روستای تاریخی ارنان از توابع شهرستان مهریز در استان یزد سنگ‌نگاره‌هایی چند هزار ساله را در خود دارد که حکایت از تمدنی کهن در این منطقه است اما بی توجهی و غفلت مسئولان موجب تخریب چندباره این میراث ارزشمند و تاریخی شده است.
به گزارش ایلنا از یزد، در فاصله ۱۰۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد، در حوزه دشت گسترده بهادران، کوه ارنان یزد سر برافراشته است. سنگ های کوه از جنس سنگ های رسوبی آهکی دوره نئوژن از دوران سوم زمین شناسی است و در دامنه ضلع شرقی کوهپایه ارنان تعدادی چشمه و رشته قنات‌هایی کم عمق و کم آب وجود داشته که موجب پیدایش تعدادی مزرعه و باغ شده است و در قسمت کوهپایه این کوه سنگ نگاره هایی وجود دارد که قدمت آن به هزاره چهارم پیش از میلاد باز می گردد.
روی تعدادی از تخته سنگ ها نقوشی از حیوانات و انسان موجود است. این نقوش عبارتند از بز کوهی شاخ بلند (کَل)، انسان سوار بر مرکب، انسان سوار بر حیوان و تیر و کمان به دست، انسان (مرد) برهنه و نیزه به دست در حال ستیز با حیوان درنده، مرد برهنه گرز به دست، سگ شکاری، نقوش حیوانی نظیر آهو یا بز های کوچک و پرنده نمادین (سمبلیک)که از هر یک فقط یک یا دو مورد وجود دارد که در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۳۶۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
از مجموع تعداد ۲۷ قطعه سنگ روستای تاریخی ارنان، یکی از تخته سنگ ها از بقیه بزرگتر و نقوش کنده شده روی آن مفصل تر از همه است لذا آن را سنگ نگاره اصلی و مابقی را به عنوان سنگ نگاره های فرعی می‌دانند.
آنچه برای بیننده در این آثار قابل توجه است شیوه زندگی ترسیم شده در این تصاویر است، این که انسان‌هایی در سالیانی بسیار قبل در این منطقه زندگی میکردهاند. در نگاه اول دو صحنه مجزای شکار را مجسم می‌کند به طوری که در سمت راست و قسمت بالای سنگ مذکور، تصویر بزرگی از هجوم حیوان درنده و انسانی روبروی این حیوان که احتمالاً مورد حمله واقع شده است، مشاهده می‌شود. در پشت سر این حیوان هم مردی نیزه به دست با خصوصیات بدنی مخصوصی به حیوان حمله کرده است و نیزه خویش را در بدن حیوان فرو برده است.
عمق حکاکی‌ها متفاوت و رنگ‌ها نیز مختلف است که نشانگر دوره‌های متفاوت و حکاکان عصرهای مختلف است. البته دلیل پیدایش همه آنها یکسان است و آن ثبت تاریخ آن دوران است.برخی از این سنگ نگاره‌ها با گذشت زمان به علت فرسایش باد و تخریب حاصل از برف و باران یا تخریب‌هایی که از سوی بازدیدکنندگان صورت گرفته است اکنون به صورت کم رنگ و یک خراش سطحی مشاهده می‌شود. به تازگی اما تخریب هایی در این آثار ارزشمند تاریخی دیده شده که تمدن دیرین این منطقه را بازیچه بازدیدکنندگان برای حضور خود تبدیل کرده اند.
یادگاری‌نویسی بر تاریخ و تمدن چند هزار ساله
تخریب هایی که در حال حاضر روی این سنگ ها دیده می شود در دو سال گذشته نبوده و آن گونه که اهالی روستا می گویند تازه است.محمود زارع ارنانی؛ دهیار روستای ارنان با انتقاد از بی‌توجهی مسئولان میراث فرهنگی به سنگ‌نگاره‌های چند هزارساله ارنان به ایلنا گفت: قدمت روستا مختص به این سنگ‌نگاره‌ها نیست بلکه قلعه ای قدیمی نیز در این روستا وجود دارد که نیازمند توجه مسئولان است.
وی با بیان اینکه این روستا جاذبه های گردشگری بکری دارد که در حال نابودی است اظهار داشت: نمونه این نابودی، سنگ‌نگاره‌هایی است که زمانی قرار بود برای حفاظت از آنها منتقل شوند اما تا به امروز چیزی جز تخریب نصیب‌شان نشده و به نظر می رسد مردم محلی باید فکری برای آن بکنند و وارد عمل شوند.
انتقال سنگ‌نگاره‌ها شدنی نیست
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با اشاره به تخریب این آثار ارزشمند و تاریخی اظهار داشت: بخش عمده ای از این یادگاری‌ها و حتی جای شلیک گلوله‌ای که بر بدنه این سنگ‌نگاره‌ها دیده می‌شود، به چند سال گذشته تعلق دارد.وی با بیان اینکه یزد یکی از شهرهای غنی از نظر سنگ‌نگاره است و شامل آثاری از این سنگ‌نگاره‌ها در بخش‌هایی از تفت، بهاباد، بافق، شواز و گاریز است که حتی برخی از آنها قدمتی بیش از سنگ نگاره‌های کوه ارنان دارند.
این مسئول با اشاره به جداکردن برخی از سنگ نگاره‌ها و قرار دادن آنها در موزه سنگ زندان اسکندر عنوان کرد: هر چند جداکردن سنگ‌نگاره‌ها از کوه‌ها و قرار دادن آنها در موزه هم منطقی نیست و هم نمی شود مگر اینکه سلامت این آثار باستانی چند هزارساله تهدید شود که هزینه زیادی در بر دارد.وی با تاکید بر این که حفظ سنگ‌نگاره‌ها بیش از آن که نیازمند جدا کردن از کوه‌ها باشد، به ارتقای فرهنگ مردم در محافظت از آنها نیاز دارد، تصریح کرد: بعضاً ابعاد برخی از این تخته سنگ‌ها بزرگ است و جدا کردن آنها از کوه کار راحتی نیست.
فاطمی در رابطه با سلامت سنگ‌نگاره‌های چند هزار ساله کوه ارنان نیز افزود: در گذشته تخریب هایی داشتیم و چندسالی می شد که به‌رغم استقبال گردشگران و حتی شهروندان یزدی از این روستای زیبا و تاریخی که گاه تعدادشان به ۸۰۰ نفر هم می رسید موردی از تعرض و تخریب گزارش نشده بود.وی اظهار داشت: بر اساس ارزیابی صورت گرفته از سوی باستان شناس در منطقه و گزارش مکتوبی که در این زمینه به ما ارائه داده است هیچ تخریب جدیدی رخ نداده و آنچه در فضای مجازی با عنوان تخریب سنگ نگاره مطرح شده است واقعیت ندارد.
حفاظت از سنگ نگاره ها از ثبت ملی تا بازرسی
از مجموع سنگ نگاره های استان تاکنون سنگ نگاره های ارنان، شواز و ندوشن به ثبت آثار ملی کشور هم رسیده اند.حفاظت و حراست از این آثار هنری تاریخی امر مهمی است که همواره در دستور کار میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد قرار دارد اما از مهمترین اقدامات صورت گرفته در این زمینه فقط ثبت محدوده سنگ نگاره ها، نصب تابلو و نظارت برای دخل و تصرف و تخریب این سنگ نگاره هاست که ظاهرا عملکرد موثری نداشته و به نظر می رسد باید اقدامی فراتر از نصب تابلو و ثبت محدوده داشت.
