این نمایشگاه همزمان با آغاز به کار سی و سومین “نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران” گشایش یافت که شماری از ناشران معتبر ایران، نظیر نشرهای “نیلوفر” و “مرکز” در آن حضور نیافته‌اند.
بر پایه اطلاعاتی که وب‌سایت نمایشگاه “بدون سانسور” منتشر کرده، حدود ۲۰ ناشر فعال در عرصه نشر کتاب به زبان فارسی در خارج از ایران در این نمایشگاه که به صورت حضوری و مجازی برگزار می‌شود مشارکت دارند.
به نوشته این وب‌سایت، برنامه‌های حضوری نمایشگاه طی حدود دو هفته در شهرهایی، از جمله پاریس، استکهلم، تورنتو، لس‌آنجلس، هامبورگ، فرانکفورت، وین و کینهاگ برگزار می‌شود.
روز چهارشنبه و همزمان با آغاز دو نمایشگاه کتاب در تهران و لندن ۱۳ “ناشر در تبعید” درباره “سانسور و بحران مخاطب کتاب فارسی” بیانیه‌ای منتشر کردند.
نشر کتاب فارسی در یکی از بحرانی‌ترن دوران خود
در این بیانیه تاکید شده که “نشر کتاب فارسی در جامعه فارسی‌زبان، طی سالهای اخیر، در يكی از بحرانی‌ترين دوران خود بسر می‌برد” .
امضاء کنندگان بیانیه، سانسور، مشکلات اقتصادی و کمتوجهی رسانه‌ها به کتاب و کتاب‌خوانی را از عوامل اصلی “كاهش پيوسته و‌روز افزون سرانه مطالعه در جامعه فارسی‌زبان” عنوان کرده و پیامد آن را کاهش تیراژ و افزایش بهای کتاب ارزیابی کرده‌اند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
پیش از قدرت‌گیری اسلامگرایان افراطی گروه طالبان در افغانستان، نشر کتاب به زبان فارسی به خصوص در شهرهای کابل، هرات و مزارشریف رونق قابل توجهی داشت و برخی کتاب‌هایی که در ایران به دلیل سانسور اماکن نشر نداشتند در این کشور منتشر می‌شدند.
“ناشران در تبعید” با اشاره به کاهش بیش از ۷۰ درصدی تولید کتاب در افغانستان پس از قدرت‌گیری طالبان می‌گویند این کشور تحت سلطه اسلامگرایان “در همان شرایطی قرار گرفته که حکومت اسلامی ایران، بیش از چهل سال است بر جامعه ايران تحمیل می‌كند”.
بحران کمبود خواننده
در بیانیه یادشده این پرسش مطرح می‌شود که با توجه به “پراكندگی فارسی‌زبانان در سراسر دنيا”، “پايين بودن سطح مطالعه در میان آنها” و “بالا بودن هزينه نشر و ارسال و نگهداری كتاب”، ناشران کتاب به زبان فارسی در خارج از ایران چه می‌توانند و چه باید بکنند؟
شماری از ناشران ایرانی فعال در سوئد، هلند، آلمان، آمریکا، دانمارک و نروژ می‌پرسند: «در شرایطی که یکی از بزرگ‌ترین دلایل این بحران کمبود خوانندگان کتاب‌های فارسی در میان فارسی‌زبانان است، چگونه می‌توان به حمایت از نویسندگانی برخاست كه در داخل ایران و افغانستان فعاليت می‌كنند؟»
اغلب مسئولان و کارگزاران جمهوری اسلامی، شمار قابل توجه بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب تهران را گواه رونق کتاب‌خوانی در ایران وانمود می‌کنند و منکر “بحران کمبود خواننده در میان فارسی‌زبانان” می‌شوند.
نمایشگاه یا بازار مکاره کتاب تهران؟
واقعیت این است که نمایشگاه کتاب تهران در عمل یک بازار مکاره بزرگ است که در آن ناشران بخش بزرگی از کتاب‌های منتشر شده خود را با درصدی تخفیف به مشتریان عرضه می‌کنند.
به عبارت دیگر در این رویداد، بخش بزرگی از فروش سالانه کتاب با حذف توزیع‌کننده و کتاب‌فروش از چرخه نشر در چند روز متمرکز می‌شود در حالی که آمار رسمی نیز حکایت از سیر نزولی تیراژ، جز در حوزه‌هایی نظیر کتاب‌های آموزشی و کمک آموزشی و کتاب‌های تبلیغی حکومتی دارد.
نشر “مرکز” در اطلاعیه‌ای که در وب‌سایت خود منتشر کرد، علت انصراف از حضور در نمایشگاه‌را “حمایت از کتابفروشی‌ها به‌خصوص کتابفروشی‌های شهرستان‌ها” اعلام کرد.
گلایه‌های ناشران کتاب‌های فارسی در خارج از ایران بیشتر این احتمال را تقویت می‌کند که سیاست‌های مخرب جمهوری اسلامی در حیطه فرهنگ و نشر کتاب در چهار دهه گذشته تاثیری ویرانگر بر تمایل فارسی‌زبان به استقبال از کتاب و کتاب‌خوانی گذاشته است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
۱۳ ناشر کتاب‌های فارسی در خارج با اشاره به ” کمتوجهی رسانه‌ها به طور کلی به کتاب و کتاب‌خوانی” در پایان بیانیه خود نوشته‌اند: «ما امضا کنندگان این بیانیه، از همه همکاران نشر، نهادهای فرهنگی و رسانه‌های فارسی‌زبان خواستاریم تا ما را در این مهم یاری رسانند تا شاید با ایجاد فضای بحث و همفکری، راهی برای خروج از این بحران بیابیم، و به نويسندگان فارسی زبانی كه با سانسور روبه رو هستند و به اين محدوديت تن نمی‌دهند، ياری رسانيم.»
غرفه‌های خالی و دغدغه “رعایت شئونات حجاب”
در همین حال علی رمضانی، سخنگوی سی و سومین دوره نمایشگاه کتاب تهران عصر پنج‌شنبه در دومین نشست روزانه خود به این مناسبت، ضمن ارائه آماری از میزان فروش کتاب عدم “رعایت شئونات حجاب و عفاف” توسط برخی غرفه‌داران و بازدیدکنندگان را یکی از دغدغه‌های برگزارکنندگان عنوان کرد.
به گزارش خبرگزاری فارس، رمضانی در این نشست غیبت برخی ناشران و خالی ماندن غرفه‌های آنها را تائید کرد و گفت: «از عجایب این نمایشگاه این است که ناشر حق حضور را پرداخت کرده است اما حضور نیافته است.»
فعالان نشر دیجیتالی هم چند روز پیش از افتتاح نمایشگاه کتاب تهران اعلام کردند در آن شرکت نمی‌کنند. به گزارش خبرگزاری ایلنا “پلتفرم‌ها و ناشران کتاب الکترونیک و صوتی” ۱۸ اردیبهشت در بیانیه‌ای اعلام کرد از آنجا که مسئولان برای آنها غرفه‌ای در کنار ناشران عمومی کتاب در نظر نگرفته‌اند از حضور در حیاط نمایشگاه و کنار اغذیه‌فروشی‌ها خودداری می‌کنند.
