فیلم زیر: برگزاری جشن سده زرتشتیان در مجموعه مارکار تهران
جشن سده یادگار نیاکان خردمند ایران زمین بر همه ایرانیان فرخنده باد
سده، یکی از جشن‌های ایرانی است که در آغاز شامگاه دهم بهمن ماه یعنی روز آبان از ماه بهمن برگزار می‌شود. ابوریحان بیرونی می‌نویسد: «سده گویند یعنی صد و آن یادگار اردشیر بابکان است و در علت و سبب این جشن گفته‌اند که هرگاه روزها و شب‌ها را جداگانه بشمارند، میان آن و آخر سال عدد صد بدست می‌آید و برخی گویند علت این است که در این روز زادگان کیومرث -پدر نخستین- درست صدتن شدند و یکی از خود را بر همه پادشاه گردانیدند و برخی برآنند که در این روز فرزندان مشی و مشیانه به صد رسیدند…»
در دهمین روز از بهمن ایرانیان آتش‌هایی برمی‌افروخته و در کنار آن با توجه به زبان و فرهنگ خود گرد به خواندن سرودها و ترانه‌های گوناگونی پرداخته و آرزوی رفتن سرما می‌کنند و به بازی و نمایش‌های دسته‌جمعی می‌پردازند.
آتش مهرِ میهن در جشن سده فروزان باد.
داستان پدیدآمدن آتش و بنیادنهادن جشن سده چیست؟
فردوسی در شاهنامه آورده که هوشنگ، نوه گئومرث و پسر سیامک، شاه اساطیری، آهن را از سنگ بیرون کشید، اولین‌بار آهنگری کرد و او بود که آتش را یافت و راه را برای یک‌جا نشینی و شهرنشینی فراهم کرد. یافتن آتش، زمان و مناسبت جشن سده است.
فردوسی حکایت کرده هوشنگ با چند تن از نزدیکانش از کوه می‌گذشتند که مار سیاهی پدیدار شد. هوشنگ سنگ بزرگی برداشت و به سوی آن پرتاب کرد. سنگ به کوه برخورد کرد و آتش از برخورد سنگ‌ها برخاست.
▪️ به گفته فردوسی:
یکی‌روز شاهِ جهان سوی کوه/ گذر کرد با چندکس هم‌گروه
پدید آمد از دور چیزی دراز/ سیه‌رنگ و تیره‌تن و تیزتاز
دوچشم از بر سر چو دو چشمه‌خون/ ز دودِ دهانش جهان تیره‌گون
نگه کرد هوشنگ باهوش و سنگ/ گرفتش یکی سنگ و شد تیزچنگ
به زور کیانی رهانید دست/ جهان‌سوز مار از جهان‌جوی جست
برآمد به سنگِ گران سنگِ خرد/ همان و همین سنگ بشکست گرد
فروغی پدید آمد از هر دو سنگ/ دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ
نشد مار کشته ولیکن ز راز/ ازین طبع سنگ، آتش آمد فراز
جهاندار پیش جهان‌آفرین/ نیایش همی کرد و خواند آفرین
که او را فروغی چنین هدیه داد/همین آتش آنگاه قبله نهاد
بگفتا فروغیست این ایزدی/ پرستید باید اگر بخردی
شب آمد برافروخت آتش چو کوه/ همان شاه در گرد او با گروه
یکی جشن کرد آن شب و باده خورد/ «سده» نام آن جشن فرخنده کرد
ز هوشنگ ماند این سده یادگار/ بسی باد چون او دگر شهریار
کز آبادکردن جهان شاد کرد/ جهانی به نیکی ازو یاد کرد
تاریخچه جشن سده
یکی از ویژگی‌های ایران باستان برگزاری جشن‌ها و مراسمی است که هر یک فلسفه‌ای دارند. اغلب این جشن‌ها با هدف اتحاد مردم و کاشتن بذر شادی در میان آن‌ها برگزار می‌شدند. سَده نام یکی از جشن‌های باستانی است. این جشن در میان زرتشتیان اهمیت خاصی دارد اما منحصر به آن‌ها نمی‌شود؛ در متون کهن از این جشن به عنوان جشن ملی یاد شده است.
جشن سده از قدیم برای مقابله با تاریکی و سرما در روز دهم بهمن‌ماه (معادل صدمین روز زمستان بزرگ دوران باستان) برپا می‌شد. در مورد روز برگزاری جشن سده روایت‌های مختلفی وجود دارد. برخی می‌گویند چون صد روز از زمستان می‌گذشت، جشن سده برگزار می‌شد (در تقویم کهن تنها دو فصل زمستان و تابستان وجود داشت). برخی دیگر می‌گویند از روز جشن سده پنجاه روز و پنجاه شب تا عید نوروز باقی می‌ماند. فردوسی در شاهنامه، زمان برگزاری این جشن را مربوط به زمان پادشاهی هوشنگ می‌داند. ابوریحان بیرونی نیز به آن اشاره کرده و اولین جشن سده را به فریدون انتساب میدهد. جشن سده بارها در کتب تاریخی و ادبی کهن آورده شده که نشان از اهمیت این جشن دارد.
جشن سده از قدیم برای مقابله با تاریکی و سرما در روز دهم بهمن‌ماه (معادل صدمین روز زمستان بزرگ دوران باستان) برپا می‌شد. جشن سده از قدیم برای مقابله با تاریکی و سرما در روز دهم بهمن‌ماه (معادل صدمین روز زمستان بزرگ دوران باستان) برپا می‌شد.
آداب و رسوم جشن سده
مردم قبل از مراسم، شروع به جمع‌آوری هیزم می‌کنند و مخروطی بزرگ از هیزم می‌سازند. این مخروط سَده نام دارد. در روز دهم بهمن‌ماه، همه دور سده جمع می‌شوند؛ زنان زرتشتی آش و سیرو می‌پزند، مردم آجیل و خوراکی می‌آورند و با هم خوش و بش می‌کنند. این مراسم با اجرای موسیقی، پرده‌خوانی، شاهنامه‌خوانی و نقالی همراه است. با فرا رسیدن غروب آفتاب این مراسم توسط موبدان زرتشتی با لاله‌ای آتش در دست و در حالی که بخشی از اوستا را زمزمه می‌کنند اجرا می‌شود. موبدان از چهار سو، هیزم‌ها را آتش می‌زنند. وقتی آتش افروخته می‌شود مردم دور آتش گرد هم می‌آیند و و مراسم را جشن می‌گیرند. در نهایت با فرو نشستن آتش مردم از روی آتش می‌پرند، برخی با اسب‌هایشان این کار را انجام می‌دهند. برخی از کشاورزان مقداری خاکستر برای برکت و شگون با خود به همراه می‌برند.
مراسم آماده کردن آتنش برای جشن سده در یزد.مراسم آماده کردن آتنش برای جشن سده در یزد.
جشن سده در تورهای دالاهو
امروزه این جشن در برخی از شهرها مثل یزد، کرمان، شیراز، سیستان و بلوچستان، گیلان و غیره برگزار می‌شود. دالاهو میهمان این مراسم در یزد، کرمان و قاسم آباد گیلان بوده است.
جشن سده در میان زرتشتیان یزد هنوز با شکوه تمام برگزار می‌شود. دهم بهمن هر سال، از سراسر کشور عده زیادی به سمت یزد می‌روند تا این روز را کنار هم جشن بگیرند. زرتشتیان چند روز قبل از این مراسم دست به کار می شوند. در روز مراسم با پوشیدن لباس‌های مخصوص کنار هیزم‌هایی که از قبل آماده کرده‌اند جمع می‌شوند. آن‌ها با سرودها و ترانه‌های خود آرزوی پیروزی نور بر ظلمت و رفتن سرما می‌کنند. جشن سده فرصتی برای آشنایی با دین زرتشتی است. برای شرکت در جشن سده یزد درنگ نکنید.
مراسم جشن سده در یزد.مراسم جشن سده در یزد که امسال لغو شد!
از قدیم‌الایام آتش و نور برای مردم شمال کشورمان اهمیت به سزایی داشته. بارندگی در شمال کشورمان آنقدر زیاد است که گاهی مانع از کار و فعالیت مردم این دیار می‌شود. این مردم از دیرباز مراسم خده‌تابی (آفتاب خواهی) را به شکل‌های مختلف انجام می‌دادند. جالب است بدانید امروزه این جشن در قاسم آباد، باشکوه برگزار می‌شود. برای شرکت در جشن سده به شرقی‌ترین نقطه گیلان در نزدیکی مازندران می‌رویم: روستای قاسم آباد سفلی. جشن سده در این روستا با نیایش آغاز می‌شود. بعد از آن، اساتید آشنا به فرهنگ و آیین باستانی در مورد جشن‌های باستانی و جشن سده سخنرانی می‌کنند. در ادامه، فردی آواز محلی سر میدهد و مراسم را باشکوه‌تر می‌کند. با افروختن آتش، شاهنامه‌خوانی و حافظ خوانی مراسم ادامه پیدا می‌کند. جشن سده قاسم‌آباد را از دست ندهید.
