شمار اندکی از کشورها هنوز از اعطای تابعیت مضاعف اجتناب می‌کنند یا آن را ممنوع اعلام کرده‌اند. در سوئد، فنلاند، بریتانیا، ایرلند، رومانی، مجارستان، لهستان، جمهوری چک یا فرانسه تابعیت دوگانه بلامانع و مجاز است. آلمان، اسپانیا، نروژ، لتونی، بلغارستان و لیتوانی جزو کشورهایی هستند که محدودیت‌ها یا شروطی دارند. در ترکیه، هلند و اتریش اما تابعیت مضاعف ممنوع است.
الگوی دیگری هم در اروپا برای کسب تابعیت وجود دارد؛ یک مدل تجاری و مالی. در یونان، ترکیه، پرتغال و مالت به افرادی که در املاک و مستغلات و شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کنند، ویزای “طلایی” می‌دهند که راه تابعیت را هموار می‌سازد.
اخذ تابعیت در اروپا بسیار متفاوت است و جا به جا فرق می‌کند. با توجه به افزایش مهاجرت و شتاب جابجایی پناهجویان در سراسر دنیا، بالا رفتن آمار ازدواج‌های دوملیتی و کمبود گسترده کارگر ماهر، بسیاری از کشورهای اروپایی، از سال ۲۰۰۰ در قوانین شهروندی خود تجدیدنظر کرده‌اند.
در مورد کودکان، محل تولد تابعیت آنها را تعیین می‌کند اما مقررات برای مهاجران بزرگسال ساختار متفاوتی دارد. به طور نمونه، در فرانسه، بریتانیا، سوئد، فنلاند و بلژیک موانع دست و پاگیری وجود ندارد.
در این کشورها، مهاجران می‌توانند پس از پنج سال اقامت قانونی و پیوسته، برای کسب تابعیت اقدام کنند، چنانچه ازدواج کرده باشند، این مدت به سه سال تقلیل می‌یابد و ضمنا تابعیت اصلی را می‌توانند همچنان نگاه دارند.
در سوئیس، اتریش، ایتالیا، اسپانیا، بلغارستان، جمهوری چک و اسلوونی، مهاجران برای کسب تابعیت، باید دستکم ۱۰ سال به طور مستمر و قانونی در آنجا زندگی کرده باشند. این حدنصاب زمانی در ایرلند، مجارستان، رومانی و اسلواکی ۸ سال و در دانمارک ۹ سال است.
“شهروندی چندگانه”
با اصلاح برنامه‌ریزی شده قانون شهروندی، آلمان به گروه کشورهایی می‌پیوندد که از تابعیت با آستانه پایین حمایت می‌کنند. طرح وزارت کشور، مبتنی است بر ساده‌تر کردن کسب تابعیت آلمان و حذف شرط ترک تابعیت برای داوطلبان.
یکی از تسهیلات، حذف شرط تسلط بر زبان برای افراد مسن‌‌تر و بالای ۶۷ سال است. همین که سطح زبان داوطلبان در حدی باشد که از پس امور روزمره برآیند کافی است.
در حال حاضر چند راه در آلمان برای داشتن شهروندی مضاعف وجود دارد: کلیه شهروندان اتحادیه اروپا حق دارند تابعیت اولیه خود را حفظ کنند. فرزندان والدین خارجی که در آلمان به دنیا آمده‌اند، لازم نیست تا ۲۲ سالگی صبر کنند و سپس در باره پاسپورت خود تصمیم بگیرند. آنها از ابتدا علاوه بر شهروندی آلمان وجود دارد. شهروندان اتحادیه اروپا مجاز به حفظ ملیت خود هستند. فرزندان والدین خارجی که در آلمان به دنیا آمده اند دیگر مجبور نیستند تا سن 22 سالگی در مورد پاسپورت تصمیم بگیرند. شماری دیگر از جمله ایرانی‌ها هم می‌توانند علاوه بر داشتن پاسپورت آلمانی، گذرنامه و تابعیت اولیه خود را پس ندهند زیرا در کشور مبدا، چنین چیزی ممنوع است.
پیش‌نویس طرح تسهیل تابعیت آلمانی را نانسی فزر، وزیر کشور فدرال ارائه کرده و متن در حال بررسی و هماهنگی‌های داخلی است. هنوز مشخص نیست که این لایحه چه زمانی برای رای‌گیری به مجلس سراسری (بوندستاگ) ارائه خواهد شد.
بر اساس اطلاعات وزارت کشور، پیش نویس قانون اصلاح قانون تابعیت آلمان توسط نانسی فایزر، وزیر کشور فدرال، همچنان در حال هماهنگی داخلی است. هنوز مشخص نیست که پیش نویس نهایی چه زمانی برای رای گیری به بوندستاگ ارائه می شود. طرح بحث داغیرا در محافل سیاسی آلمان دامن زده است، به همان نسبت که از سوی احزاب محافظه‌کار مورد انتقاد قرار گرفته، با استقبال کارآفرینان همراه شده است.
اولاف شولتس، صدراعظم آلمان در دفاع از طرح، از جمله بر اهمیت نقش مهاجران در توسعه این کشور و بالا رفتن سطح رفاه عمومی تاکید کرده است.
