در پنجمین روز هفته، نرخ دلار به بالاترین قیمت در ۱۱ ماه اخیر رسید. روز چهارشنبه، قیمت دلار ۴۰۰ تومان رشد را به ثبت رساند و با عبور از مرز ۲۸ هزار تومانی به محدوده ۲۸ هزار و ۲۵۰ تومان رسید. اسکناس آمریکایی در سال ۱۴۰۰ تنها یک بار در تاریخ ششم شهریور ماه توانسته بود بالای مرز ۲۸ هزار تومان و در محدوده ۲۸ هزار و ۱۰۰ تومان نوسان کند.
به گفته فعالان بازار، وزیر امور خارجه فرانسه سخنانی گفت که از نگاه برخی فعالان بازار در رشد قیمت دلار تاثیر قابل توجهی داشت.
سایت اقتصادنیوز امروز در گزارشی نوشت: بر اساس صحبت های فعالان، به نظر می رسد جرقه نوسانات دلار، صحبت‌های وزیر امورخارجه فرانسه بود. لودریان در سخنانش در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک گفته بود: «ایران دیگر نمی‌تواند فکر کند که زمان به نفعش است زیرا هرچه برنامه اتمی‌اش خطرناک‌تر شود، خطر بروز یک بحران عمده بزرگتر خواهد شد.». این صحبت ها از این جهت برای بازار اهمیت داشت که نشان می داد وضعیت بلاتکلیف معامله‌گران به زودی اتمام خواهد رسید.
برخی معامله‌گران دلار بر اساس صحبت‌های اخیر مقام‌های ایرانی به این نتیجه رسیدند که سطح تنش‌ها به زودی کاهش پیدا نخواهد کرد. یکی از علت‌های این موضوع نیز آن بود که آمریکا خواهان رسیدگی به خواست آژانس درباره تاسیسات اتمی کرج شده است،حال آنکه رییس سازمان انرژی اتمی ایران به صراحت این درخواست را رد کرد.
دنیای اقتصاد نوشت: تحلیل‌گران باور دارند که وضعیت متغیرهای پولی به گونه‌ای است که احتمال رشد دلار را در ذهن بازیگران ارزی زنده می‌کند. با این حال، مذاکرات هسته‌ای در ماه‌های اخیر جنبه تعیین‌کننده انتظارات تورمی را به خود گرفته بود. تا زمانی که بازار تصور می‌کرد، قرار است مذاکرات از سر گرفته شود و تحریم‌ها در معرض لغو قرار بگیرد، انتظارات تورمی محدود بود و بازیگران ارزی با احتیاط رفتار می‌کردند. با این حال، اختلاف‌های اخیر ایران با آژانس و اظهارات وزیر امور خارجه فرانسه و مقامات آمریکایی موجب شد احتمال شروع دوباره مذاکرات برای بازیگران ارزی کاهش پیدا کند. در چنین شرایطی، کاهش انتظار معامله‌گران برای لغو تحریم‌ها در کوتاه‌مدت یکی از عواملی بود که زمینه‌ساز رکوردزنی دلار شد.
به طور مشخص برخی فعالان باور داشتند که اظهارات وزیر امور خارجه فرانسه زمینه‌ساز تغییر انتظارات برجامی شد. این صحبت‌ها از این جهت برای بازار مهم بود که نشان می‌داد قرار نیست وضعیت بلاتکلیف یک ماه گذشته ادامه پیدا کند.
در کنار این، خبرهایی در میان معامله‌گران بازار منتشر می‌شد که آمریکا قصد دارد با چین برای کاهش خرید نفت از ایران مذاکره کند. برخی از فعالان عنوان می‌کنند که یکی از دلایل کاهش نوسانات دلار از دی ماه سال گذشته، افزایش خریدهای نفت چین از ایران بود. شماری از بازیگران ارزی باور داشتند که با کاهش خرید چینی‌ها، وضعیت عرضه ارز بار دیگر دچار مشکل خواهد شد.
رکوردزنی قیمت دلار در روز چهارشنبه موجب شد خریدها در بازار سکه نیز بیشتر شود.
قیمت مواد غذایی با دلار چند تومانی حساب می‌شود؟
مردم ایران بزرگ‌ترین سقوط قدرت خرید مواد غذایی را در طول تاریخ کشور تجربه می‌کنند. آمارهای هولناکی از سبد خانوار مردم گزارش شده است. چه بلایی بر سر سفره‌های دهک‌های پایین درآمدی آمده است؟
قیمت مواد غذایی در ایران به بالاترین میزان خود در تاریخ کشور رسیده است و طبق بررسی آمارهای سالانه، تا به حال این حجم از سقوط قدرت خرید خانوار‌های ایرانی سابقه نداشته است. چرا قیمت مواد غذایی آن هم اقلام حیاتی چنین قیمت‌های بالایی را تجربه می‌کند و چه بلایی بر سر سفره‌های دهک‌های پایین درآمدی آمده است؟
تورم افسار گسیخته مواد غذایی در ایران آن چنان فراگیر شده که هر روز خبری از نتایج این گرانی منتشر می‌شود و در میان این گرانی‌ها بیش از هر گروهی، دهک‌های کم درآمد آسیب دیده‌اند. براساس داده‌های مرکز آمار، نرخ تورم مواد غذایی سه دهک پایین درآمدی در شهریور امسال به بالای ۶۰ درصد رسیده که در تاریخ چهار دهه اخیر بی‌سابقه بوده است. سال گذشته در زمان مشابه میزان تورم «خوراکی‌های» دهک‌های پایین درآمدی ۲۱ درصد بود و حالا امسال به بالای ۶۰ درصد رسیده است. جالب اینجاست که دهک اول درآمدی در همین روز‌ها تورم کمتری نسبت به دهک‌های پایین درآمدی تجربه کرده و نرخ تورم خوراکی پردرآمد‌ها ۵۷ درصد است؛ یعنی ۵ واحد درصد کمتر از فقرا.
بازتاب گرانی مواد غذایی ولی فقط به گرانی این اقلام محدود نمانده و سرنوشت خیلی چیز‌ها را عوض کرده است. قبلا اخباری مبنی بر کاهش شدید خرید گوشت قرمز و برنج ایرانی و حبوبات منتشر شده بود و کارشناسان نسبت به خطر امنیت غذایی جامعه هشدار داده بودند. به تازگی هم رئیس اتحادیه سوپرمارکت‌ها اعلام کرده حدود ۲۰ درصد از سوپرمارکت‌های کشور به دلیل گرانی مواد غذایی تعطیل شده‌اند.
دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی نیز از کاهش ۳۰ تا ۳۵ درصدی تقاضا برای خرید مواد غذایی در مقایسه با سال گذشته خبر می‌دهد.
چرا قیمت مواد غذایی در نیمه اول سال ۱۴۰۰ گران‌تر شد؟
اما دلیل این همه گرانی چیست و چرا در نیمه اول سال ۱۴۰۰ گرانی مواد غذایی این طور اوج گرفته؟ این سوال را از رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی پرسیدیم تا متوجه شویم در بازار مواد غذایی چه خبر است، آیا کمبود کالا وجود دارد که باعث این حجم از گرانی شده؟
آقاطاهر، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی آن طور که توضیح می‌دهد، ممنوع المصاحبه است و به او تذکر داده شده که اجازه صحبت با رسانه‌ها را ندارد. دلیل این ممنوعیت هم البته جالب است. آقاطاهر چند وقت پیش خبر گران فروشی تولیدکنندگان روغن غذایی را افشا کرد و همین هم باعث شد که از سوی مراجع امنیتی ممنوع المصاحبه شود.
در وضعیتی که تورم گریبان هر نوع کالایی را گرفته، انتشار اخباری مبنی بر توضیح واقعیت به نظر می‌رسد به شدت کنترل و محدود می‌شود.
گرچه همه گرانی اخیر مواد غذایی را به نرخ ارز نسبت می‌دهند اما آقاطاهر فقط در اشاره‌ای کوتاه می‌گوید، نرخ ارز دو سال است افزایش پیدا کرده و از آن طرف هم اصلا ما با کمبود مواد غذایی روبه رو نیستیم، پس هیچ کدام از این دو گزاره نمی‌تواند به عنوان توجیه گرانی‌ها استفاده شود.
احسان سلطانی، پژوهشگر اقتصادی نیز معتقد است، نرخ ارز و یا کمبود کالا دلیل گرانی مواد غذایی نیست. او چندین عامل را برای این گرانی‌ها برمی‌شمرد و به عنوان اولین عامل به حذف ارز دولتی برای واردات مواد غذایی اشاره می‌کند.
او توضیح می‌دهد: «ما می‌دانیم که نرخ ارز به طور مستقیم و غیرمستقیم روی نرخ مواد غذایی اثر می‌گذارد. به عنوان مثال ارز دولتی تخصیصی به واردات شکر امسال قطع شده و قیمت شکر وارداتی را دلار نیمایی تعیین می‌کند. از آن طرف ارز به صورت غیرمستقیم هم تاثیر دارد مثلا میوه‌هایی که وارد نمی‌شوند، هم با قیمت دلار تغییر می‌کنند، چون مقداری از این میوه‌ها صادر می‌شود و قیمت داخلی هم با نرخ صادراتی آن تنظیم می‌شود. مساله دوم این است که تخصیص ارز نیمایی کند شده و برخی واردکنندگان برای تامین ارز خود با مشکل مواجه هستند. عامل سوم قیمت جهانی مواد غذایی است. بر اساس شاخص فائو که معتبر است، در جهان ۳۰ تا ۴۰ درصد قیمت مواد غذایی افزایش پیدا کرده است. چهارمین عامل هم این است که خشکسالی داریم و این خشکسالی باعث می‌شود که به ویژه در نیمه دوم سال قیمت مواد غذایی بالا برود خصوصا در اقلامی مانند گوشت.»
رکورد عقب ماندن میزان دستمزد‌ها از تورم مواد غذایی
از احسان سلطانی درباره تاثیرات این تورم پرسیدیم و او پاسخ می‌دهد: «به طور میانگین کشوری در دو سال اخیر درآمد‌ها و حقوق‌ها ۳۰ درصد افزایش یافته و بنابراین درآمد خانواده‌ها از تورم بالای ۵۰ درصدی عقب افتاده است. این نکته را هم باید توجه کنیم که اکنون ۴ سال است که قیمت مواد غذایی روی مدار افزایشی است و نسبت رشد مواد غذایی به رشد دستمزد‌ها بسیار بیشتر بوده است. این برای اولین بار است که چنین اتفاقی می‌افتاد. در کل تاریخ ایران نهایتا یک سال پیشی گرفتن نسبت رشد مواد غذایی به رشد دستمزد‌ها دوام داشته و در سال بعد از آن قیمت مواد غذایی ثبات نسبی پیدا کرده و قدرت خرید برای آن وجود داشته است. اما اکنون برای اولین بار چهار سال متوالی قیمت مواد غذایی با رشدی به مراتب بیشتر از میزان رشد دستمزد‌ها ادامه دارد؛ و این یک فاجعه دیگری آفریده است.»
