مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش مفصلی به بررسی ابعاد ویرانگر مشکلات ناشی از آلودگی هوا در ایران پرداخته و برای کاهش آلودگی ۱۵ راهکار پیشنهاد کرده که آنها را “زودبازده و کم‌هزینه” می‌خواند.
این گزارش مهرماه امسال در دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز تهیه و روز پنج‌شنبه، ۲۶ آبان در برخی رسانه‌های ایران منتشر شده است.
وزارت بهداشت دولت ابراهیم رئیسی برآورد می‌کند شمار قربانیان معضلات مرتبط با آلودگی هوا فقط در کلانشهر تهران سالانه به بیش از سه هزار و ۷۵۰ نفر می‌رسد. این تعداد برای سراسر ایران دستکم نزدیک ۱۱ هزار و ۱۶۰ نفر در سال است.
هفت میلیارد دلار خسارت سالانه
خسارت مالی تاثیر سوء آلودگی هوا بر سلامت شهروندان نیز برای تهران ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار و برای کل ایران حدود هفت میلیارد دلار در سال برآورد شده است. زیان آلودگی هوا در پایتخت تا ۲ میلیون و ۶۰۰ میلیون دلار هم برآورد شده است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
تعیین میزان خسارت‌های مالی و جانی پیامدهای آلودگی هوابسیار دشوار و تقریبا ناممکن است. چند روز پیش شاخص آلودگی هوای تهران در شرایط ناسالم قرار گرفت و فعالیت و زندگی در پایتخت نیمه تعطیل شد. برآورد خسارت‌های ناشی از این وضعیت ساده نیست.
دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش‌ها در گزارش خود می‌گوید سال گذشته هوای تهران در ۱۲۳ روز بیش از حد مجاز آلوده بوده که معنای آن این است که شهروندان در پایتخت حدود یک سوم سال (۳۴ درصد) هوای آلوده تنفس کرده‌اند.
بر پایه این گزارش غلظت برخی از آلاینده‌ها در هوای اغلب شهرهای بزرگ و متوسط ایران حتی “به مراتب بالاتر” از استانداردهای ملی است و با احتساب ریزگردها فراتر از نیمی از جمعیت کشور درگیر معضل آلودگی هوا هستند.
کاهش آلودگی و “طرح‌های اولویت‌دار” دولت‌ها
ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم ۳۱ تیر در سفر به استان مرکزی با اشاره به آلایندگی برخی صنایع در این استان مدعی شد “طرح جامع کاهش آلودگی هوا یکی از طرح‌های ضروری و اولویت‌دار” دولت اوست.
چنین ادعاهایی در دولت‌های قبلی هم مطرح بوده اما نبود اراده جدی برای مقابله با معضلات زیست محیطی، سوءمدیریت، ناکارآمدی، فساد و کمبود بودجه باعث شده اقدام قابل توجهی برای تحقق وعده‌ها انجام نشود و چالش‌ها روز به روز جدی‌تر شوند.
پژوهشگران مرکز تحقیقاتی مجلس در گزارش خود به این واقعیت اعتراف کرده و می‌گویند راهکارهای مقابله با معضل آلودگی هوا در “قوانین و مصوبات مربوط ذکر شده” اما دلیل اصلی عدم اجرای آنها نبود بودجه و تخصیص نیافتن منابع اعتباری بوده است.
در گزارش دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز آمده است: «راهکارهای دائمی کاهش آلودگی هوا پر هزینه و بلندمدت هستند، راهکارهایی از جمله نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، توسعه وسایل نقلیه برقی، بهبود راندمان نیروگاه‌ها، اصلاح کیفیت سوخت و … نیازمند صرف بودجه و زمان زیادی هستند.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
این دفتر در نهایت ۱۵ راهکار “کم‌هزینه و زودبازده” پیشنهاد کرده که می‌توان با اجرای آنها به عنوان “راهکارهای موقت” میزان آلاینده‌ها و ذرات معلق در هوا را به حدی کاهش داد که “شرایط وخیم فعلی به نحوی کنترل و مدیریت” شود.
راهکارهای اجرا نشده و راهکارهای موقت
مرکز پژوهش‌ها پیشنهاد کرده پس از اجرای راهکارهای موقت در یک فاصله معین زمانی نسبت به اجرای راهکارهای اصلی کاهش آلودگی هوا اقدام شود.
با این حال در همین گزارش به نکاتی اشاره شده که چشم‌انداز اجرای راهکارهای اصلی کاهش موثر آلودگی هوا در ایران را بسیار تیره نشان می‌دهد.
نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی یکی از این راهکارهای اصلی است؛ مطابق آمار شماره‌گذاری وسائل نقلیه پلیس راهور، در ایران حدود ۵۰ هزار دستگاه اتوبوس وجود دارد که نوسازی آنها به ۲۵۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد که حدود ۲۰ درصد کل بودجه عمومی کشور در سال ۱۴۰۱ می‌شود.
دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش‌ها در بخشی از گزارش خود می‌گوید سابقه قانون‌گذاری برای مقابله با آلودگی هوا در جمهوری اسلامی به بیش از ۴۰ سال پیش بازمی‌گردد اما اغلب قوانین و مصوبات در این زمینه اجرایی نشده‌اند.
