بهارنیوز: صادق زیباکلام – استاد علوم سیاسی دانشگاه‌های ایران- در نامه‌ای به سیدمحمد خاتمی به او یادآور شد كه مردم باور دارند انتخابات دیگر نمی‌تواند تغییری ایجاد کند. متن این نامه را بخوانید:
جناب آقای سیدمحمد خاتمی
ریاست محترم اصلاح‌طلبان
با سلام و تحیات، اظهارنظر اخیرتان در دیدار با شماری از اعضای فراکسیون امید مبنی بر این که «مردم دیگر به توصیه ما مبنی بر شرکت در انتخابات توجهی نخواهند کرد.» مبیّن بحران عمیقی است که جریان اصلاحات مدت‌ها گرفتار آن شده و رهبری اصلاحات نیز هیچ گامی برای مواجهه با آن برنداشته است.
در این که اصلاح‌طلبان بخش قابل توجهی از محبوبیت‌شان را از دست داده‌اند تردیدی نیست. بسیاری از اقشار تحصیل‌کرده و جوان‌تر مدت‌هاست این باور که انتخابات می‌تواند تغییری بوجود آورد را از دست داده‌اند. مع‌ذالک بسیاری از آنها در دو انتخابات ۹۴ و ۹۶ به اصرار و ترغیب اصلاح‌طلبان شرکت کردند؛ اما عملکرد فراکسیون امید و از آن بدتر عملکرد آقای روحانی سبب شده که آنها دیگر در انتخابات شرکت نکنند.
ریختن همه تقصیرها بر گردن مجلس و آقای روحانی، ندیدن ابعاد گسترده‌تر بحران اصلاح‌طلبان است. علی‌رغم آن‌که بیش از دو دهه از شکل‌گیری اصلاحات می‌گذرد اما بسیاری از رای‌دهندگان نمی‌دانند خواسته‌های این جریان کدام هستند و اساسا چه تفاوتی میان آنان با اصولگرایان وجود دارد. آیا مسئولیت ظهور شعار «اصلاح‌طلب، اصولگرا دیگه تمومه ماجرا» بیش از همه بر عهده خود ما نیست؟
واقعیت تلخ آن است که اصلاح‌طلبی خلاصه شده در مشتی شعارهای زیبا و کلی. شعارهایی که مشابه آنها را اصولگرایانی که متوجه شده‌اند یک کشور ۸۰ میلیونی را نمی‌توان با شعار مرگ بر آمریکا و نابودی اسرائیل اداره نمود هم تکرار می‌کنند. بعد از گذشت بیست سال ما هنوز نتوانسته‌ایم یک هویت مشخص ترقی‌خواهانه برای خودمان خلق نماییم. خواسته‌های مشخص اصلاح‌طلبان که آنها را در جایگاه یک جریان دمکراتیک و ترقی‌خواه قرار می‌دهد کدام هستند؟ بی‌هویتی جریان اصلاحات را نه می‌توانیم بر گردن اصولگرایان بیفکنیم، نه روحانی، نه شورای نگهبان و نه نظارت استصوابی. ما هنوز نتوانسته‌ایم یک شعار استراتژیک برای اصلاح‌طلبی که به صورت شناسنامه و هویت آن درآمده باشد ایجاد نماییم.
جناب آقای خاتمی، ریشه همه مصیبت‌های کشور، اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، قومیتی، زنان و… در کم‌رنگ بودن آزادی خلاصه می‌شود؛ بنابراین آزادی‌خواهی و تلاش در تقویت دموکراسی می‌بایستی در رأس مطالبات اصلاح‌طلبان قرار بگیرد. به گونه‌ای که دموکراسی‌خواهی به تدریج بدل به بارزترین هویت جریان اصلاحات شود.
اصلاح طلبان اعتبار خود را از دست داده‌اند
سایت نامه‌‌نیوز نوشت: یگ تحلیلگر مسائل سیاسی می گوید:: باید بپذیریم که اصلاح‌طلبان اعتبار اجتماعی خود را از دست داده‌اند و واقعا نمی‌دانم که با چه ظرفیتی می‌توانند در انتخابات امسال شرکت کنند.
صادق زیباکلام گفت: می‌گویند زیباکلام سوپاپ اطمینان است یا شنیده‌ام که برخی می‌گویند مزدور نظام است اما خودم فکر میکنم علت اینکه بازداشت نمی‌شوم و سر از زندان اوین درنمی‌آورم این است که آنهایی که بازداشت می‌کنند متوجه این نکته شده‌اند که زیباکلام برای جایگاه و قدرت سیاسی سخن نمی‌گوید؛ من برای آنچه باورم است، سخن می‌گویم.
مردم از اصلاح‌طلبان سرخورده‌اند
یک تحلیلگر سیاسی می‌گوید: مردم از اصلاح‌طلبان سرخورده‌اند و اعتمادشان به حاکمیت نیز از دست رفته است.
فیاض زاهد، روزنامه‌نگار و مدرس دانشگاه، در گفت‌وگو با “اعتماد آنلاین” تصریح کرده که اعتماد مردم به حاکمیت از بین رفته و در کوتاه مدت نمی‌توان برای بازگشت این اعتماد کاری کرد. او روحانی را گرفتار رودربایستی و ملاحظه‌کاری خوانده است.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب اذعان کرده که مردم از اصلاح‌طلبان ناامید شده‌اند: «مردم نسبت به این دولت نقد دارند و بابت آن اصلاح‌طلبان را مسئول می‌دانند.»
فیاض زاهد باور دارد که صدای خاتمی هنوز شنیده می‌شود و هم‌زمان اضافه می‌کند که افکار عمومی در آستانه ورود به مرحله‌ای است که این صدا می‌تواند دیگر شنیده نشود. زاهد می‌گوید: «در انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس بعدی اگر نتوانیم با مردم ارتباط بگیریم قطعا اصلاح طلبان بازی را خواهند باخت.»
محمد خاتمی، رئیس جمهور اسبق ایران، به تازگی گفته بعید می‌داند در انتخابات سال ۹۸ مردم به حرف او و اصلاح‌طلبان پای صندوق‌های رای بروند. او در دیدار با اعضای فراکسیون امید مجلس تاکید کرد: «دیگر خیلی سخت است که به مردم بگوییم بیایید رای بدهید. آیا فکر می‌کنید در دور آینده انتخابات به حرف من و شما مردم پای صندوق‌ها خواهند آمد؟ بعید می‌دانم مگر اینکه در یکسال آینده تحولی رخ دهد.»
خاتمی در این دیدار از مواجهه با سوالات مردم یاد کرده بود که می‌پرسند چه اصلاحاتی پس از کشانده شدن آنها پای صندوق رای روی داد؛ آیا قوه قضائیه و نحوه برخوردها بهتر شد، رویکردهایی که ما را در تنگناهای بزرگ خارجی قرار داد اصلاح شد؟
فیاض زاهد به “اعتماد آنلاین” گفته است که مردم از اصولگرایی عبور کرده‌اند و اصلاح‌طلبان نیز دچار ریزش و کاهش اعتماد اجتماعی شده‌اند: «روحانی بعد از انتخابات میتوانست جور دیگری عمل کند اما شاهد آن چینش کابینه و عقب‌نشینی‌های عجیب بودیم… افکار عمومی باید بداند آقای روحانی این سطح از عقب‌نشینی را برای چه انجام داد و چه چیزی گیرش آمد؟»
به عقیده این تحلیلگر سیاسی، خارج از جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا، یک جریان سوم که استعداد ایدئولوژی‌سازی، سازماندهی و قدرت اثرگذاری اجتماعی داشته باشد، وجود ندارد: «جریانات سیاسی یا چپ هستند یا راست و بقیه هم شوخی‌اند.»
او بر این باور است که اگر مردم بین الگوی اصلاح‌طلبی و براندازی قرار بگیرند همچنان به روش‌های کم‌هزینه‌تر اعتماد می‌کنند: «چیزی که رضا شاه را برای مردم برجسته می‌کند لزوما به معنای سلسله پهلوی و بازگشت سلطنت نمی‌تواند باشد اما می‌تواند یک پیام روشن بدهد، اگر بتوانیم دولتی را مستقر کنیم که بتواند به نیازهای روشن و مستقیم مردم پاسخ بدهد می‌تواند جواب مثبت بگیرد.»
فیاض زاهد “ساختار نظارت استصوابی” را بزرگترین دشمن نظام جمهوری اسلامی خوانده و در نقد دستگاه قضایی نیز گفته است: «مردم در ایران هیچ‌گاه به جنبش‌های مبارزه با فساد اعتماد نکردند، چون آنهایی که باید محاکمه شوند خودشان محاکمه می‌کنند.»
دیگر برای اصلاح‌طلبان انتخابات چنگی به دل نمی‌زند
سعید حجاریان که روزنامه شرق او را «مغز متفکر اصلاحات» معرفی کرده در پاسخ به این سئوال که با توجه با اوضاع کنونی اصلا انتخابات آینده نزد افکار عمومی مهم است؟، گفت: گمان دارم اگر همین امروز صندوق رأی بیاورند، اقبال چندانی به آن نخواهد شد.
وی افزود: برای اصلاح‌طلبان هم گمان ندارم انتخابات چنگی به دل بزند، چون سرنوشت روحانی و بدتر از آن خاتمی را دیده‌اند!
حجاریان گفت: اصلاح‌طلبان فعلا روی لبه تیغی راه می‌روند که به قول معروف «أدق من الشعر، و أحد من السیف»؛ از مو باریک‌تر و از شمشیر تیزتر! لهیب آتش هم از پایین شعله می‌کشد. در این شرایط دشوار، پیداکردن راه فرار بسیار سخت است.
همه جناح های حکومتی دچار میرایی شده اند
یک استاد جامعه شناسی هم گفته: اصولگرایی و اصلاح‌طلبی دچار میرایی شده‌اند.
تقی آزاد ارمکی به روزنامه دولتی ایران گفت: اینکه اصولگرایان می‌خواهند قالیباف یا رئیسی رئیس‌جمهوری شود، نشان می‌دهد دیگر آدم شاخص ندارند. در اصلاح‌طلبان هم دیگر کسی نیست. یعنی آدمی نیست که بحثی تازه مطرح کند، همه دچار میرایی هستند و دارند همدیگر را پایین می‌کشند و اجازه پوست‌اندازی هم نمی‌دهند.
نامه عذرخواهی و خداحافظی اصلاح طلبان
عبدالله نوری در جمع اعضای شورای مرکزی مجمع زنان اصلاح طلب گفت: عملکرد اصلاح‌طلبان ناامیدکننده بوده است.
وی گفت: “مسئولان نظام می توانستند پس از پیروزی انقلاب مانند نلسون ماندلا همه را در صف واحد دعوت به همکاری و مشارکت جهت رفع مشکلات و حرکت به سمت توسعه و سازندگی کشور کنند و شاید اگر این گونه عمل می شد، تأثیرگذاری گفتمان انقلاب در کشور و جهان بیشتر می شد، اما به شکل دیگری عمل شد، از آغاز برای یکدیگر خط و نشان کشیدیم و روز به روز یاران، همراهان و علاقمندان به کشور، نظام و مردم را راندیم، تا کار به اینجا رسیده است که شاهد هستیم. هر مقدار هم که گفته شود وضعیت فعلی کشور عالی ست و در بهترین شرایط و موقعیت قرار داریم، بسیاری از مردم درک دیگری از وضعیت کشور و جامعه دارند، به قول معروف با حلوا حلوا کردن دهان انسان شیرین نمی شود. من گاهی به این فکر میکنم که آیا برای مسئولیت هایی که در مقاطعی بعد از انقلاب به عهده داشتم، شایسته ترین فردی که میتوانست این مسئولیت را داشته باشد من بودم؟ آیا من به وظایفم درست عمل کردم یا ممکن بود فرد دیگری بتواند بهتر از من به مردم و کشور خدمت کند؟ من بابت اشتباهات و قصورهایم از مردم عذرخواهی می کنم.”
