رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، تاکید کرد که توسعه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ماهیت برجام را به خطر می‌اندازد. بر اساس اخباری که سایت “زیتون” از دو مقام سازمان انرژی هسته‌ای جمهوری اسلامی به دست آورده، هشدارهای رابرت مالی نه تنها بی‌اساس نیست، بلکه اهداف هسته‌ای که نظام به دستور مستقیم خامنه ای در مذاکرات پیش‌رو دنبال می‌کند، بسیار فراتر از این است.
زیتون مطلع شده که خامنهای چند هفته پیش از اعلام زمان مذاکرات، دیپلمات‌ها و مقامات کنونی و پیشین سازمان انرژی هسته‌ای را به جلسه‌ای فراخوانده، و با اعلام اینکه «نظام تصمیم ندارد پیشرفت‌های هسته‌ای خود را به عقب بازگرداند» از افراد حاضر در جلسه پرسیده که «آیا احتمال موفقیت در مذاکرات وجود دارد؟»
یکی از مقاماتی که این خبر را به «زیتون» داد، نقل کرده که در این جلسه علی‌اکبر صالحی، رئیس پیشین سازمان انرژی هسته‌ای به خامنهای گفته که «پیشرفت‌های هسته‌ای ایران برگشت‌پذیر نیست و غرب از این موضوع مطلع است.» صالحی افزوده: «اگر غرب با پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران کنار نیاید مذاکرات زمان بیشتری برای توسعه هسته‌ای در اختیار ما قرار می‌دهد.» ظاهرا با این سخنان تصمیم آغاز مذاکرات گرفته می‌شود.
اما اهداف رهبر جمهوری اسلامی از نگاه تحلیلگران دور نمانده و از این رو حمله‌های روزنامه کیهان و حسین شریعتمداری، نماینده خامنهای در موسسه کیهان به این تحلیلگران بی‌دلیل نیست. این روزنامه ۵ آذر در ستون اخبار ویژه نوشت یک «سایت غربگرا» ادعا کرده که «منطق اهرم‌‌سازی» باعث غالب شدن مخالفان برجام در آمریکا می‌شود. کیهان افزود رضا نصری در مصاحبه با «انتخاب» گفته؛ اگر دولت جدید با نیت نمایش اقتدار بر موضوعاتی بیش از اندازه مانور دهد یا خواسته‌هایی مطرح کند که تحقق آن برای دولت آمریکا مقدور نباشد، مخالفان برجام از این فضا برای تخریب مذاکرات استفاده کرده و لابی اسرائیل القا می‌کند که ایران قصد «اخاذی هسته‌ای» دارد.
کیهان در ادامه پرسید؛ آیا دولت روحانی کم گفتار و رفتار نرم -بلکه منفعلانه و همراه با دیکته‌ها و زیاده‌خواهی آمریکا- نشان داد؟ و مدعی شد؛ پیشنهاد توافق موقت به دلیل تصمیم مجلس در به‌کارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته و غنیسازی ۲۰ درصد و ۶۰ درصد بود.
چرا این خبر مهم است؟
دولت آمریکا چندین بار اعلام کرده که شرط لغو تحریم‌ها، بازگشت ایران به تعهداتش است. اشاره آمریکا به پیشرفت‌های دو سال اخیر جمهوری اسلامی در برنامه هسته‌ای است. تصمیم کنونی رهبر جمهوری اسلامی برای عدم عقب نشینی در توسعه هسته‌ای، می‌تواند باعث برهم خوردن هرگونه مذاکره میان ایران و قدرت‌های جهانی شود، این تصمیم به لغو کامل برجام و بازگشت پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت و آغاز تحریم‌های بین المللی منجر می‌شود. اگرچه آیت‌الله خامنهای نشان داده که در مواقع خطیر تا لبه پرتگاه می‌رود ولی قبل از سقوط عقب‌نشینی کرده و مسئولیت را به گردن فرد دیگری می‌اندازد.
اما در مورد اخیر مسیر او تا لبه پرتگاه و ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت احتمالا چندین سال به طول خواهد انجامید. سال‌هایی که می‌تواند اقتصاد ایران را به نابودی بکشاند، تورم و بیکاری حاصل از آن مردم ایران را بیش از پیش در فقر فرو ببرد و فساد مالی فراگیر را افزایش دهد. معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون ۳۰ مهر اعلام کرد که در پایان سال ۱۳۹۹ سی میلیون ایرانی در فقر مطلق بوده‌اند.
اهرم فشاری که نماینده ویژه آمریکا از آن سخن می‌گوید و تندروهای حکومتی نام آن را اقتدار نهاده‌اند، رسیدن جمهوری اسلامی به حدی از غنیسازی است که امکانات کافی برای ساخت سلاح اتمی را فراهم کند. همان‌گونه که بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی اواسط آبان گفت که ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی به ۲۵ کیلوگرم رسیده و «به استثنای کشورهای دارای سلاح هسته‌ای، هیچ کشوری قادر به تولید آن نیست». شکست مذاکرات و تحریم‌های بین‌المللی علاوه بر نابودی اقتصاد می‌تواند تندروها را به سوی ساخت سلاح هسته ای سوق دهد و ایران را از نظر اقتصادی به ونزوئلایی تبدیل کند که مانند کره شمالی بمب هسته‌ای دارد.
کمی عمیق‌تر؛ اقتدار به شیوه کره شمالی
با پیروزی جو بایدنِ دموکرات در آمریکا بحث بازگشت آمریکا به برجام مطرح شد، مقامات دولت بایدن اعلام کردند در صورت بازگشت ایران به تعهداتش، ایالات متحده به برجام بازخواهد گشت. منظور الغای اقدامات دو سال اخیر جمهوری اسلامی است که از جمله آن اقدامات؛ پیشروی در برنامه هسته‌ای در سال ۱۳۹۸ و سال ۱۳۹۹ با آغاز غنیسازی ۲۰ درصدی به دستور آیت‌الله خامنهای و تصویب «قانون اقدام راهبردی» مجلس است، که دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای محدود و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متوقف شد، علاوه بر این جمهوری‌اسلامی تولید اورانیوم ۶۰ درصدی و اورانیوم فلزی را آغاز کرد.
از همان سال ۹۸ که ایران پیشروی در برنامه هسته‌ای خود را آغاز کرد بسیاری از تحلیلگران این احتمال را مطرح کردند که آیت‌الله خامنهای و اطرافیانش که تندروترین بخش حکومت هستند، از پیشرفت‌های هسته‌ای خود دست نمی‌کشند، کشورهای غربی و اسرائیل نیز تا کنون چندین بار در این مورد هشدار داده‌اند.
آلن فراشون، سرمقاله‌نویس لوموند چند روز پیش نوشت؛ علی خامنهای عجله‌ای برای دستیابی به توافق در مذاکرات ندارد. او می‌خواهد با پیروی از سرمشق کره شمالی ایران را با ٨۳ میلیون جمعیت به یک «اقتصاد جنگی خودکفا» تجهیز کند. او و متحدانش می‌خواهند در خارج مذاکرات را کش بدهند و در داخل سلطه اجتماعی غیرقابل تحمل خود را تقویت کنند.
گفتنی است که سخنان فریدون عباسی، نماینده مجلس در مصاحبه با روزنامه ایران، تاییدی بر این اخبار و تحلیل‌ها بود. او گفت محسن فخری‌زاده علیرغم فتوای رهبر جمهوری اسلامی در زمینه تولید سلاح هسته‌ای، در این حوزه «سیستم ایجاد کرده بود». او افزود، در زمینه سلاح هسته‌ای، مساله فخری‌زاده «فقط دفاع از کشور خودمان نبود. زیرا کشور ما پشتیبان جبهه مقاومت است.»
مذاکرات وین در دولت پس از ۶ دوره در ۲۲ خرداد پایان یافت و دولت از تفاهم کلی سخن گفت. روحانی در روزهای پایانی دولتش صراحتا گفت: «فقط تحریم باقی مانده که آن هم دست خودمان است و می‌توانیم همین هفته تصمیم بگیریم که آنرا تمام کنیم.» اما روحانی رفت و خامنهای ترجیح داد این کار را به دولت رئیسی بسپارد، تصمیمی که امروز دلایل آن روشن شده است.
آیت‌الله‌خامنه‌ای در آخرین دیدار با دولت روحانی از مفاد پیش نوییس توافق احیای برجام به تندی انتقاد کرد و گفت که خط قرمزهای تعیین شده او رعایت نشده‌است. اکنون دولتی بر سرکار است که تمامی اوامر او را اجرا می‌کند، خواسته‌های جدیدی مانند لغو تمامی تحریم‌ها و تضمین عدم خروج مجدد آمریکا از توافق می‌تواند موضوعاتی برای کش دادن مذاکرات و پیشرفت در برنامه هسته‌ای باشد.
عباس اصلانی، پژوهشگر مرکز مطالعات راهبردی خاورمیانه، در مصاحبه با روزنامه دولتی ایران، گفته که یکی از عوامل سختتر شدن این دور از مذاکرات آشکار شدن ماهیت رفع واقعی تحریم‌ها با رفع تحریم‌ها بر روی کاغذ و به لحاظ حقوقی است و باعث شده تا ایران حساسیت‌ها و ملاحظات جدیدی را در خصوص رفع تحریم‌ها اتخاذ کرده و همزمان خواهان تضمینی جدید و عدم تکرار رفتارهای سابق آمریکا شود.
در حالی که مردم ایران با شدیدترین بحران‌های اقتصادی دسته و پنجه نرم می‌کنند، جمهوری اسلامی جاه‌طلبی‌های نظامی، منطقه‌ای و ایدئولوژیک را هدف اصلی خود قرار داده و اقتصاد کشور هزینه را این اهداف می‌کند. به نظر می‌رسد رهبر جمهوری اسلامی و منصوبانش در دولت سیزدهم به دنبال «اقتداری» هستند که کره شمالی سال‌هاست آنرا به قیمت گرسنگی مردم و قحطی به دست آورده‌است.
