زبان مادری:آوایی که درحال خاموشی است
۲۱ فوریه، “روز جهانی زبان مادری“، زبانی که با تقلید از پدر و مادر و در سال های ابتدایی زندگی خود فرا میگیریم، زبانی که بخش جدا نشدنی از زندگی ماست و علیرغم اهمیت بسیار زیادی که دارد متاسفانه در پرتگاه فراموشی قرار گرفته است. در فراموشی زبان های قومی و ملیتی موارد بسیاری نقش دارند که میتوان از مهاجرت ، جنگ، های جهانی، اقتصاد بین المللی، ترکیب زبان ها و … نام برد، از سوی دیگر دنیای تکنولوژی، دنیایی که بر محور تلفن های همراه، تبلت ها و لپ تاپ ها نیز در اینباره تاثیر بسزائی دارند، بسیاری از این ابزار بر اساس زبان هائی مشخص طراحی شده اند و بسیاری از زبان های دیگر را پشتیبانی نمیکنند، بطوریکه هر روزشاهد گسترده ترشدن چترزبان انگلیسی در همه جوانب زندگی روزمره خود و در همه نقاط دنیا هستیم بگونه ای که در ایران امروز گاه فراگیری زبان انگلیسی حتی قبل از اینکه کودک به زبان مادری خود مسلط گردد، شروع میشود .
ادامه حیات و پویائی زبانهای مادری که در حقیقت یک ثروت و سرمایه بیبدیل فرهنگی و اجتماعیاست موجب حفظ بسیاری از خرده فرهنگها، آداب و سنن بومی ما می گردد که از قدمت شایانی برخوردارند و دارای ارزش هائی هستند انکار ناپذیر، دانشهائی که تنها در قالب زبانهای مادری قابلیت تبلور و پویائی دارند و گاه در درون یک واژۀ آن تاریخ یک قوم یا ملت نهفته است و درمقابل با مرگ این واژه حجم عظیمی از میراث ماندگار و ارزشمند فرهنگ و دانش بومی کشورمان به ورطۀ نابودی کشانده خواهد شد.!
نباید فراموش کرد که رمز هویت هر قوم و قبیله زبان آن قوم و ملیت است، در درون هر زبان ملی نیز چند زبان بومی وجود دارد و تکثر زبان ها منعکس کننده فرهنگ و اقلیم خاص با ویژگی‌های منحصر به فرد کشور ما ست که متاسفانه با عدم توجه مسئولین روبرو گردیده و هیچ ارگان، نهاد و یا وزارت خانه ای نسبت به این امرمهم کوچترین برنامه و یا دغدغه فکری ندارد و اینک تمام فرهنگ زبانی و آثار فرهنگی مکتوب شدۀ کشورمان در حال فراموشی است.
در ایران گویش ها و زبان های بسیاری وجود دارد که بازگوکننده دنیای فرهنگی آنهاست مثل زبان ترکی با زیرمجموعه حداقل 7 زبان بومی، زبان کردی، زبان لری، زبان لکی، زبان گیلکی، زبان مازنی، زبان بلوچی، زبان عربی و….فارسی در کنار تعداد بسیار زیادی گویش ها، اما در تضاد با اصل ۱۵ قانون اساسی ایران، تاکنون زبانهای بومی در مدارس ایران تدریس نمی‌شوند که معرف کوتاهی و عدم رعایت قوانین و موازین توسط مسئولین است، رسانهها و بخصوص صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران هم نه تنها از پخش فیلم، سریال نمایش و حتی موسیقی به زبان ها و گویش های محلی و بومی خودداری می ورزد بلکه چه بسیار برنامه هائی که تهیه و تولید می شوند همراه با تمسخر و طنز های بی محتوا از یک زبان قومی و یا بومی در سطح جغرافیای فرهنگی کشور که با ادامه این روند در آینده ای نه چندان دورشاهد نابودی و نیستی زبانهای بومی و محلی ایران خواهیم بود، بگفتۀ سپهوندی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد خرم‌آباد:
در کشور ما برخی زبانها در حال احتضارند، برخی مرده‌اند و متکلم ندارند و برخی حد صفر هستند.
وزارت آموزش و پرورش نیز همانند سایر اعضای هیئت دولت خود را مسئول نمی داند و استناد می نماید به گزارش تفسیری شورای نگهبان مبنی بر اینکه: آموزش زبان های قومی و محلی در حوزه غیررسمی آزاد است و هیچ تکلیفی برای نهادهای مسئول از جمله وزارت آموزش و پرورش مبنی بر برنامه ریزی در راستای آموزش رسمی این زبان ها نیست، بنابر این ابلاغیه هر نوع دستور و ابلاغ دیگر از سوی وزارت آموزش و پرورش به زیر مجموعه آن دستگاه در خصوص آموزش زبان های محلی ولو دو ساعت در هفته و محدود به چند مدرسه، با استناد به اصل ۱۵قانون اساسی غیر قانونی بوده و با اقامه شکایت در «دیوان عدالت اداری» قابل ابطال است.
اعضای کمیته جوان و دانشجو ضمن گرامی داشت روز جهانی زبان مادری، با توجه به مواردی یاد شده بار دیگر لزوم تدریس، حفظ و حراست از زبان مادری را یاد آور شده تأکیدی مجدد دارند بر اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی مبنی بر: استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس …. بدون تفسیر و تعبیرات دیگر و همچنین تائیدی دوباره دارند بر اهداف۱۷ گانه سند۲۰۳۰یونسکو و اجرای آن در آموزش و پرورش کشور از جمله هدف چهارم:تضمین کیفیت آموزش فراگیر و عادلانه و ایجاد فرصت های یادگیری مادام العمر برای همه و هدف دهم(کاهش نابرابری در درون و میان کشورها).
1224
کانون دفاع از حقوق بشر در ایران
کمیته دفاع از حقوق جوان و دانشجو
