منصور امان
تاثیر خارجی ظریف گیت
آنچه که آقای ظریف در خفا و محرمانه به زبان آورده، داوری آشکار و جا افتاده ای را که در جامعه ایران پیرامون توازُن در دستگاه حاکم و سیاست خارجی ضد ملی آن وجود دارد، تحکیم می بخشد. اما این شفافیت ناخواسته یک بُعد بین المللی هم دارد که به همان اندازه برای “نظام” نگران کننده و دردسرساز است.
بی تردید رهبران و پایوران ترویکای اُروپایی یا مقامهای آمریکایی، در جریان مُذاکرات و دیدارهای پنهانی یا رسمی با نمایندگان دولتهای گوناگون ج.ا به کرات از آنها شنیده اند که رُقبای شان در “جناج تُندرو” در راه رسیدن به توافُق کارشکنی و خرابکاری می کنند، آنان زیر فشار هستند و اگر امتیازی به آنها داده شود، نقش تعیین کننده تری در سیاستگذاری ج.ا خواهند یافت.
از این نظر گله و شکایت وزیر خارجه مُلاها در فایل صوتی افشا شده، برای غرب سُخن تازه ای نیست. اما اینکه همین دسته از پایوران استمداد جو به صراحت اعتراف کنند که بی اختیار بوده و فاقد قُدرت تصمیم گیری و حتی چانه زنی هستند، برای واشنگتُن، لندن، پاریس و برلین موضوعی به کُلی مُتفاوت و از این زاویه یک واقعیت افزوده جدید است.
اما این هنوز پایان قصه ناخوشایندی که آقای ظریف تعریف می کند نیست؛ برای آن دسته از “چشم آبیها” که روی خُرافه “تُندرو – میانه رو” در ساختار ج.ا سرمایه گذاری می کردند، موضوع از این هم بدتر می شود. چرا که وی توضیح می دهد قُدرت در ج.ا “تک ساحتی” است و دستگاه دیپلُماسی یکسره آلت دست بازوی نظامی آن، سپاه پاسداران، است. آقای ظریف با همان حرارتی که نزد آنها رُل نماینده پُرنُفوذ سیاست خارجی ج.ا را بازی می کرد، با ذکر جُزییات و آوردن مثال روشن می کند که نقشی تشریفاتی دارد و در حقیقت پیک موتوری روسایش است و سفارشات آنها را چک لیست می کند.
از این زاویه، پرده دری وزیرخارجه مُلاها یک ضربه کاری به تئوری تقسیم ساختار رژیم حاکم بر ایران به دو جناح “تُندرو” و “میانه رو” زده است؛ فرضیه ای که پایه نظری سیاست مُماشات و آسان گیری را تشکیل می دهد و منافع تجاری و نفتی به دست آمده از آن را توجیه می کند. نزدیکترین تاثیر این ضربه، محدود شدن فضای مانُور رژیم ج.ا در مُعاملات بین المللی است که به طور عُمده توسُط “میانه روها” به دست می آورد.
حتی اگر ایده سودآور “تُندرو – میانه رو” در آینده به کُلی از پیش فرضهای بده و بستان حذف نشود، اما “فایل صوتی” اهرُم فشار جدیدی در اختیار طرفهای خارجی گذاشته که با کمال میل از آن برای بالا بردن نرخ خود و افزایش هزینه مُلاها سود خواهند جست. ریشه دستپاچگی و شکایت باندهای حُکومتی که انتشار فایل صوتی مزبور را به گونه مُشترک و فراجناحی “لطمه زدن” به مُذاکرات هسته ای وین و “زمین گیر کردن نظام” ارزیابی می کنند، در همین واقعیت نهُفته است.
تکان زلزله ظریف گیت به ويژه در آمریکا محسوس خواهد بود؛ جایی که یک جناح سیاسی نیرومند به رهبری حزب جمهوریخواه به تغییر خودنهاد رویکردها و سیاستهای رژیم ج.ا باور ندارد و خواهان سخت گرفتن به آن به جای شرط بستن روی وقوع مُعجزه در تهران است. اعترافات دیپلُمات شُماره یک مُلاها در گُفتُگو و مُعامله با غرب، موجب تقویت موضع این دسته در اُرگانهای تصمیم گیری شده و بده بستان را با رژیم حاکم در حاشیه نُقاط اصلی اختلاف دُشوار کرده است. نخُستین آثار این تحوُل در درخواست شُماری از سناتورها و شخصیتهای پُرنُفوذ جمهوریخواه برای استعفای آقای جان کری پدیدار شده و می توان انتظار داشت که به تدریج دامنه آن به دولت آقای بایدن و رویکرد آن به رژیم مُلاها نیز برسد.
هر کس با هر انگیزه ای سُخنان محرمانه آقای ظریف را مُنتشر کرده، اکنون او و هدفش زیر سایه این اقدام دفن شده اند. آنچه که درعوض به تمام خودنمایی می کند، فرو ریختن دکوراسیونی است که ساختار ج.ا و دستگاه سیاست خارجی اش را قاب کرده است.
