استحصال و استفاده از آب ژرف به‌دلیل صعوبت برداشت، هزینه‌های سنگین اکتشاف و استحصال و اندک آب استحصالی، امکان رقابت با سایر گزینه‌ها نظیر برداشت از منابع سطحی و منابع زیرزمینی متعارف و یا کاهش مصارف را ندارد و وابسته کردن مصارف آب به آن منطقی نیست.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، کمبود منابع آب و بحران آبی که بیشتر مناطق جهان را تهدید می‌کند, کشورهای مختلف را به‌سمت راهکارهای جدید تأمین نیاز آبی از جمله استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها, پروژه‌های انتقال آب, استفاده از رطوبت هوا, استحصال آب ژرف و… کشانده است.
یکی از این راهکارها، استحصال “آب ژرف” است که با وجود گذشت دهه‌ها از شروع استحصال آن در برخی کشورهای جهان متأسفانه همچنان در کشورمان بر سر استحصال آن بحث وجود دارد!
تجربه استفاده از آب ژرف در بسیاری از کشورها مثبت بوده است و کشورهایی از جمله چین, آمریکا, لیبی و استرالیا هنوز هم از این منابع آب برای تأمین آب شرب، صنعت، کشاورزی و… خود بهره می‌برند؛ در کشور ما نیز استحصال آب ژرف به‌شکلی محدود از اواسط دهه 90 شمسی شروع شده و مطالعات و همچنین استحصال آن در حال انجام است؛ تا امروز استحصال آب ژرف در ایران با واکنش‌های مختلفی رو‌به‌رو شده است و کارشناسان مخالف و موافق این طرح، اختلاف ژرفی در استحصال آب ژرف دارند!
- اختلاف ژرف در استفاده از “آب‌های ژرف”
با وجود این اختلاف نظرها، در بودجه سال 1402 مقدار 10هزار میلیارد ریال بودجه از منابع داخلی وزارت نفت برای موضوع آب‌های ژرف اختصاص داده شده است که این موضوع با واکنش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی همراه شده است. در بخشی از گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس که تحت عنوان “بررسی لایحه بودجه سال 1402 کل کشور؛ بخش آب” منتشر شده درخصوص تخصیص بودجه به استحصال آب ژرف نیز هشدار داده شده است.
در این گزارش آمده است: “منابع آب ژرف تجدیدپذیر آن دسته از منابع آب زیرزمینی هستند که در اعماق زیاد زمین و زیر آبخوان‌های کم‌عمق قرار گرفته‌اند و در چرخه هیدرولوژیکی هرچند با نرخ تجدیدپذیری اندک، مشارکت دارند، در نتیجه بیشتر منابع آب ژرف اکتشاف‌شده در دنیا طبق این تعریف در دسته تجدیدناپذیر قرار می‌گیرند.
با توجه به شرح فوق منابع آب ژرف از نوع تجدیدناپذیر، پس از مدتی استحصال، این منابع به اتمام خواهد رسید و در این شرایط با لحاظ هزینه‌های سنگینی که صرف مراحل اکتشاف و استحصال این منابع از اعماق زمین خواهد شد، وابسته کردن مصارف آب شرب و صنعت به این منابع ناپایدار منطقی ارزیابی نمی‌شود چراکه پیشتر، برداشت از منابع متعارف زیرزمینی و نابودی تدریجی آن تجربه شده است.
علاوه بر این موضوع، کیفیت منابع آب ژرف نیز حائز اهمیت است زیرا استفاده از منابع آب شور مستلزم صرف هزینه‌های سنگین برای شیرین‌سازی است که کنار هزینه‌های استحصال، مزیت اقتصادی این گزینه را در مقایسه با سایر گزینه‌ها نظیر بازچرخانی پساب و یا شیرین‌سازی و انتقال آب از دریا کاهش خواهد داد.
درواقع استحصال و استفاده از منابع آب ژرف به‌دلیل صعوبت برداشت، هزینه‌های سنگین اکتشاف و استحصال و احجام اندک آب استحصالی، امکان رقابت با سایر گزینه‌ها نظیر برداشت از منابع سطحی و منابع زیرزمینی متعارف، کاهش مصارف و… را ندارد.
- “مافیای آب” مخالف استحصال آب ژرف!
نکته قابل توجه دیگر آن است که مطالعات آب ژرف در ایران از انسجام لازم برخوردار نیست و علاوه بر عدم وجود متولی مشخص، هماهنگی لازم نیز بین دستگاه‌های ذی‌ربط وجود ندارد، به‌ویژه اینکه در مواردی نتایج این مطالعات نیز متناقض است، در چنین شرایطی و با وجود عدم قطعیت‌های فراوان، اعتباری برابر 10 هزار میلیارد ریال برای فناوری و عملیات حفاری و بهره‌برداری از آب‌های ژرف در لایحه بودجه سال 1402 در نظر گرفته شده که این درحالی است که کل بودجه سازمان هواشناسی کشور برای سال آینده، حدود 4370 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.
