وزارت خارجه روسیه به تازگی دستورالعملی صادر کرده که مطابق آن فعالیت شبکه‌های تلویزیونی دویچه‌وله در مسکو و به زبان‌های آلمانی، انگلیسی و روسی از صبح پنج‌شنبه، چهارم فوریه ممنوع اعلام شد.
این اقدام یک روز پس از تصمیم کمیسیون تنظیم مقررات رسانه‌های آلمان برای تعلیق پخش برنامه‌های آلمانی شبکه “راشا تودی” RT، انجام شد.
واکنش روسیه به تعلیق فعالیت راشا تودی در نگاه اول اقدامی تلافی‌جویانه مطابق منطق “چشم در برابر چشم” به نظر می‌رسد اما با تعمق بیشتر مشخص می‌شود این “چشم‌ها” قابل مقایسه نیستند و روش برخورد با آنها از منطق یک‌سانی تبعیت نمی‌کند.
تجربه تاریخی و اهمیت استقلال رسانه‌ها
مهم‌ترین تفاوت بخش خارجی دو رسانه روسی و آلمانی را می‌توان در عبارت “دوری از دولت” خلاصه کرد؛ عبارتی که در روسیه به آن کم‌توجهی شده یا به عمد نادیده گرفته شده است.
در آلمان پس از تجربه تاریخی دوران حکومت خودکامه نازی‌ها، چشم‌انداز عرصه فعالیت‌های رسانه‌ای به گونه‌ای طراحی شد که از تسلط و اعمال کنترل قدرت‌مداران بر فعالیت روزنامه‌ها، فرستنده‌های رادیو و تلویزیونی و رسانه‌های آنلاین جلوگیری شود.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
دویچه‌وله و راشا تودی از یک نظر شبیه به هم به نظر می‌رسند؛ هر دو رسانه از منابع عمومی تغذیه می‌کنند و بودجه آنها را دولت‌های آلمان و روسیه تامین می‌کنند.
سازوکار “دوری از دولت” رسانه در آلمان
برای این که دویچه‌وله بتواند “دور از دولت” فعالیت کند و به استانداردهای روزنامه‌نگاری متعهد باشد این رسانه زیرمجموعه اداره رسانه فدرال، نهاد رسانه‌ای دولت نیست و تحت قوانین عمومی سازماندهی می‌شود.
این بدان معنی است که هزینه دویچه‌وله از بودجه فدرال تامین می‌شود اما مدیرعامل آن فقط به شورای این نهاد که وظیفه انتخاب او را بر عهده دارد پاسخگو است.
دوره فعالیت مدیرعامل دویچه‌وله شش سال تعیین شده و قابل تمدید است. در عین حال او با تغییر دولت‌ها، همان گونه که اواخر سال ۲۰۲۱ رخ داد، عوض نمی‌شود.
تصمیم‌گیری و نظارت بدون دخالت دولت
انتخاب مدیرعامل و مسئولان ارشد دویچه‌وله توسط مراجع درون‌تشکیلاتی انجام می‌شود و دولت‌های فدرال و ایالتی و احزاب سیاسی امکانی برای اعمال نفوذ در این تصمیم‌گیری‌ها ندارند.
شورای دویچه‌وله از ۱۷ عضو افتخاری تشکیل شده و در آن نمایندگانی از جامعه مدنی، اتحادیه‌های صنفی، کلیسا و تشکل‌های سیاسی حضور دارند.
این شورا وظیفه دارد بر عملکرد دویچه‌وله مطابق اساس‌نامه آن نظارت کند. این اساس‌نامه از جمله مقرر کرده دویچه‌وله باید برای ارائه رویکردهای آلمان و دیگران درباره مسائل کلیدی به خصوص سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در اروپا و قاره‌های دیگر محمل مناسبی ایجاد کند.
در اساس‌نامه دویچه‌وله هدف از فعالیت این رسانه ارتقای تعامل و تبادل میان فرهنگ‌ها و مردمان مختلف جهان تعیین شده است.
در وب‌سایت انگلیسی‌زبان راشا تودی این رسانه یک “سازمان مستقل، غیرانتقاعی” معرفی شده که هزینه آن از بودجه فدراسیون روسیه تامین می‌شود.
خط تلفن مستقیم با کرملین
در این وب‌سایت اطلاعات بیشتری درباره راشا تودی منتشر نشده؛ نه درباره میزان بودجه، نه در مورد ساختار و نه درباره نهادی که نظارت احتمالی بر آن را بر عهده دارد.
سال ۲۰۱۵ سیمون شوستر، گزارشگر روزنامه تایم مسکو پس از ملاقات با مارگارتا سیمونیان، سردبیر راشا تودی در دفتر کارش متوجه یک تلفن قدیمی زرد رنگ بر روی میز تحریر او شد.
سیمونیان اذعان کرده این تلفن یک خط ارتباطی مستقیم با کاخ کرملین برای “گفت‌وگو درباره مسائل محرمانه” است. او از سال ۲۰۰۵ که راشا تودی تاسیس شد سردبیر آن است.
سردبیر راشا تودی خود را در یک جنگ اطلاعاتی با تمام رسانه‌های غربی می‌بیند و نقش رسانه‌اش را این گونه توصیف می‌كند: «ما همانطور از سرزمین خود دفاع می‌کنیم که ارتش ما.» او به خاطر این “جنگ اطلاعاتی” از ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نشان افتخار دریافت کرد.
اشتفان مایستر، کارشناس انجمن آلمانی سیاست خارجی راشا تودی را یک فرستنده تبلیغاتی خوانده و می‌گوید این رسانه ابزار سیاست خارجی روسیه برای پیشبرد اهدافی خاص است. او تاکید می‌کند این رسانه به وسیله وزارت خارجه روسیه و دیگر نهادهای حکومتی این کشور هدایت می‌شود.
تفاوت در نحوه برخورد در آلمان و روسیه
یکی دیگر از تفاوت‌ها میان دویچه‌وله و راشا تودی نحوه برخورد با آنها در روسیه و آلمان است. در مورد رسانه روسی این کار بر مبنای عدم “دوری از دولت” و توسط یک نهاد نظارتی مستقل انجام شد.
تصمیم درباره ممنوعیت کار راشا تودی در آلمان توسط کمیسیون صدور مجوز و نظارت رسانه‌ای برلین – براندنبورگ به دلیل فقدان مجوز قانونی لازم گرفته شده است.
ظاهرا رسانه روسی برای آغاز فعالیت خود در دسامبر گذشته اصولا تقاضای دریافت این مجوز را ارائه نکرده که احتمال می‌رود علت آن پیش‌شرط “دوری از دولت” باشد.
تلویزیون نووستی، شرکت مادر راشا تودی می‌گوید مجوزی برای کار این رسانه در صربستان صادر شده که برای فعالیت آن در آلمان کافی است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
نهادهای نظارتی آلمان معتقدند این مجوز کافی نیست زیرا دفتر مرکزی و استودیو راشا تودی در برلین مستقر است. با این حال فعالیت روزنامه‌نگاران راشا تودی در آلمان ممنوع نیست و آنها حتی امکان شرکت در نشست‌های مطبوعاتی دولت فدرال را نیز دارند.
همچنین رشا تودی می‌تواند فعالیت وب‌سایت خود را ادامه دهد و در آن فیلم‌های ویدئویی را به صورت غیرزنده پخش کند. فعالیت روزنامه‌نگاران روسی در آلمان نیاز به دریافت مجوز ویژه ندارد.
افزون بر این برخلاف نحوه برخورد با راشا تودی در آلمان، فعالیت دویچه‌وله در روسیه به دستور مستقیم وزارت خارجه ممنوع اعلام شد.
وزارت خارجه روسیه اقدام تلافی‌جویانه خود را واکنش به “برخورد غیردوستانه” آلمان فدرال با رسانه راشا تودی عنوان می‌کند که به طور آشکار یک تصمیم‌گیری سیاسی است.
برخورد سیاسی با دویچه‌وله در روسیه اولین و تنها اقدام دولت روسیه علیه رسانه‌های خارجی نیست؛ روسیه در بین ۱۸۰ کشور جهان از نظر آزادی رسانه در جایگاه ۱۵۰ قرار دارد.
