميته را براي دريافت و رسيدگي به شکايات دائر بر ادعاي هر دولت عضو که دولت عضو ديگر کنوانسيون تعهدات خود را طبق مواد اين ميثاق انجام نمي دهد، به رسميت بشناسد. به موجب اقدامات عملي که در اين ماده قرار دارد، شکاياتی قابل دريافت و رسيدگي خواهد بود که توسط دولت عضو صلاحيت کميته را نسبت به خود شناسائي و اعلام کند. هيچ شکايتي مربوط به يک دولت عضو اين کنوانسيون که چنين اعلامي نکرده باشد بنابر اين ماده از طرف کميته پذيرفته نخواهد شد. نسبت به شکايات که به موجب اين ماده دريافت مي شود، به ترتيب زير اقدام خواهد شد:

الف - اگر يک دولت عضوي تشخيص دهد که دولت عضو ديگري به مقررات اين کنوانسيون ترتيب اثر نمي دهد، مي تواند به وسيله نامه، توجه آن دولت عضو را جهت رسيدگي به موضوع جلب کند. در ظرف 3 ماه پس از دريافت اطلاعيه، دولت دريافت کننده، توضيح يا هر گونه اظهار کتبي ديگر دائر بر روشن کردن موضوع را در اختيار دولت فرستنده اطلاعيه خواهد گذارد.توضيحات و اظهارات مزبور تا حد امکان شامل اطلاعاتي در مورد آئين دادرسي طبق قوانين داخلي آن کشور و آنچه که براي بهبودي آن بعمل آمده يا در جريان رسيدگي است يا آنچه در اين مورد قابل اصلاح است، خواهد بود.

ب - اگر موضوعات به ترتيبي باشد که رضايت هر دو دولت عضو پس از دريافت اولين اطلاعيه و در ظرف 6 ماه جلب ننمايد، هر يک از طرفين حق خواهد داشت با ارسال اخطاريه اي به کميته و به دولت مقابل، موضوع را پيگيري نمايد.

ج - کميته با توجه به اين ماده فقط پس از اينکه برايش محقق شد که اقدامات چاره جويانه و قابل اصلاح طبق قوانين داخلي دو کشور، به نتيجه اي نرسيده است و دو دولت از حل موضوع بر طبق اصول متفق حقوق بين المللي عاجز مي باشند، آنگاه بموضوع مرجوعه رسيدگي خواهد کرد. اين قاعده در مواردي که رسيدگي به شکايات بنحوي از راه هاي قانوني غير معقول و طولاني باشد و يا کمک موثر به فردي که طبق اين ميثاق قرباني خشونت محسوب مي‌شود، غير محتمل و بعيد بنظر رسد، اجرا نخواهد شد.

د - کميته در مواقع رسيدگي به شکايت هاي دريافتي، بنابر اين ماده جلسات محرمانه تشکيل خواهد داد.

هـ - با رعايت مقررات بند (ج)، کميته بمنظور حل دوستانه موضوع مورد اختلاف و بر اساس احترام به تعهداتي که در اين کنوانسيون ارائه شده است، کمکهاي قابل اجراي خود را در اختيار دولت‌هاي عضو مربوط خواهد گذارد. بدين منظور، در زمان مقتضي، کميته يک کميسيون حل اختلاف تخصصي تعيين خواهد کرد.

و- کميته بنا بر اين ماده، در کليه اموري که به آن ارجاع شود ميتواند از دولت‌هاي طرف اختلاف موضوع زير بند (ب) هر گونه اطلاعات مربوط را خواستار گردد.

ز- دولت‌هاي عضو مربوط موضوع زير بند (ب) حق خواهند داشت هنگام رسيدگي بموضوع در کميته، نماينده اي داشته باشند و ملاحظات خود را بطورشفاهي و يا کتبي اظهار دارند.

ح- کميته موظف است در مدت 12ماه پس از تاريخ دريافت اخطاريه بنا به زير بند (ب) گزارش بدهد:

1) اگر راه حلي بنا به مقررات زير بند (ه) حاصل شده باشد، کميته گزارش خود را به يک خلاصه گزارش منحصر خواهد کرد.

2) اگر راه حلي بنابر مقررات زير بند (ه) حاصل نشود کميته در گزارش خود بشرح قضايا مختصرا اکتفا خواهد کرد. (همچنين) متن صورت مجلس ملاحظات کتبي و شفاهي دولت‌هاي عضو، ضميمه گزارش خواهد شد. در هر مورد گزارشي به دولت‌هاي عضو مربوط ابلاغ خواهد شد.

2- مقررات اين ماده هنگامي قابل اجرا خواهد بود که پنج دولت عضو کنوانسيون، بنا بر بند 1 اين ماده اعلاميه هاي پيش بيني شده را داده باشند. اعلاميه هاي مذکور نزد سرمنشي سازمان ملل سپرده خواهد شد و رونوشت آن براي ساير کشورهاي عضو کنوانسيون ارسال خواهد شد. اعلاميه ممکن است در هر زمان بوسيله اخطاريه سرمنشي سازمان ملل بازپس گرفته شود. اين استرداد به رسيدگي مسئله، موضوع يک شکايت که قبلا بموجب اين ماده ارسال شده باشد، خللي وارد نميکند. هيچ شکايت ديگري پس از دريافت اخطاريه استرداد اعلاميه به سرمنشي پذيرفته نمي شود مگر آنکه دولت عضو مربوط اعلاميه جديدي داده باشد.

ماده بيست و دوم:

1- يک دولت عضو اين کنوانسيون مي تواند بموجب اين ماده در هر زمان صلاحيت کميته را براي دريافت و رسيدگي شکايات افرادي که مدعي قرباني خشونت توسط يک دولت عضو اين ميثاق هستند، به رسميت شناسد و آنرا اعلام دارد. هيچ شکايتي از دولت عضوي که چنين اعلامي نسبت به آن صورت نگرفته است از جانب کميته قابل پذيرش نخواهد بود.

2- کميته شکايات بدون نام و يا ناسازگار با مقررات کنوانسيون را بنا بر اين ماده و يا شکاياتي که در مقام سوء استفاده از اين حق مطرح شده است را نخواهد پذيرفت.

3- با رعايت مقررات بند 2، کميته بنا بر اين ماده ضمن رسيدگي کردن به شکايات دولت عضوي که متهم به تخلف از مفاد اين کنوانسيون است، توجه آنرا نيز طبق بند 1 به اين شکايات جلب ميکند. در ظرف 6 ماه پس از وصول شکايات دولت متهم به تخلف، توضيحات کتبي و اظهاراتي مبني بر روشن نمودن موضوع و يا بهبودهاي که توسط آن کشور انجام گرفته است را به کميته ارائه خواهد داد.

4- کميته شکايات را بنا بر اين ماده و طبق اطلاعات روشن موجود که به نيابت فرد يا بوسيله عضو مربوط دريافت ميکند، مورد بررسي و رسيدگي قرار خواهد داد.

5- کميته به شکاياتي که از طرف فرد و بنا بر اين ماده دريافت ميکند، مورد رسيدگي قرار نخواهد داد مگر اينکه براي کميته محقق شود که:

الف - موضوع شکايت در ارگانهاي بين المللي ديگر مطرح و مورد رسيدگي قرار نگرفته است.

ب - فرد (شکايت کننده) از تمام اقدامات چاره جويانه در مراجع ذيصلاح داخلي نتيجه اي نگرفته است. همچنين در مواردي که طي طريق شکايت بنحو غير معقول طولاني گشته است و با کمک موثر بر فردي که طبق اين ميثاق قرباني خشونت شناخته مي‌شود، غير محتمل و بعيد بنظر رسد.

6- کميته در مواقع رسيدگي به شکايات دريافتي، بنابر اين ماده جلسات محرمانه تشکيل خواهد داد.

7- کميته نظرات خود را به دولت عضو مربوط و فرد(شکايت کننده) منعکس خواهد نمود.

8- مقررات اين ماده هنگامي قابل اجرا خواهد بود که پنج دولت عضو کنوانسيون اعلاميه هاي پيش بيني شده در بند اول اين ماده را داده باشند. اعلاميه هاي مذکور توسط دولت عضو، نزد سرمنشي سازمان ملل به امانت سپرده خواهد شد. سرمنشي سازمان ملل، رونوشت آنرا براي ساير دولت‌هاي طرف ميثاق ارسال خواهد داشت. اعلاميه ممکن است در هر زمان، بوسيله اخطاريه به سرمنشي مسترد گردد، اين استرداد به رسيدگي هر مسئله، موضوع شکايتی که قبلا بموجب اين ماده ارسال شده بود، خللي وارد نمي کند.

ماده بيست و سوم:

اعضاء کميته و کميسيونهاي مشاورين متخصص که بنا به ماده 21 بند 1(ه) انتصاب ميشوند، سزاوار برخورداري از امتيازات و مصئونيت هاي در ماموريت هاي سازمان ملل، خواهند بود. اين موارد در قسمتهاي مربوط به کنوانسيون و بر اساس امتيازات و مصونيتهاي سازمان ملل قرار خواهد گرفت.

ماده بيست و چهارم:

کميته بموجب اين کنوانسيون، فعاليتهاي خود را در يک گزارش سالانه تقديم دولت‌هاي عضو و مجمع عمومي سازمان ملل متحد خواهد نمود.

قسمت سوم

ماده بيست و پنجم:

1- اين کنوانسيون براي امضاء تمام دولت‌ها مفتوح است.

2- اين کنوانسيون موکول به تصويب دولت‌ها است (اصلاح "تصويب" در پيمان نامه‌ها و پروتکل‌هاي بين‌المللي، به اين معنی است که تصويب بايد طبق قانون اساسي و يا مراجع صلاحيت دار مثل مجلس شورا و در داخل کشور، انجام شود) اسناد تصويب يا الحاق، نزد سرمنشي سازمان ملل به امانت سپرده خواهد شد.

ماده بيست و ششم:

اين کنوانسيون براي الحاق تمام کشورها مفتوح خواهد بود. الحاق دولت‌ها بوسيله سند الحاق که نزد سرمنشي سازمان ملل سپرده خواهد شد، صورت مي‌گيرد.

ماده بيست و هفتم:

1- اين کنوانسيون 30 روز پس از سپرده شدن بيستمين سند تصويب يا الحاق نزد سرمنشي سازمان ملل متحد، قدرت اجرائي پيدا خواهد کرد.

2- براي هر دولتي که پس از سپرده شدن بيستمين سند تصويب يا الحاق، اين کنوانسيون را تصويب کند و به آن بپيوندد، کنوانسيون 30 روز بعد از تاريخ سپرده شدن سند تصويب يا الحاق آن دولت، قدرت اجرائي ( براي آن دولت) پيدا خواهد کرد.

ماده بيست و هشتم:

1- هر دولتي ممکن است در زمان امضاء يا تصويب اين کنوانسيون يا الحاق، اعلام دارد که صلاحيت کميته را براي (وظائفي که) در ماده 20 ارائه شده است، به رسميت نمي‌‌شناسد.

2- هر دولت عضوي که شرط و حق محفوظي را در ارتباط با بند 1 اين ماده قائل شده است، در هر زمان مي‌تواند آنرا بوسيله نوشتن يادداشت به سرمنشي سازمان ملل متحد، استرداد کند.

ماده بيست و نهم:

1- هر دولت عضو اين کنوانسيون ميتواند اصلاحيه اي به آن، پيشنهاد کند و متن آن‌را نزد سرمنشي سازمان ملل بسپارد. سرمنشي هر طرح اصلاحي پيشنهادي را براي دولت‌هاي عضو اين ميثاق ارسال خواهد داشت و از آنها درخواست خواهد کرد که به او اعلام دارند آيا با تشکيل کنفرانسي از دولت‌هاي عضو بمنظور رسيدگي و گرفتن راي در باره طرحهاي پيشنهادي موافق هستند؟ در صورتي‌که حداقل يک سوم دولت‌هاي عضو خواهان تشکيل چنين کنفرانسي باشند، سرمنشي کنفرانس را تحت نظر و توجه سازمان ملل تشکيل خواهد داد. هر اصلاحي که مورد قبول اکثريت دولت‌هاي حاضر عضو و راي دهنده در کنفرانس قرار گيرد، به‌وسيله سرمنشي به تمام کشورهاي عضو براي پذيرفتن، ارسال خواهد شد.

2- اصلاحيه پذيرفته شده با توجه به بند 1 اين ماده، هنگامي قدرت اجرائي پيدا خواهد کرد که دو سوم دولت‌هاي عضو اين کنوانسيون، به سرمنشي سازمان ملل متحد اطلاع دهند که آنها بر طبق قانون اساسي خودشان آنرا پذيرفته اند.

3- وقتي مفاد اصلاحي قدرت اجرائي پيدا کردند، براي دولت‌هاي عضو که آن‌را پذيرفته اند، لازم الاجرا مي‌گردد. ديگر کشورهاي عضو به مقررات اين کنوانسيون و هرگونه اصلاحاتي که پذيرفته اند، ملزم خواهند شد.

ماده سي ام:

1- هر مشاجره و اختلافي که بين دو دولت عضو و يا بيشتر در مورد تفسير يا کاربرد اين کنوانسيون بوجود آيد و آنها نتوانند اين اختلاف را طي مذاکرات بين خود حل نمايند، با درخواست يکي از آنها اين اختلاف به (هيئت) داوري وحکميت واگذار خواهد شد. اگر پس از 6 ماه يعني از زماني‌که درخواست به هيئت واگذار شده است، دولت‌ها قادر به پذيرفتن راي هيئت حکميت نيستند، هر کدام از طرفين موضوع مي‌توانند اين اختلاف را به دادگاه دادگستري بين‌المللي ارجاع دهند.

2- هر دولتي مي‌تواند در زمان امضاء اين کنوانسيون يا الحاق آن اعلام دارد که خود را موظف به اجراي بند 1 اين ماده نمي‌داند. دولت‌هاي عضو ديگر با احترام به هر کشوري که اين حق و شرط را براي خود محفوظ داشته اند، خود را موظف به اجراي بند 1 اين ماده، در مورد آن کشور نمي دانند.

3- هر دولت عضوي که شرط و حق محفوظي را در ارتباط با بند 2 اين ماده قائل شده است، در هر زمان مي‌تواند آنرا به‌وسيله يادداشت به سرمنشي سازمان ملل متحد، مسترد کند.

ماده سي و يکم:

1- يک دولت عضو مي‌تواند در هر زمان اين کنوانسيون را از طريق يادداشت کتبي به سرمنشي سازمان ملل، فسخ نمايد و خروج خود را از اين کنوانسيون (که در واقع عدم تعهد خود به آن است) را اعلام دارد. يکسال پس از دريافت اين يادداشت به سرمنشي انصراف و خروج قطعي و لازم الاجرا خواهد شد.

2- اين فسخ و انصراف، تاثيري بر تعهدات دولت عضو نسبت به اعمالي که قبل از تاريخ لازم الاجرا شدن خروج انجام داده است، نخواهد داشت و مانع ادامه رسيدگي کميته که قبل از آن تاريخ شروع شده، نمي‌شود.

3- پس از تاريخ لازم الاجرا شدن خروج از کنوانسيون، کميته ديگر نسبت به دولت خارج شده، رسيدگي اي را انجام نخواهد داد.

ماده سي و دوم:

1- سرمنشي سازمان ملل متحد تمام دولت‌هاي عضو سازمان ملل و دولت‌هائي که اين کنوانسيون را امضاء کرده اند و يا به آن پيوسته اند را مطلع خواهد کرد که:

الف: امضاء ها، مصوبات (اسناد تصويب) و الحاق‌ها را بنا بر ماده 25 و 26

ب: تاريخ به اجرا درآمدن اين کنوانسيون طبق ماده 27 و تاريخ لازم الاجراي اصلاحات طبق ماده 29

ج: انصراف و فسخ دولت‌ها طبق ماده 31

ماده سي و سوم:

1- متنهاي عربي، چيني، انگليسي، فرانسه، روسي و اسپانيائي اين کنوانسيون، داراي اعتباري يکسان مي باشند و آنها نزد سرمنشي سازمان ملل متحد به امانت سپرده خواهند شد.

2- سرمنشي سازمان ملل متحد رونوشت گواهي شده اين کنوانسيون را براي تمام کشورها ارسال خواهد داشت.