احمد وحیدی در گفت‌وگویی با روزنامه همشهری که روز یک‌شنبه، هفتم اسفند منتشر شد گفت: «ما فقط مسائل اقتصادی را در التهابات بازار ارز دخیل نمی‌دانیم، توطئه‌ای است که دشمن دنبال می‌کند تا وقتی در صحنه اغتشاشات نتوانست به جایی برسد، در صحنه اقتصادی و موضوع ارز دخالت کند و آن را مبنایی برای ایجاد ناآرامی‌ها در کشور کند.»
منظور از “اعتشاشات” جنبش اعتراضی بی‌سابقه‌ای است که از هفته پایانی شهریور ماه آغاز شد و با وجود کشتار صدها نفر و بازداشت ده‌ها هزار معترض همچنان ادامه دارد.
جا به جایی مدیران، اعتراف ضمنی به ناکارآمدی
برخلاف ادعای وزیر کشور ادامه رکود اقتصادی و تورم شدید در کنار ناکارآمدی دولت و فساد سیستماتیک در نهادهای حکومتی و سپاه پاسداران، که بخش مهمی از اقتصاد ایران را در چنگ دارند، در سقوط ارزش ریال و جهش قیمت دلار نقشی اساسی دارند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
برکناری معاون ارزی بانک مرکزی در اواخر آذر ماه و عزل علی صالح‌آبادی، مدیرکل این بانک در هشتم دی ماه به دلیل ناکامی در جلوگیری از سقوط ارزش ریال، به طور ضمنی اعترافی به ناکارآمدی سیاست‌های پولی و بانکی تیم اقتصادی دولت است.
ابراهیمی رئیسی در آغاز کار دولت سیزدهم وعده داده بود تورم را ابتدا به نصف کاهش دهد و به مرور تک رقمی کند اما افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها و گرانی پیش از جنبش اعتراضی نیز به شدت ادامه داشت و در بهمن ماه تورم به بیش از ۵۳ درصد رسید.
محمدرضا فرزین، رئیس جدید بانک مرکزی به تازگی از یکبسته ارزی ویژه رونمایی کرد که قرار بود سقوط شدید ارزش ریال را مهار کند.
افزایش ۳۶ درصد قیمت دلار در کتر از یک هفته
محور اصلی این بسته راه‌اندازی “مرکز مبادلات ارز و طلا” است که قرار است منابع ارزی حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی و معدنی به آن واریز شود.
تقلاهای جدید دولت و بانک مرکزی تا کنون نتیجه عکس داشته و روند افزایش قیمت ارزهای معتبر خارجی در بازار آزاد شتاب گرفته است.
دوم اسفند که مرکز مبادلات کار خود را آغاز کرد قیمت هر دلار حدود ۴۴ هزار تومان بود و امروز در آستانه رسیدن به ۶۰ هزار تومان قرار دارد. به عبارت دیگر بهای دلار در کمتر از یک هفته بیش از ۳۶ درصد افزایش یافته است.
با شتاب گرفتن سقوط ارزش پول ملی، نسبت دادن آن به “توطئه” توسط کارگزارن حکومتی بیشتر شده، ضمن این که همین تاکیدها هم به نوعی اعتراف به عجز دولت در کنترل اوضاع است.
اعتراف به خارج شدن مدیریت ارزی از دست دولت
حسین شریعتمداری، نماینده رهبر جمهوری اسلامی در موسسه کیهان هفتم اسفند در یادداشتی این مسئله را به شکل آشکارتری بیان کرد و نوشت “یک مشت انسان‌نمای بی‌سروپا” تواسته‌اند در سیستم ارزی نظام اخلال کنند و “مدیریت ارزی کشور را از دست مدیران شایسته و دلسوز دولت مردمی خارج کرده و در اختیار خود بگیرند”.
شریعتمداری با ابراز تاسف از این که قیمت دلار به شاخص قیمت تمامی کالاها و خدمات تبدیل شده اذعان کرد کسانی که مدیریت سیستم ارزی را در اختیار گرفتند موفق شده‌اند “گرانی افسار گسیخته و روز‌افزونی را به مردم مظلوم و پاکباخته ایران اسلامی تحمیل کنند”.
این اظهارات گرچه ادامه همان “تئوری توطئه” مقام‌های حکومتی برای توجیه معضلات است، در عین حال این واقعیت را تائید می‌کند که کنترل اوضاع بیش از پیش از دست حکومت خارج می‌شود.
بر این اساس حکومت مسئله سقوط پرشتاب ارزش ریال و بالا رفتن ساعتی بهای ارز و طلا در بازار آزاد را یک مسئله امنیتی تلقی می‌کند که برای رسیدگی به آن در مجلس شورای اسلامی یک نشست غیرعلنی و در غیاب نمایندگان افکار عمومی برگزار کرد.
این نشست غیر علنی روز شنبه با حضور محمد مخبر، معاون اول رئیسی، احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و دارایی و محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی برگزار شد.
نقش رانت‌خواران حکومتی
خاندوزی پس از این نشست در جمع خبرنگاران گفت: «پشت پرده اختلالات بازار ارز شناسایی شده و به زودی نهادهای امنیتی و اطلاعاتی و قضایی تکلیف این افراد را مشخص خواهند کرد.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
در سالهای گذشته نیز هر باربازار ارز با تلاطم روبرو می‌شد دستگاه‌های امنیتی و انتظامی سراغ عده‌ای دلال خرده‌پا رفته‌اند و در عمل کار چندانی از پیش نبرده‌اند. آن “انسان‌نماهای بی‌سر و پا” که به گفته شریعتمداری مدیریت بازار ارز را در دست دارند در واقع رانت‌خواران حکومتی هستند.
ارز صادراتی که بانک مرکزی قصد جذب آن در مرکز مبادلات را دارد به طور عمده در اختیار افراد نزدیک به حکومت و نهادهای حکومتی و وابسته به سپاه پاسداران است که صنایع پتروشیمی و معدنی را قبضه کرده‌اند و ترجیح می‌دهند ارز خود را در حساب‌هایی، به‌خصوص در کشورهای همسایه ذخیره یا همانجا سرمایه‌گذاری کنند.
در کنار خروج کلان سرمایه از ایران که رسانه‌های حکومتی هم به آن اشاره می‌کنند، با تشدید تحریم‌ها به دلایلی نظیر مشارکت ایران در جنگ تجاوزکارانه روسیه علیه اوکراین و سرکوب خونین معترضان دسترسی دولت رئیسی به ارز صادراتی مدام محدودتر می‌شود.
برخی کارشناسان معتقدند با ادامه رکود اقتصادی و تورم سرسام‌آور، اگر مذاکرات به بن‌بست رسیده احیای برجام به نتیجه نرسد سقوط ارزش ریال به راحتی متوقف نخواهد شد.
