رسول موسوی، به همراه این نوشته در توییتر تصویری منتشر کرده است که اثر گلوله توپ روس‌ها بر گلدسته آرامگاه امام هشتم شیعیان در نوروز ۱۲۹۱ شمسی را نشان می‌دهد.
سفیر روسیه در تهران چه کرد؟
این واکنش‌ها به انتشار توییت و عکسی در اکانت رسمی سفارت روسیه در تهران در روز ۲۱ بهمن (۱۰ فوریه) صورت می‌گیرد که در آن سفیر روسیه برای ادای احترام در برابر بنای یادبود گریبایدوف ایستاده است. رسانه‌ای شدن این تصویر، واکنش‌های فراوانی به همراه داشت.
برخی سیاستمداران و روزنامه‌ها نسبت به این موضوع و “تازه کردن داغ ایرانیان” واکنش نشان داده‌اند و بسیاری از کاربران هم با اشاره به هشتگ به کار رفته در این توییت از سوی سفارت روسیه با عنوان “به یاد می‌آوریم” یا “به خاطر می‌سپاریم”، خشم خود را نسبت به این موضوع اعلام کردند.
سخنگوی وزارت امور خارجه : “پیگیری از مجاری خود”
اعتراض‌ها به این رفتار “نامتعارف” سفیر روسیه تا به آنجا بود که بالاخره وزارت امور خارجه هم پس از چند روز بی‌عملی، در تاریخ ۲۵ بهمن به آن واکنش نشان داد.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه روز گذشته در یک نشست خبری در پاسخ به پرسشی در این باره، گفت: «هر دیپلمات برجسته و پخته و سفیر می‌داند نباید اقدامی کند که افکار عمومی مردم میزبان را جریحه‌دار کند.»
او روابط ایران و روسیه را “روابط چند لایه و چند بعدی و مشارکت راهبردی” نامید و با اشاره به “هم‌راستایی دو کشور در حوزه سیاست خارجی” تأکید کرد: «باید تمام تلاش را کنیم که روابط ممتاز با حفظ منافع دو طرف انجام شود.» سخنگوی وزارت خارجه با اشاره به رسانه‌ای شدن عکس حضور سفیر روسیه و ادای احترام او ادامه داد: «این با این روابط بسیار ممتاز همخوان نیست و از مجاری خود این مباحث اعلام شده و اعلام خواهد شد.»
گریبایدوف که بود؟
گریبایدوف سفیر صاحب اختیار مقتول روسیه تزاری در ایران است که نام او یادآور خاطراتی تلخ برای ایرانیان از جمله نقش او در قراداد ترکمانچای است.
این قرارداد یکم اسفند ۱۲۰۶ پس از جنگ های سه ساله ایران و روسیه و در زمان فتحعلیشاه قاجار بین ایران و روسیه تزاری بسته شد. قراردادی با نتیجه جدایی حدود ۳۰ هزار کیلومتر مربع از خاک ایران و الحاق آن به روسیه و پرداخت غرامت ۲۰ میلیون روبلی از ایران را در پی داشت.
در اوج تخاصم میان ایران و روسیه تزاری گریبایدوف سفیر این روسیه در تهران بود و با شعله‌ور شدن اعتراض‌های ایرانیان، روز ۹ بهمن ۱۲۰۷ در درگیری سفارت روسیه به دست معترضان در تهران کشته شد.
“گستاخی سفارت روسیه” و “رابطه حقارت‌آمیز با ایران”
پیش از واکنش وزارت امور خارجه، روزنامه جمهوری اسلامی روز ۲۵ بهمن با انتقاد از عدم واکنش این وزارتخانه نوشته بود: « از سال ۱۲۰۷ که سال وقوع ماجرای خیانت گریبایدوف و قتل او توسط مردم تهران است، این اولین بار است که سفیر روسیه به خود اجازه می‌دهد ادای احترام به او را رسانه‌ای کند و به رخ مردم ایران بکشد.»
این روزنامه رسانه‌ای کردن این اقدام از سوی سفارت روسیه را “نوعی گستاخی” نامید و ادامه داد “در ماه‌های اخیر نمونه‌هائی از آن را در شکل‌های مختلف در رفتار روس‌ها با مسئولین ایرانی دیده‌ایم.”
حشمت الله فلاحت‌پیشه، رییس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی نیز روز ۲۲ بهمن در توئیتی در واکنش به انتشار عکس حضور سفیر روسیه بر مزار گریبایدوف، نوشت: «سفیر روسیه نماینده یک رابطه حقارت آمیز با کشور ماست. از یادآوری کنفرانس ننگین تهران تا ادای احترام به گریبایدوف یکی از پلیدترین بازیگران تاریخ مظلومیت ایرانیان.» فلاحت پیشه خواستار “اصلاح این رابطه حقارت‌آمیز” شد.
این دومین بار در ۱۲ ماه گذشته است که سفارت روسیه در ایران با انتشار عکس‌های جنجال‌برانگیز باعث جریحه‌دار شدن احساسات مردم و واکنش برخی مقامات در ایران می‌شود.
این سفارت در مردادماه ۱۴۰۰، عکسی از سفیر این کشور و سفیر بریتانیا در محل سفارت روسیه در تهران، در همان مکان تاریخی برگزاری “کنفرانس تهران” در سال ۱۹۴۳ میلادی منتشر کرد؛ عکس شبیه‌سازی شده روزولت، چرچیل و استالین. انتشار این عکس اعتراض وزیر امور خارجه وقت ایران را به همراه داشت.
مذاکرات احیای برجام و “سنگ‌اندازی” روسیه
اما “این گستاخی”ها تنها دلیل خشم برخی سیاسیون و واکنش آنها به نگاه “تحقیرآمیز” روسیه به ایران نیست. مذاکرات وین و نقش روسیه در این دور از مذاکرات هم صدای انتقادها در داخل نسبت به موضع روسیه را بلندتر کرده است.
دور هشتم مذاکرات وین با هدف بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای با ایران و رفع تحریم‌های جمهوری اسلامی از روز سه شنبه ۱۹ بهمن ماه از سر گرفته شد.
در حالی که نماینده روسیه در مذاکرات وین در روزهای گذشته از “پیشرفت قابل توجه” در روند مذاکرات خبر داده بود، در یکی از واکنش‌ها به نقش بازدارنده روسیه در این مذاکرات، حشمت‌الله فلاحت پیشه، رییس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، در اظهاراتی تند، روسیه را متهم کرد که ایران را “به یک خاکریز در برابر آمریکا” تبدیل کرده است.
پس از انتقاد فلاحت‌پیشه، روزنامه آفتاب یزد نیز در مقاله‌ای از “ساز مخالف روس‌ها” نوشت و به نقش “مخرب” روسیه در مذاکرات احیای برجام و “سنگ‌اندازی‌های” روسیه در وین اشاره کرد.
واکنش روسیه در تهران به انتقادها
اعتراض‌ها و کنایه‌ها تا آنجا پیش رفت که سفارت روسیه در تهران را واداشت با انتشار بیانیه‌ای رسمی، به انتقادها علیه این کشور که به نوشته این بیانیه “روزافزون” توصیف شده‌اند، واکنش نشان دهد.
بیانیه سفارت روسیه، اظهارات انتقادی از این کشور را “کاملا بی‌پایه و اساس” خواند و مدعی شد مقام‌های رسمی جمهوری اسلامی از جمله محمد جواد ظریف، وزیر خارجه پیشین، بارها از “نقش سازنده” روسیه در فرایند مذاکرات برجام تشکر کرده‌اند.
این در حالی است که در اردیبهشت ۱۴۰۰ فایلی صوتی از جواد ظریف منتشر شد که در بخشی از آن به همکاری سپاه پاسداران و روسیه برای به نتیجه نرسیدن برجام اشاره شده است. وزیر امور خارجه پیشین در این فایل صوتی حتی به سفر قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس به روسیه با هدف از بین بردن دستاورد برجام اشاره کرده است و اینکه این سفر خارج از کنترل وزارت امور خارجه برنامه ریزی شده است.
