نقطه اوج فرهنگ ایرانی در زمان هخانشیان رقم می‌خورد
کوروش (کورش) نه تنها در میان ایران دارای جایگاهی خاص است که هستند غیر ایرانیانی که برای این انسان بزرگ که در ظرفیت زمان و مکان دوران زیست خود سعی در تبدیل جهان به جایی بهتر برای زیستن بود، احترامی ویژه قائل هستند
درباره کوروش(کورش) و چرایی انتخاب هفتم آبان به عنوان روز بزرگداشت این شاهنشاه بزرگ با سیاوش آریا که سال‌هاست عمر خود را به پژوهش و تحقیق در حوزه میراث فرهنگی تخصیص داده است گفتگو کردیم.
جامعه 24: چرا هفتم آبان به عنوان روز بزرگداشت کوروش انتخاب شد؟
آریا می‌گوید: «بر اساس اسناد تاریخی ۲۱ مهر ماه کوروش وارد بابل شده و در ۷ آبان هم تاجگذاری می‌کند، همچنین در این روز است که کوروش دستور می‌دهد منشور حقوق بشر که در واقع بازگو کننده نحوه ورود او به بابل است نوشته شده و به سایر کشور‌های جهان صادر شود. به همین دلیل هفتم آبان ماه را روز بزرگداشت کوروش نام‌گذاری کردیم.»
«فرمان کوروش یا آنچه که امروز منشور حقوق بشر او نامیده می‌شود به خط بابلی یا اَکدی بوده و توسط خاخام‌های یهودی نوشته می‌شود. برخی مورخان معتقدند در زمان صدور فرمان کوروش ۶۲ استوانه نگارش شده و به کشور‌های مختلف فرستاده می‌شود که از این بین، تنها یکی تاکنون باقی می‌ماند یا کشف شده است که در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود. علت نوشته شدن این استوانه توسط خاخام‌های یهودی آن است که کوروش قوم بنی‌اسرائیل را پس از سال‌ها اسارت در دست پادشاه خونخوار بابل معروف به نبوکد نصر یا بخت‌النصر نجات می‌دهد. نام کوروش بار‌ها در تورات آمده است و آمدن او به عنوان یک نجات‌دهنده در تورات به یهودیان بشارت داده شده است و یهودیان وی را مسیح لقب داده‌اند که به معنای نجات دهنده است.»
«کوروش در سال ۵۹۹ قبل از میلاد (ق. م) زاده شده و ۵۵۹ ق. م یعنی در ۴۰ سالگی به پادشاهی می‌رسد. او ۵۳۸ ق. م در بابل تاجگذاری می‌کند. در واقع کوروش ۴۰ سال بعد از رسیدن به پادشاهی و پس از فتح بابل، پادشاهی خود را رسما اعلام می‌کند.»
آیا علت جایگاه خاص کوروش کشورگشایی‌های پی در پی اوست؟
«نه، چنین نیست. اگر به پیروزی و فتوحات باشد که داریوش بیشترین پیروزی‌ها را در زمان پادشاهی خود داشته است و در زمان او مرز‌های ایران به شدت گسترش می‌یابد. اقدامات عمرانی از جمله جاده‌سازی و حفر کانال سوئز در زمان این پادشاه انجام می‌شود. اما علت جایگاه خاص کوروش رفتار و منش خاص اوست. کوروش نه‌تنها در زمان پاشادهان بعد از خود جایگاهی ویژه داشته که امروزه هم در میان بسیاری از اروپائیان و مورخان غربی به عنوان فردی بزرگ شناخته می‌شود.»
«نکته آن است که در دوران باستان آنچنان که رسم زمانه بوده پادشاهان هنگام فتح یک کشور در فرمان‌ها و کتیبه‌هایی که درباره قدرت و فتوحات خود می‌نگاشتند بر به آتش کشیدن شهر‌ها و مناره ساختن از سر‌های مردم مغلوب تاکید کرده و این عملکرد را نشانه‌ای از اقتدار خود می‌دانستند. این متون در آثار به جای مانده از آشوربانیپال، بخت‌النصر و … بر جای مانده است. در واقع نابودی و خونریزی جزو افتخارات پادشاهان آن دوران است، اما در فرمان کوروش نگاه او و آنچه که درباره عملکرد خود او در زمان فتح بابل می‌نویسد به‌گونه‌ای دیگر است. او می‌گوید آنگاه که بدون جنگ و خونریزی به بابل اندر شدم همه مردم با شادمانی من را پذیرفتند. نگذاشتم رنج و آزاری به مردم شهر آن‌ها وارد آید، من برده‌برداری را برانداختم و صلح و آزادی را به جهانیان پیشکش کردم.»
«این گزینه دارای اهمیت بسیاری است که بر برانداختن برده‌داری و فتح بابل بدون خونریزی تاکید می‌کند و این نشان از جهان‌بینی خاص کوروش دارد. او هم می‌توانست مانند سایر پادشاهان برای نشان دادن اقتدار خود به گونه‌ای دیگر بگوید و دستور نگارش تاریخ را بدهد. نکته آن است که مردم بابل به دلیل فشار پادشاه وقت آمادگی پذیرش کوروش را داشتند و به همین دلیل هم او را به راحتی می‌پذیرند. همین موارد هم هست که استوانه به جا مانده از کوروش را یک سر و گردن بالاتر از کتیبه‌های به جا مانده از پادشاهان هم دوران یا قبل و بعد از او قرار می‌دهد. اسناد تاریخی و باستان‌شناسانه، ورود بدون خونریزی کوروش به بابل را تایید می‌کنند و مورخان ایرانی و غیر ایرانی هم بر آن صحه می‌گذارند. احترام کوروش برای پادشاهان بعد از او تا آنجاست که داریوش به عنوان سازنده تخت جمشید مراسم تاجگذاری خود را در پاسارگاد و همزمان با جشن مهرگان در محل دفن کوروش برای احترام به او برگزار می‌کند.»
یکی از مهم‌ترین نکات اخلاقی کوروش که گزنفون در کتاب خود می‌آورد مربوط به رفتار او با پانته‌آ، شهبانوی کشور لیدیه (برخی شوش آورده‌اند) است. او همسر آبراداتاس پادشاه لیدیه است. پانته‌آ زمان جنگ به اسارت سپاه ایران در می‌آید. گزنفون او را زیباترین زن آسیا معرفی می‌کند، او زمانی اسیر ایرانیان می‌شود که کوروش همسر خود کاساندان را از دست داده است. با این حال کوروش حاضر به ملاقات این زن نمی‌شود به این دلیل که آوازه زیبایی او را شنیده بوده و نمی‌خواسته که با دیدن این زن عاشق او شود. کوروش به سردار خود آراسپ دستور می‌دهد به خوبی از این شهبانوی اسیر محافظت و پذیرایی کنند تا زمانی که جنگ به پایان برسد. کوروش می‌گوید اگر در این جنگ پیروز شدیم پانته‌آ باید نزد همسر خود بازگردد.»
«وقتی جنگ با شکست لیدیه به پایان می‌رسد سرداران کوروش، پانته‌آ را به سلامت نزد همسرش باز می‌گردانند و این رفتار بزرگ‌منشانه کوروش آن هم در آن زمان که رسم بوده زنان در جنگ‌ها به غنیمت گرفته شوند باعث می‌شود که آبراداتاس تصمیم بگیرد در سپاه کوروش و در کنار او قرار گیرد. آبراداتوس در یکی از جنگ‌هایی که در سپاه کوروش قرار داشته، کشته می‌شود موضوعی که باعث می‌شود سه روز بعد پانته‌آ دست به خودکشی بزند. کوروش دستور می‌دهد مراسم سوگواری بزرگی به رسم مردم لیدیه برای پادشاه و شهبانوی این کشور برگزار شود.»
«گزنفون به عنوان یک تاریخ‌نگار یونانی که اتفاقا ده‌ها سال بعد از کوروش زندگی می‌کرده نیازی به تحریف تاریخ و دروغ‌پردازی درباره او نداشته است و کتاب کوروش‌نامه مربوط به تحقیقاتی است که او درباره زندگی کوروش انجام داده است.»
گزنفون در کتاب خود می‌نویسد: تاکنون کسی، چون کوروش شایسته پادشاهی، از مادر زاده نشده است. همچنین زنده‌یاد دکتر شاپور شهبازی باستان‌شناس و پژوهشگر تاریخ هخامنشیان که حدود ۱۵ سال پیش درگذشت، می‌گوید: کوروش قلب‌های جهانیان را به یکدیگر نزدیک کرد و پیوند داد. به اعتقاد من کوروش شاهی بود که بی‌آلایش زندگی کرد به همین دلیل هم در تاریخ جهان دارای اهمیت است.»
نقطه اوج فرهنگ ایرانی در زمان هخانشیان رقم می‌خورد. همچنین ایران از نظر اقتصادی کشوری قوی بوده و نمی‌توان گفت مردم از این اقتصاد خوب بی‌بهره بوده‌اند. به‌ویژه بعد از اقدامات عمرانی و روابطی که داریوش با سایر نقاط جهان برقرار می‌کند کشور ثروتمندی از خود بر جای می‌گذارد. با توجه به همین ثروت است که داریوش کاخ پارسه را با آن وسعت و بزرگی می‌سازد و گرانبهاترین کاخ جهان باستان نام می‌گیرد.»
