از روز سه‌شنبه ۲۹ شهریور (۲۰ سپتامبر) دسترسی به اینترنت در برخی مناطق ایران با مشکل مواجه شد و یک روز پس از آن شبکه اجتماعی اینستاگرام و پیام‌رسان واتس‌اپ فیلتر شدند.
نت بلاکس نهاد غیردولتی‌ای که دسترسی به اینترنت، اختلالات و خاموشی شبکه را بررسی می‌کند، روز چهارشنبه ۳۰ شهریور از محدودیت شدید اینترنت در سراسر ایران و فیلتر شدن اینستاگرام خبر داد.
به گفته این سازمان ناظر بر راهبری اینترنت در جهان: «ایران اکنون تحت شدیدترین محدودیت‌های اینترنتی از زمان کشتار آبان ۱۳۹۸ (نوامبر ۲۰۱۹) قرار دارد».
آیا جمهوری اسلامی توان فنی جدا کردن اینترنت ایران از شبکه جهانی را دارد؟
کیان کمالی، کارشناس توسعه‌دهنده در “پس‌کوچه” که پلتفرمی برای معرفی و پشتیبانی از فیلترشکن‌های معتبر و سایر اپلیکیشن‌هاست، در گفت‌وگو با دویچه وله فارسی به پرسش‌های ما در زمینه خاموشی اینترنت در ایران و راه‌حل‌های جایگزین پاسخ داد.
به گفته کمالی، می‌توان گفت که «توانایی‌های حکومت برای قطع اینترنت با کمک برخی شرکت‌های داخلی فعال در این حوزه که شریک جنایت‌های جمهوری اسلامی هستند، بیشتر و بیشتر شده است».
او در ادامه افزود: «هنوز تمام دستگاه‌های دولتی بر روی شبکه ملی اطلاعات فعال نشده‌اند و قطع اینترنت نه تنها موجب ضررهای مالی بسیار زیاد برای نهادهای دولتی و سیستم بانکی می‌شود، بلکه باعث گسترش نارضایتی‌ها و اعتراضات بیشتر از سوی صاحبان کسب و کارها خواهد شد».
به گفته این کارشناس، قطع دسترسی به اینترنت مراحل و انواع مختلفی دارد. از قطع اینترنت منطقه‌ای گرفته تا قطع اینترنت بین‌المللی و قطع اینترنت به‌طور کلی: «اگر تنها اینترنت بین‌المللی از دسترس خارج شود و شبکه ملی اطلاعات در دسترس باشد، سرویس‌های همتابه‌همتا که غیرمتمرکز هستند و همچنین استفاده از پراکسی داخل ایران برای دسترسی به سرور وی‌پی‌ان ممکن است کارآمد باشد، اگرچه به سرعت پراکسی‌ها مسدود می‌شوند و امنیت آنها هم بعضا مشخص نیست».
ابزارهایی برای استفاده در زمان قطعی اینترنت
کیان کمالی استفاده از ابزارهایی مانند تور TOR، سنو CENO BROWSER و نیونود NewNode را راه‌حل‌هایی برای زمان قطعی اینترنت معرفی می‌کند.
به گفته او “پس‌کوچه” نیز به‌تازگی قابلیتی به نام دست‌به‌دست به اپلیکیشن خود اضافه کرده است تا در زمان قطعی اینترنت بین‌المللی، کاربران بتوانند به ابزارهای کارآمد ارتباطی امن و مطمئن دسترسی داشته باشند: «هنگام قطع اینترنت جهانی، کاربران پس‌کوچه می‌توانند اپلیکیشن‌ها را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. روند اشتراک‌گذاری به این صورت است که هنگامی که یک دستگاه درخواستی برای دریافت یک محتوا می‌گیرد، به صورت خودکار محتوای مورد نظر را از یک حافظه پنهان توزیع‌شده جستجو می‌کند. اگر محتوای مورد نظر در دسترس نباشد، از طریق یک سیستم مسیریابی همتابه‌همتا با یک سرور قابل اعتماد تماس برقرار می‌کند و از آن می‌خواهد که محتوای مورد نظر را پیدا کند و در حافظه کش توزیع‌شده ذخیره کند».
بیشتر بخوانید: چگونه می‌توان قطعی اینترنت در ایران را دور زد؟
پروژه “پس‌کوچه” که زیرمجموعه “کارگاه فناوری اصل ۱۹” است، از سال ۱۳۹۱ با راه‌اندازی وبسایت و اپلیکیشن موبایل کارش را آغاز کرد و با فراهم کردن طیف گسترده‌ای از اپلیکیشن‌های جدید و فیلترشکن، تلاش می‌کند نیازهای کاربران ایرانی را از راه‌های گوناگون همچون ایمیل و ربات تلگرام برآورده کند.
این کارشناس فناوری، پیام‌رسان‌های آفلاین مثل Briar و Jami را در زمان قطعی اینترنت بسیار پرکاربرد و موثر می‌داند. او در ادامه توضیح می‌دهد که این ابزارها می‌توانند از طریق بلوتوث و یا وای‌فای همگام‌سازی شده و به جریان آزاد اطلاعات در شرایط خاموشی اینترنت کمک کنند.
کیان کمالی همچنین استفاده از “سرویس ماهواره‌ای توشه” را راه حل مناسب دیگری برای دسترسی به محتوای اینترنت می‌داند. با “شبکه ماهواره‌ای توشه” در واقع می‌توان هر روز چندین گیگابایت محتوا را با سرعت بالا از گیرنده ماهواره خانگی دریافت و روی کامپیوتر، تبلت یا تلفن همراه استفاده کرد.
به گفته او: «حتی اگر مشکل کمبود سرعت اینترنت وجود داشت و وبسایت‌ها نیز فیلتر بود، با استفاده از توشه می‌توان به برنامه‌های متنوع، بدون سانسور و فیلتر دسترسی داشت. علاوه بر این فیلترشکن، نرم‌افزارهای پیام‌رسان و آنتی‌ویروس‌های آماده‌شده توسط پس‌کوچه هم از این روش قابل دسترسی هستند».
امنیت سایبری در صدر اولویت‌ها
به باور کیان کمالی، عدم استفاده از فیلترشکن‌ها و ابزارهای ناامن و مشکوک، از مهم‌ترین نکاتی است که باید به آن توجه ویژه کرد، چرا که برخی وی‌پی‌ان‌ها به‌ویژه آنها که در ایران فعالیت‌می‌کنند، ممکن است توسط افراد ناشناس و یا حتی وابسته به خود حکومت اداره و مدیریت شوند که در این صورت فعالیت‌های کاربر به صورت آنلاین قابل نظارت خواهد بود.
او در ادامه تاکید می‌کند که «اگر برای پرداخت هزینه‌این وی‌پی‌ان‌ها از کارت بانکی ایرانی استفاده شده باشد، فعالیت‌های انجام‌شده به راحتی به دارنده کارت ارتباط مستقیم پیدا می‌کند و قابل شناسایی است».
ویژگی‌های یک فیلترشکن خوب
این کارشناس و توسعه‌دهنده در سرویس “پس‌کوچه” در پاسخ به پرسش ما درباره شاخصه‌های یک فیلترشکن خوب گفت: «برای انتخاب یک فیلترشکن امن و مناسب باید توجه داشت که سازندگان فیلترشکن موردنظر نسبت به ذخیره اطلاعات و فعالیت‌های آنلاین کاربران حساس و شفاف هستند یا خیر؟ همچنین سند حریم خصوصی و وبسایت رسمی و قانونی از دیگر ویژگی‌هایی است که می‌توان برای یک فیلترشکن خوب متصور بود».
او در ادامه افزود: «بهتر است از فیلترشکن‌هایی استفاده شود که از راه‌ها و پروتکل‌های مختلف برای دور زدن فیلترینگ استفاده کند، پشتیبانی قدرتمند و سریع داشته باشد و به‌روز‌رسانی منظم انجام دهد، از تکنیک‌های رمزنگاری مدرن و به‌روز استفاده کند و تست‌های تخصصی و فنی را با موفقیت پشت سر گذاشته باشد».
به گفته این کارشناس، در دنیای مدرن امروز قطع اینترنت و بستن راه دسترسی مردم به محتوای آزاد “نشانه بارز سرکوب و نقض حقوق بشر” است که از آن برای جلوگیری از فراگیر شدن صدای اعتراض مردم استفاده می‌شود.
کیان کمالی در پایان تأکید می‌کند که باید از تمام امکانات برای مقابله با قطعی اینترنت توسط حکومت ایران بهره برد؛ از ارتباط با نهادهای بین‌المللی فعال در حوزه اینترنت و امنیت سایبری گرفته تا اعتراض به مقامات دولتی و رسمی کشورهای غربی و ارتباط با توسعه‌دهندگان نرم‌افزارها برای یافتن راه‌حل‌های کاربردی و قابل انجام در ایران.
موفق نبودن حکومت ایران در راه‌اندازی ابزارهای داخلی و سرویس‌های بومی، در کنار عدم مقبولیت آن میان مردم، موجب شده است که تا به امروز حکومت ایران موفق به قطع طولانی‌مدت اینترنت نشود.
