با شیوع ویروس کووید-۱۹ در جهان، شاهد توقف بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی، نزدیک به صفر شدن تقاضای حمل‌ونقل هوایی و کاهش شدید مصرف نفت‌گاز و بنزین بودیم که سبب کاهش تقاضای پالایشگاه‌ها برای نفت شد و این موضوع کاهش شدید قیمت نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی را به دنبال داشت.
به گزارش ایسنا، تقاضا برای بنزین در آمریکا و سایر کشورهای جهان با دستور مقامات برای ماندن مردم در خانه به منظور جلوگیری از شیوع ویروس کرونا که رفت و آمدها را محدود کرده، به شدت کاهش پیدا کرده، با دستور دولت آمریکا برای ماندن مردم در خانه، افت تقاضا برای بنزین شدت گرفت و در یک هفته ۳۰ درصد کاهش یافت. کاهش مصرف بنزین در آمریکا منعکس کننده وضعیت مشابه در اسپانیا و ایتالیا است که شدیدترین قرنطینه را در میان کشورهای اروپایی اعمال کرده اند. تقاضا برای بنزین در این منطقه حدود ۸۵ درصد کاهش داشته است.آمار هفتگی دولت آمریکا نشان داد که عرضه بنزین در بازار کمترین میزان از سال ۱۹۹۴ بوده است. اگرچه این کاهش به شدت کاهش فروش بنزین به مصرف کنندگان معمولی نبوده است اما احتمالا با دریافت سوخت کمتر از سوی فروشندگان، شدت خواهد گرفت. پالایشگاه‌ها تولیدشان را کاهش داده اند زیرا ذخایر سوخت در مخازن افزایش پیدا کرده و به نوبه خود باعث پایین رفتن قیمتهای نفت شده است. طبق برآورد برخی از تحلیلگران، تقاضای جهانی برای نفت ممکن است حداکثر ۳۰ میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کند.
مشتری بنزین در اروپا کم شد
کشورهایی اروپایی هم با کاهش مصرف بنزین روبرو شده اند. طبق اعلام شرکت خط لوله CLH Group، تقاضا برای بنزین در اسپانیا در هفته منتهی به ۲۹ مارس بر مبنای سالانه ۸۳ درصد کاهش پیدا کرد. انجمن فروشندگان بنزین انگلیس هم اعلام کرد فروش بنزین در این کشور در اواخر مارس ۶۶ درصد در مقایسه با میانگین دو ماه پیش از آن کاهش داشت.
وضعیت ایران چگونه است؟
بیژن زنگنه – وزیر نفت – در رابطه با شرایط ایران در بازار بنزین گفت: در طول بیش از ۲۰ سالی که در صنعت نفت فعالیت می‌کنم و پیش‌تر از آن را هم دیده بودم، در تاریخ صنعت نفت سابقه نداشته که سوددهی پالایشگاه‌ها به‌شدت پایین بیاید و بسیاری از آنها به حد زیان‌دهی برسد، به‌نحوی که هم‌اکنون قیمت بیشتر فرآورده‌های خروجی پالایشگاه‌ها از نفت‌خام کمتر شده است و ترجیح می‌دهند تولیدی نداشته باشند.به گفته وی، ذخیره‌سازی‌های نفت‌خام و فرآورده‌ها در ایران و دیگر کشورها افزایش قابل‌توجهی یافته به نحوی که ما اکنون به رقم بی‌سابقه‌ای در ذخیره‌سازی بنزین رسیده‌ایم که تاکنون سابقه نداشته است.کاهش فروش فرآورده‌های نفتی و کاهش فعالیت پمپ بنزین‌ها نیز از دیگر تبعات اقتصادی ویروس کرونا در ایران است که بخشی از جایگاه‌های عرضه بنزین ناچار شدند نیروهای خود را تعدیل کنند.
کاهش تقاضا بازار بنزین را برهم زد
همچنین حسن ضیا کاشانی – مدیرعامل اسبق شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران – درباره وضعیت بازار صادرات بنزین در ایران و دنیا، گفت: اوضاع عرضه بنزین و مصرف آن به دلیل شیوع ویروس کرونا کاهش پیدا کرده است.وی افزود: قبل از شیوع این ویروس میزان مصرف بنزین در ایران حدود ۱۱۰ میلیون لیتر در روز بود که اکنون این عدد به حدود ۶۰ میلیون لیر کاهش یافته که این اعداد بیانگر کاهش رفت و آمد و تقاضا است.این کارشناس حوزه سوخت با بیان اینکه با کاهش مصرف از میزان صادرات کاسته می شود، تاکید کرد: تنها راه بهبود این مساله ریشه کن کردن ویروس کروناست، باید کل دنیا به توصیه‌های بهداشت جهانی توجه کنند و به گونه ای رفتار شود که کرونا از روی کره زمین محو شود و یا حداقل بروز و ظهور آن تا این میزان آسیب زا نباشد.کاشانی با بیان اینکه بازگشت به شرایط گذشته در زمان کم محقق نمی شود، تصریح کرد: هرچه برای از بین رفتن این ویروس تلاش بیشتری صورت گیرد، می توان نسبت به بازگشت به دوران سابق امیدوارتر بود.
کاهش ۸۳ درصدی قیمت در ۴ ماه؛ نفت ایران ۱۰ دلار شد
قیمت هر بشکه نفت سنگین ایران (پایه سبد نفتی اوپک) در ۴ ماه نخست سال ۲۰۲۰ با ۸۳.۳ درصد کاهش از حدود ۶۰ دلار به نزدیک ۱۰ دلار رسید.
روند نزولی بهای جهانی نفت که در پی رکود اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا شتاب گرفته، پس از آن که قیمت هر بشکه نفت پایه برنت را به کمتر از ۲۰ دلار رساند، نرخ هر بشکه نفت سنگین ایران را نیز در پایان معاملات روز دوشنبه به ۱۰ دلار و ۳۷ سنت کاهش داد که پایین‌ترین نرخ در ۲۲ سال گذشته محسوب می‌شود.
همزمان در برخی معاملات محدود روز دوشنبه، هر بشکه نفت سنگین ایران برای تحویل در دریای مدیترانه ۷ دلار و ۶۴ سنت قیمت خورد.
این در حالی است که شرکت تحقیقاتی ریستاد انرژی (Rystad Energy) در سال ۲۰۱۶ قیمت تمام شده هر بشکه نفت خام فروخته شده توسط ایران را ۹ دلار و ۸ سنت برآورد کرد. این نرخ شامل سرانه هزینه سرمایه‌گذاری، تولید و حمل و نقل هر بشکه نفت ایران بود.
البته پدرام سلطانی، عضو شورای عمومی فدراسیون جهانی اتاق‌های بازرگانی، اوایل فوریه گذشته با انتشار توییتی هزینه استخراج هر بشکه نفت ایران را ۱۲ دلار برآورد کرده بود. آقای سلطانی همچنین یاد آور شده بود که در حال حاضر نفت ایران به دلیل اعمال تحریم‌های آمریکا زیر قیمت بازار فروخته می‌شود و انتقال درآمد آن نیز ۱۵ تا ۲۰ درصد هزینه دارد.
سقوط قیمت نفت ایران در شرایطی است که صادرات روزانه این کشور به دلیل اعمال تحریم خرید نفت این کشور توسط آمریکا، طی دو سال گذشته از روزانه ۲.۲ میلیون بشکه به حدود ۳۰۰ هزار بشکه (مطابق اعلام خبرگزاری تسنیم) رسیده است. بر پایه نرخ ۱۰ دلاری بازار، درآمد روزانه فروش نفت ایران به کمتر از ۳ میلیون دلار رسیده که با ادامه شرایط حاکم بر بازار نفت و برقراری تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران، درآمد نفتی این کشور در سال ۱۳۹۹ به زحمت به ۱ میلیارد دلار خواهد رسید؛ رقمی که می‌تواند کمتر از هزینه استخراج نفت و دور زدن تحریم‌های آمریکا باشد.
اوج‌گیری حمل محموله‌های نفتی ایران به سوریه
شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها از اوج‌گیری حمل محموله‌های نفتی ایران به سوریه خبر می‌دهند و شرکت تانکر ترکرز نیز خبر داده است که محموله‌های نفتی راهی بندر بانیاس سوریه شده‌اند.
هفته‌نامه «بررسی اقتصادی خاورمیانه» با استناد به آمارهای وب‌سایت تانکر ترکرز گزارش داده که ایران در ماه جاری ۶.۸ میلیون بشکه نفت راهی سوریه کرده است که معادل حدود ۲۳۰ هزار بشکه در روز است. متوسط صادرات روزانه نفت ایران به سوریه در سال گذشته نزدیک ۶۰ هزار بشکه در روز بوده است.
در همین زمینه شرکت ردیابی نفتکش‌ها، کپلر، نیز به رادیوفردا گفت که بر اساس آمارهای اولیه، این شرکت می‌تواند بارگیری ۳.۵ میلیون بشکه نفت ایران در ۵ نفتکش طی ماه جاری میلادی را تایید کند که با توجه به مسیر کشتی‌ها این احتمال هست که همه آنها راهی سوریه شده باشد، اما آمارهای دقیق در نیمه‌های ماه آینده مشخص خواهد شد.
این هفته‌نامه نوشته است: متوسط بارگیری نفت ایران در چهار ماه ابتدایی سال جاری میلادی ۱۷۳ هزار بشکه در روز بوده است که بیش از نصف آن راهی سوریه شده است. حتی با وجود دانستن میزان نفت بارگیری شده، تخمین میزان فروش واقعی نفت ایران بسیار پیچیده است. برای نمونه، در حالی که آمارهای شرکت کپلر نشان می‌دهد کل بارگیری روزانه نفت ایران در ماه فوریه و مارس به ترتیب ۲۳۱ هزار بشکه و ۱۴۳ هزار بشکه بوده، آمارهای رسمی گمرک چین نشان می‌دهد که متوسط واردات روزانه نفت ایران در همین دو ماه به ترتیب ۸۱ هزار بشکه و ۶۰۸ هزار بشکه بوده است.
البته ایران از سال گذشته حداقل ۲۰ میلیون بشکه نفت در انبارهای چین ذخیره کرده و چندین نفتکش ایران با محموله‌های نفتی بی‌مشتری طی ماه‌های گذشته در آب‌های کشورهای آسیایی سرگردان بودند و امکان تحویل این محموله‌ها به چین وجود دارد. ایران همچنین با خاموش کردن سیستم ارسال سیگنال نفتکش‌ها، سعی دارد حرکت و مسیر آنها را از دید رادارها پنهان نگه دارد، اما در مورد سوریه، همه محموله‌های نفتی ارسالی ایران از کانال سوئز می‌گذرد و ردیابی آنها نسبت به محموله‌هایی که راهی اقیانوس‌ها به سمت بازارهای شرق می‌شود، بسیار آسان‌تر است. ارزیابی صندوق بین‌المللی پول حاکی است که ایران شاید موفق به صادرات روزانه ۳۴۰ هزار بشکه نفت خام در سال ۲۰۲۰ باشد.
آمارهای اوپک نشان می‌دهد که تولید نفت ایران به حدود ۲ میلیون بشکه در روز رسیده و با توجه به مصرف روزانه ۱.۸ میلیون بشکه نفت در داخل کشور، میزان تولید نفت مازاد برای صادرات حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز است. اما ایران، بر اساس آمارهای کپلر، بیش از ۱۰۰ میلیون بشکه نفت بی‌مشتری در تاسیسات ذخیره نفت خشکی خود، همچنین نفتکش‌های لنگر انداخته در خلیج فارس انبار کرده و از این محموله‌ها می‌تواند برای افزایش صادرات، بدون نیاز به افزایش تولید نفت استفاده کند.
ایران قبل از تحریم‌های آمریکا روزانه بیش از ۲.۵ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی صادر میکرد و سال ۲۰۱۸ ارزش صادرات نفت خام ایران به بالای ۶۰ میلیارد دلار رسید، اما با افزایش تحریم‌های آمریکا، سقوط حجم و قیمت نفت صادراتی ایران، انتظار نمی‌رود جمهوری اسلامی در سال جاری بیش از ۲ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته باشد.
البته معلوم نیست ایران اصولا آیا از بابت صادرات نفت به چین یا سوریه پولی دریافت می‌کند، یا نه. بخشی از نفت ایران (حدود ۱۴۰ تا ۱۷۰ هزار بشکه در روز) برای تسویه بدهی پنج میلیارد دلاری جمهوری اسلامی به شرکت‌های سینوپک و سی‌ان‌پی‌سی چین تحویل می‌شود و اگرچه در آمارهای گمرکی لحاظ می‌شود، اما در عمل پولی تحویل ایران نمی‌شود. این دو شرکت میادین نفتی یادآوران و آزادگان ایران را توسعه داده‌اند و بر اساس قرارداد، به‌جای پول نقد، نفت از ایران تحویل می‌گیرند.
