سفر رئیس دولت سیزدهم به چین ویژگی‌هایی دارد بدون آن که هیچ کدام تضمین‌کننده موفقیت آن باشند. شی پیش از این به عربستان سعودی رفته بود که مهم‌ترین رقیب منطقه‌ای ایران به شمار می‌رود. در این سفر قراردادهایی بسته شد که جمهوری اسلامی رویای آن را در سر دارد.
خبرگزاری رسمی دولت چند ساعت پیس از ورود رئیسی و همراهانش به پکن از امضای ۲۰ سند همکاری بین دو کشور خبر داد اما درباره جزئیات آنها توضیحی ارائه نکرد.
“ابراز خرسندی” خامنه‌ای از برنامه‌های سفر رئیسی
رئیسی اولین رئیس دولت جمهوری اسلامی است که پس از دو دهه به پکن سفر می‌کند. او در عین حال منصوب رهبر جمهوری اسلامی در قوه قضائیه بوده و بسیاری معرفی او به عنوان رئیس جمهوری را حاصل مهندسی انتخابات مطابق نظر علی خامنه‌ای می‌دانند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، ابراهیم رئیسی در آستانه سفر به چین به دیدار خامنه‌ای رفت و “گزارشی از برنامه‌های کاری این سفر و جلسات و ملاقات‌های در نظر گرفته شده” ارائه کرد که با “ابراز خرسندی” او روبرو شد.
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت در نشست خبری سه‌شنبه خود گفت: «محوریت اصلی این سفر، اجرایی کردن توافق ۲۵ ساله راهبردی با تمرکز بر مسائل اقتصادی است و حضور وزرایی که رئیس‌جمهور را در این سفر همراهی می‌کنند، بر این موضوع تاکید دارد.»
همراهان رئیسی در این سفر از جمله شش عضو اقتصادی کابینه، محمد رضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی و علی باقری سرپرست تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای جمهوری اسلامی هستند.
تلاش برای توافقی که خامنه‌ای سال‌ها پیش “حکمت‌آمیز” خواند
خبرگزاری دولت در این باره نوشته است: «ترکیب تیم همراه رئیس‌جمهور نشان از اهمیت این سفر برای دولت سیزدهم دارد؛ ضمن اینکه از قبل اعلام شده گام جدیدی برای نهایی‌کردن قرارداد ۲۵ ساله دو کشور در این سفر برداشته خواهد شد.»
تاکید سخنگو و خبرگزاری دولت بر تلاش برای نهایی کردن توافق‌نامه ۲۵ ساله به طور ضمنی اعتراف به این مسئله است که این توافق پس از سال‌ها گفت‌وگو همچنان به نتیجه نرسیده است.
علی خامنه‌ای بهمن ماه ۹۴ در دیدار با شی جین‌پینگ گفته بود: «دولت و ملت ایران همواره به دنبال گسترش روابط با کشورهای مستقل و قابل اطمینان همچون چین بوده و هستند و بر همین اساس، توافق رؤسای جمهوری ایران و چین برای یک روابط استراتژیک ۲۵ ساله، کاملاً درست و حکمت‌آمیز است.»
“شرایط اضطراری و توافق‌های محرمانه”
این توافق‌نامه که جزئیات آن هنوز به طور رسمی انتشار نیافته حدود دو سال پیش به امضای وزیران خارجه وقت جمهوری اسلامی و چین هم رسیده اما همچنان رئیسی و همراهانش تلاش می‌کنند “گام جدیدی” برای نهایی کردن آن بردارند.
برخی تحلیلگران معتقدند جمهوری اسلامی به دلیل تنگناهای ناشی از تحریم‌های غرب که ناکارآمدی و فساد سیستماتیک فشار آنها را دوچندان کرده مجبور است در مناسبات خارجی خود امتیازهای غیرمعمول بدهد و به همین دلیل به پنهان‌کاری رو می‌آورد.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در یک پیام توئیتری با توجه به چنین سابقه‌ای ابراز امیدواری کرده در سفر رئیسی به چین “توافقات مصون از شرایط اضطراری تحریم، متوازن و البته غیرمحرمانه” باشد.
سرکنسولگری چین در بندرعباس
ابراهیم رئیسی به عنوان معتمد و مطیع خامنه‌ای از ابتدای کارش نشان داده که در پیگیری سیاست “نگاه به شرق” او بسیار جدی است که یکی از نمونه‌های آن موافقت با گشایش سرکنسولگری جمهوری خلق چین در بندرعباس در دی ماه سال پیش است.
محمدحسین ملائک، سفیر سابق جمهوری اسلامی در پکن همان زمان به خبرگزاری ایلنا گفت تعداد چینی‌ها در ایران بین پنج تا شش هزار نفر است.
بر این اساس تاسیس سرکنسولگری در بندرعباس نمی‌تواند با هدف ارائه خدمات کنسولی به شهروندان چینی انجام شده باشد. برخی معتقدند این اقدام بخشی از برنامه‌های چین برای گسترش تسلط خود بر راه‌های ارتباطی تجاری در سراسر جهان است.
مطابق برخی گمانه‌زنی‌ها جمهوری اسلامی در توافق‌نامه ۲۵ ساله امتیازهای کم‌سابقه‌ای به چین داده که استفاده درازمدت از برخی بندرها و جزیره‌های مهم جنوب بخشی از آنهاست.
ناخشنودی ایران از غیبت در کنفرانس امنیتی مونیخ
سفر رئیسی و همراهانش به چین همزمان با دو رویداد مهم داخلی و بین‌المللی انجام می‌شود که هر دو وجهه جمهوری اسلامی را خدشه‌دارتر از پیش کرده‌اند؛ سرکوب خشونت‌بار جنبش اعتراضی و حمایت از جنگ تجاوزکارانه روسیه علیه اوکراین با ارسال پهپادهای انتحاری.
به همین دلیل برگزارکنندگان کنفرانس امنیتی مونیخ، به عنوان مهم‌ترین اجلاس بین‌المللی کارشناسان سیاست‌های امنیتی امسال به جای دعوت از نمایندگان دولت‌های ایران و روسیه تعدادی از چهره‌های اپوزیسیون این دو کشور را دعوت کرده‌اند.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری ۲۴ بهمن ماهعدم دعوت جمهوری اسلامی به کنفرانس مونیخ را “به معنای محاسبه غلط و استمرار رفتارهای غلط و اقدام گزینشی با انگیزه‌های سیاسی” خواند.
کنعانی نیز مانند دیگر مقام‌های یاد شده با اذعان به این که توافق جامع هنوز به درستی اجرایی نشده گفت سفر رئیسی به پکن “می‌تواند جهش مناسبی را در اجرایی کردن برنامه‌ها و طرح‌های پیش‌بینی شده” در توافق ۲۵ ساله ایجاد کند.
توافق ۲۵ سال در گروی احیای برجام
یکی از موانع اصلی گسترش روابط ایران و چین بلاتکلیف ماندن مذاکرات احیای توافق هسته‌ای و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و تداوم فشار حداکثری آمریکا و کشورهای غربی است که با سرکوب‌های اخیر و نقش تهران در جنگ اوکراین شدیدتر هم شده است.
عبدالرضا فرجی‌راد، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌المللی در گفت‌وگو با وب‌سایت “شفقنا” می‌گوید تا زمانی که برجام احیا نشود سرمایه‌گذاری‌های پیش‌بینی شده چین در چارچوب توافق ۲۵ ساله تحقق نمی‌یابد.
این دیپلمات سابق با اشاره به این که توافق‌نامه با قرارداد فرق دارد و الزام‌آر نیست افزود در بررسی‌هایی که در دولت‌های هشتم و نهم انجام شده مشخص شد که ۹۰ درصد توافق‌های ایران و کشورهای خارجی اجرایی نمی‌شوند.
خیال آسوده کشورهای عربی
فرجی‌راد خاطر نشان کرد مسئله مهم دیگر روابط به سرعت رو به گسترش کشورهای عربی با چین است به طوری که گفته می‌شود حجم تبادلات تجاری بین پکن با یکی دو کشور عربی حوزه خلیج فارس به ۱۰۰ میلیارد دلار می‌رسد.
سخنگوی وزارت خارجه می‌گوید مبادلات تجاری میان ایران و چین سال گذشته افزایش یافته و به ۲۷ میلیارد دلار رسیده است.
این رقم در قیاس با حجم مبادلات تجاری میان کشورهای عربی و چین بسیار ناچیز است. همچنین در حال حاضر عمده صادرات ایران به چین نفت و محصولات نفتی است که پول آن فقط می‌تواند صرف واردات کالا از چین شود.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
افزون بر این جمهوری اسلامی بخش بزرگی از نفت خود را با دور زدن تحریم و تخفیف‌های چشمگیر به چین می‌فروشد و بعد از تحریم‌های روسیه به خاطر جنگ اوکراین رقیب جدیدی در این معاملات پیدا کرده است.
پیام‌های چین به تهران از ریاض
فرجی‌راد به شفقنا گفته کشورهای عربی با گسترش روابط خود با چین از این کشور قول گرفته‌اند که “کار بزرگی با ایران انجام ندهد” و او مطمئن است پکن، به خصوص با ادامه تحریم‌ها چنین کاری نخواهد کرد.
رئیس جمهوری چین در سفر دو ماه پیش خود به عربستان دو بیانیه مشترک با ریاض و شورای همکاری خلیج فارس امضاء کرد که هر دو برای جمهوری اسلامی بسیار تلخ و تا حدی غیرمنتظره بود.
در یکی از این بیانیه‌ها از تهران خواسته شده از دخالت در امور داخلی کشورهای منطقه خودداری کند و در دیگری از تلاش‌های امارات برای حل مناقشه بر سر سه جزیره تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی تقدیر شده است.
این دو بیانیه آشکار کرد جایگاه کشورهای عربی در استراتژی منطقه‌ای و بین‌المللی چین قابل قیاس با موقعیت ایران نیست و پکن حاضر است به قیمت ناخشنودی تهران با این کشورها تعامل داشته باشد.
.
