شکوه میرزادگی
یکی از نگرانی های این روزهای فرهنگ دوستان، علاوه بر ویرانی برخی از میراث فرهنگی و تاریخی ایران به دلیل سیل های اخیر، شنیدن خبر ریزش بخشی از سقف تاق کسرا ست؛ اثری استثنایی از دوران باستان که، علاوه بر جایگاه ويژه ای که در تاریخ ایرانیان دارد، به عنوان نمونه ای از تجربه های یگانه ی معماری مورد توجه اهل هنر و فرهنگ جهان بوده است.
تاق کسرا، تا قبل از فرو ریختن حکومت دیکتاتوری صدام، به دلیل توجه دولت عراق آن زمان به میراث فرهنگی در راستای کشاندن توریست ها به عراق، وضعیت خوبی داشت. حتی اداره ی میراث فرهنگی عراق پرونده ی تاق کسرا را برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو آماده کرده بود. در عين حال از آنجا که صدام دشمن ایرانیان بود، می خواست تاق کسرا را، به عنوان نمادی از پیروزی اعراب صدر اسلام بر امپراتوری بزرگ ساسانیان، حفظ کند و به رخ ناسیونالیست های افراطی طرفدار خود بکشد.
پس از حمله آمریکا و فرو افتادن صدام و سپس اقدامات ویرانگرانه ی داعش، وضعیت میراث فرهنگی عراق، مثل همه ی چیزهای دیگر، به هم ریخت؛ و درست در همین ایام بود که حضور مارمولک وار جمهوری اسلامی در عراق – علاوه بر دخالت های سیاسی، نظامی و اقتصادی – وضعیت میراث فرهنگی آن کشور را هم به سوی «اسلامیزه شدن» کشاند: بازسازی قبرها و قبرستان ها و آثاری صرفا مذهبی ـ شیعی، و یا آثاری تاریخی ـ اسلامی و دور نگاهداشتن مستقیم یا غیر مستقیم سازمان های فرهنگی عراق از توجه به آثار تاریخی و فرهنگی قبل از اسلام آن کشور، از طريق سرازیر شدن پول نفت ایران.
و چنین شد که آثار تاریخی غیر مذهبی در عراقِ جنگ زده و گرفتار هرج و مرج و آشوب، مورد بی توجهی و بی مهری عراقی ها نیز قرار گرفت. در این میان، تاق کسرا وضعیت بدتری داشت زیرا، از دید رژیم مسلط بر ایران اين اثر هم، همچون دیگر آثار غیرمذهبی و غیر شیعی، «طاغوتی» شناخته می شد.
علاوه بر زد و بندهای پنهانی این دو کشور در مورد وضعیت میراث فرهنگی، یکی از نمونه های روشن و قابل استناد این وضعیت صرف هزینه های چندین میلیاردی برای گسترش و بازسازی قبرهای امام ها و امامزاده های شیعی در عراق است. اکنون نزدیک به ده سال است که تمام تلاش و کوشش مقامات به اصطلاح فرهنگی جمهوری اسلامی به این می گذرد که قبرستان وادی السلام در عراق را برای ثبت جهانی در یونسکو آماده کنند.*
آخرین مورد از این کوشش ها وجود تفاهم نامه ای رسمی است که در تاریخ 14 مرداد سال 1394 بین رژیم مسلط بر ایران و عراق بسته شد. محمد حسن طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی (که در دو سه دهه ی گذشته نقشی موثر در این نوع عملیات رژيم داشته است)، در همان زمان به خبرنگاران گفت: «قرار شد به عراق کمک کنیم تا در تهیه پرونده و پلان مدیریت آثار جهانی‌اش اقدامات مناسب را انجام دهد. همچنین تفاهم‌نامه‌هایی در حوزه ی همکاری برای ثبت جهانی، حفاظت و مرمت آثار تاریخی، امضا شد و امیدواریم بتوانیم به زودی آن‌ها را پیگیری و اجرایی کنیم».
و براساس همان تفاهم نامه بود که قرار شد اولین کارشان این باشد که: «پلان مدیریت قبرستان وادی‌السلام با کمک کارشناسان ایرانی برای ثبت در فهرست میراث جهانی تهیه شود. همچنین در بحث مرمت تأکید شد با توجه به اینکه تنوع معماری و تدفین در این قبرستان وجود دارد، نقشه‌برداری، مرمت، کمبودها و مسائلی از این قبیل بر عهده ایران خواهد بود».
در همان زمان و در کنار این تفاهم نامه، از عراقی ها قول گرفته شد تا، در ارتباط با تاق کسرا، «پژوهش های ویژه، به خصوص در حوزه ی باستان‌شناسی، انجام شود و مجوز کاوش برای هیات های ایرانی صادر شود»؛ قولی که نتیجه اش مرمتی غیر اصولی (به وسیله ی بناها و نه مرمت کاران آثار تاریخی) در دو سال پیش بود که نه تنها کمکی به سلامت تاق کسرا نکرد بلکه سبب فرو ریختن بخشی از سقف آن شد.
آوریل 2019
*********************
تاق کسری را نجات دهید!
هموطنان عزیز، دوستداران میراث فرهنگی
همزمان با جاری شدن سيل های اخير خبرهای ناگوار ديگری نيز درباره ی وضعیت برخی از آثار تاریخی و میراث های فرهنگی ایرانیان به دست ما می رسد مبنی بر اينکه، به دلیل بی توجهی و عدم نگاهداری و نگاهبانی مسئولین دولتی از اين آثار، صدماتی جدی به برخی از اين يادگارهای ارزشمند وارد آمده است. گذشته از خبرهای داخلی، در این روزها خبر بسیار تلخی داشته ایم که لازم می بینیم توجه جدی شما را به آن جلب کنیم.
آنطور که گفته می شود، بیش از یک متر از سقف يا تاق بنای عظیم و با شکوه تاق کسری، یا ایوان مداین، فرو ریخته و بخشی از تاق نیز ترک برداشته و خطر ریزش کامل آن هم وجود دارد.
تاق کسری، یا ایوان مداین، برجسته‌ترین یادگار دوران ساسانی، در «تیسفون» باستانی (عراق کنونی) قرار دارد و جزو معماری های استثنایی و زیبای جهانی شناخته می شود. این اثر اگر چه در ایران امروز قرار ندارد اما اثری ست ساخته ی نیاکان ما، و یکی از مهمترین بازماندگان هویت ایرانیان است. این اثر در جریان حمله اعراب دچار ویرانی شد و اشیای آن به غارت رفت.
بنا بر گزارشات رسیده، اخيراً یکی از نمایندگان «مجلس ملی عراق» با انتشار ویدیویی از ریزش بخشی از سقف تاق کسری، از مقام‌های ارشد این کشور خواسته است تا سریعا برای نجات این اثر باستانی اقدام کنند. اما متاسفانه تا این لحظه هیچ توجهی از سوی مقامات عراقی و مقامات جمهوری اسلامی به این ویرانی نشده است.
جای تاسف است که می بینیم جمهوری اسلامی سالانه مبالغ سرسام آوری از بودجه های مملکت را صرف حفظ، زیباسازی، و گسترش مقابر امام های شیعه ی مدفون در عراق می کند اما حاضر نیست کمترین توجهی به سلامت اثر جهانی و با ارزشی چون تاق کسری که متعلق به ایران و ایرانی ست داشته باشد.
ما، در چنین شرایطی، فکر می کنیم که در غیبت حکومت و دولتی ایراندوست و دلسوز، وظيفه ی ما ایرانیان است که تا جایی که در توان داریم برای حفظ ميراث های منحصر بفرد خود، چه در ایران و چه خارج ایران، تلاش کنیم.
تردیدی نیست که بنیاد میراث پاسارگاد تا وقتی که راه حلی برای این وضعیت پیدا شود، به طور مرتب با یونسکو تماس خواهد گرفت. زيرا اگرچه این بنا به دلیل عدم علاقه و بی توجهی دو دولت عراق و ایران، هنوز در فهرست میراث فرهنگی جهانی قرار نگرفته اما یونسکو موظف است نسبت به این نوع رویدادها واکنشی به موقع نشان دهد.
از شما نیز تقاضا می کنیم هر کجایی که هستید به وسیله ، تلفن و یا فکس با یونسکو تماس گرفته و از آن ها بخواهید تاق کسری را نجات دهند.*
با مهر
شکوه میرزادگی
از سوی بنیاد میراث پاسارگاد
آدرس یونسکو:
UNESCO Culture Sector
7, place de Fontenoy
75352 Paris CEDEX 07
France
tel: +33-1-45 68 37 56
fax: +33-1-45 68 55 96
