بندر ماریوپل در جنوب شرق اوکراین از نخستین روزهای تهاجم سربازان روسیه در محاصره قرار گرفت و بخش بزرگی از آن بر اثر بمباران‌های مدام ویران شد.
در نخستین روزهای حمله روسیه به ماریوپل عکس‌ها و ویدئوهایی از بمباران یک زایشگاه در رسانه‌های سراسر جهان منتشر شد که بسیاری از آنها را اوجنی مالولتکا Evgeniy Maloletka عکاس و خبرنگار و مستیسلاو چرنوف Mstyslav Chernov گزارشگر آسوشیتدپرس تهیه کردند که اکنون به عنوان دریافت‌کنندگان جایزه آزادی بیان ۲۰۲۲ دویچه‌وله معرفی شده‌اند.
این دو روزنامه‌نگار در گفت‌وگو با بخش مرکزی دویچه‌وله وضعیت زندگی و کار خود در بندر محاصره شده ماریوپل را شرح می‌دهند.
نشانه‌های برنامه روسیه برای آغاز جنگ
به گفته مالولتکا از زمانی که روسیه استقلال جمهوری‌های خودخوانده دونسک و لوهانسک را به رسمیت شناخت برای او و همکارش آشکار بود که جنگ آغاز می‌شود و فقط زمان آغاز آن مشخص نبود.
او می‌گوید آنها می‌دانستند که روسیه تلاش می‌کند از بندر ماریوپل بر مسیری که به شبه‌جزیره کریمه منتهی می‌شود تسلط پیدا کند. کریمه در جنوب اوکراین و شمال دریای سیاه واقع شده و روسیه ابتدای سال ۲۰۱۴ آن را اشغال و به خاک خود ضمیمه کرد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
هنگامی که روسیه تجاوز به اوکراین را آغاز کرد دو روزنامه‌نگار اوکراینی در بندر ماریوپل که در کنار دریای آزوف قرار دارد و یکی از مهم‌ترین مسیرهای ارتباط این کشور با آبهای آزاد است، حضور داشتند.
ماریوپل یکی از نخستین شهرهای اوکراین است که هدف حمله نظامیان روسیه قرار گرفت و اندکی بعد به طور کامل محاصره شد.
شدت گرفتن حمله به ماریوپل و مستند کردن ویرانی‌ها
مالولتکا می‌گوید بمباران‌ها و حمله‌های موشکی ارتش روسیه ابتدا در مناطق شرقی ماریوپل متمرکز بود و در بخش‌های دیگر شهر زندگی کمابیش به حالت عادی ادامه داشت. او و همکارش از همان زمان تهیه عکس و فیلم از ساختمان‌های مسکونی را که هدف بمباران قرار می‌گرفتند، آغاز کردند.
او افزود با تنگ‌تر شدن حلقه محاصره ماریوپل سربازان اوکراینی که قادر به حفظ موقعیت خود در مناطق اطراف نبودند وارد شهر شدند و در پی آن حمله‌های روسیه شدت یافت و مرکز شهر هم هدف قرار می‌گرفت.
نظامیان روسیه در ادامه برای درهم شکستن مقاومت در ماریوپل به بمباران هوایی شهر و ایجاد ناامنی از طریق گروه‌های خرابکار و شناسایی روی آوردند.
با تشدید حمله‌ها به ماریوپل رفته رفته حضور شهروندان و خودروها در خیابان‌های شهر کاهش یافت و ارتباطهای تلفنی هم به مرور قطع شدند.
اوجینی مالولتکا در یکی از آخرین گزارش‌های خود در دهم ماه مارس گفته بود: «مردم سراسیمه شده و از ما می‌پرسند چه خبر است؟ آنها تلاش می‌کنند به هرگونه اطلاعاتی دست یابند و از جمله درباره کریدورهای انسان‌دوستانه برای خروج غیرنظامیان از شهر سوال می‌کنند.»
نوجوانان قربانی و گورهای دسته جمعی
دو گزارشگر اوکراینی در جریان ثبت وقایع ماریوپل از جمله ماموران کفن و دفن را همراهی کردند که جنازه قربانیان را از بیمارستان‌ها تحویل می‌گرفتند. از آنجا که به علت شدت بمباران رسیدن به گورستان‌های شهر ناممکن شده بود شماری از قربانیان در محوطه بیرونی مجتمع‌های مسکونی دفن شدند.
با افزایش مدام شمار قربانیان حفر گورهای دسته جمعی نیز آغاز شد: «گودال‌هایی به طول ۳۰ متر و عرض سه متر حفر شدند و جسدهایی که از بیمارستان‌ها تحویل گرفته می‌شد دسته جمعی در آنها دفن می‌شدند.»
در حمله‌های نظامیان روسی به بندر ماریوپل دو گزارشگر اوکراینی شاهد قربانی شدن تعداد زیادی کودک و نوجوان بودند: «تمام کودکانی که به بیمارستان منتقل شده و از آنها عکس گرفتیم جان خود را از دست دادند. در میان قربانیان از نوجوان ۱۵ ساله تا نوزاد سه ماهه که بر اثر بمباران جان خود را از دست دادند به چشم می‌خورد. فراموش کردن مرگ کودکان بسیار دشوار است.»
بمباران‌های هدفمند برای افزایش وحشت
مالولتکا به دویچه‌وله می‌گوید رفته رفته تمام زیرساخت‌های بندر ماریوپل نابود شدند؛ از بیمارستان‌ها تا یک ایستگاه آتش‌نشانی با تمام خودروها و تجهیزات آن.
او نظامیان روسیه را متهم کرد که تاسیسات آتش‌نشانی را به طور عمدی هدف قرار داده‌اند تا مهار حریق در ساختمان‌های مسکونی و تجسس قربانیان در زیر آوار را ناممکن کنند و از این طریق شهروندان بیشتر وحشت‌زده شوند.
گزارشگر اوکراینی می‌گوید نظامیان روسیه پس از ورود به شهر با تانک از محله‌ای به محله دیگر هجوم بردند و هر چه سر راهشان بود را تخریب کردند. او خاطر نشان کرد این یک تاکتیک قرون وسطایی است که وقتی نمی‌شود یک شهر را تسخیر و حفظ کرد ترجیحا آن را نابود می‌کنند.
حضور در زایشگاه بمباران شده
دو گزارشگر اوکراینی نهم ماه مارس که یک بیمارستان و زایشگاه نزدیک آن هدف بمباران نیروهای روسی قرار گرفت در محل حضور یافتند. تصویرها و ویدئوهای دلخراشی که از آنجا رسانه‌ای کردند بازتاب گسترده‌ای در جهان داشت.
با افزایش واکنش‌های بین‌المللی به بمباران این مرکز درمانی، روسیه ادعا کرد این ساختمان یک مرکز نظامی بوده یا به این عنوان از آن استفاده می‌شد. مالولتکا این ادعا را باور ندارد و می‌گوید تنها بخشی از این مرکز یک بیمارستان نظامی بود.
او می‌گوید وقتی برای تهیه گزارش و گفت‌وگو با کارکنان زایشگاه همراه همکارش به آنجا رفته بود ناگهان با حضور تانک‌های روسیه مواجه شدند و با پوشیدن روپوش سفید خود را پزشک جا زده و موفق شدند از جولان نیروهای مهاجم فیلم و عکس تهیه کنند.
گزارشگران اوکراینی سه روز پس از بمباران این مرکز درمانی توسط یک یگان ویژه ارتش اوکراین به منطقه امنی منتقل شدند و توانستند از طریق اینترنت ماهواره‌ای عکس‌ها و ویدئوهای خود را برای رسانه‌های خارجی ارسال کنند.
آنها سرانجام ۱۵ ماه مارس توانستند با وجود خطرات و مشکلاتی که تهدیدشان می‌کرد و با گذشتن از چند پست بازرسی نیروهای روسیه، ماریوپل را ترک کنند.
ده‌ها خبرنگار کشته، مجروح و ربوده شده
بر پایه اطلاعاتی که دادستانی کل اوکراین منتشر کرده از آغاز تجاوز نظامی روسیه تا کنون دست‌کم ۱۸ فعال رسانه‌ای در این کشور جان خود را از دست داده‌اند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
افزون بر این چهار مرد و چهار زن خبرنگار توسط نیروهای روسی ربوده شده‌اند، از سرنوشت سه روزنامه‌نگار خبری در دست نیست و دست‌کم ۱۳ فعال رسانه‌ای مجروح شده‌اند.
از این افراد ۱۹ نفر اوکراینی و بقیه شهروندان بریتانیا، جمهوری چک، آمریکا، دانمارک، سوئیس، امارات متحده عربی، فرانسه، روسیه، ایرلند و لیتوانی هستند.
جایزه آزادی بیان دویچه‌وله از سال ۲۰۱۵ به افراد یا موسسه‌هایی اهدا می‌شود که نقشی مهم در حفاظت از حقوق بشر و آزادی ابراز عقیده بر عهده دارند.
این جایزه سال ۲۰۱۸ به صادق زیباکلام، فعال سیاسی و استاد علوم سیاسی دانشگاه اهدا شد که از نظر بسیاری از منتقدان شایسته دریافت آن نبود. برگزیدن او با انتقادهای گسترده و کم‌سابقه‌ای روبرو شده است.
