دریاچه ارومیه در چه صورتی به حالت اولیه خود برمی‌گردد؟ | انتقال آب از تونل ۳۶ کیلومتری به این دریاچه یک لحظه قطع نخواهد شد
پروفسور ناصر آق، پژوهشگر محیط زیست می‌گوید: تونل انتقال آب کانی‌سیب به دریاچه ارومیه قطعا در بهبود حال این دریاچه تاثیر خواهد گذاشت اما اگر پروژه‌های لازمِ دیگر اجرا نشوند، کمک زیادی به احیای دریاچه نخواهد کرد. درضمن اگر همه راه‌ها را هم برویم، فقط نیمی از دریاچه احیا خواهد شد، نه کل آن.
همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: حجم آب دریاچه ارومیه اکنون حدود ۳ میلیارد مترمکعب است. درحالی‌که حجم آب این دریاچه سال گذشته ۵ میلیارد و ۲۹۰ میلیون مترمکعب بود و در سال ۱۳۷۵ و در شروع بحران خشکسالیِ این دریاچه زیبا ۳۰ میلیارد مترمکعب. حالا تنها ۱۰ درصد از آن حجم عظیم باقی مانده است؛ یعنی فقط ۳ میلیارد مترمکعب.
هفته گذشته تونل ۳۶ کیلومتریِ انتقال آب از سد کانی‌سیب به سمت دریاچه ارومیه با حضور رییس‌جمهور به بهره‌برداری رسید. این پروژه که کار اجرایی آن از سال ۱۳۹۴ آغاز شده بود و روز ۵ اسفند فاز اول آن افتتاح شد، قابلیت آبرسانی سالانه حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب مازاد به دریاچه ارومیه را دارد.
طراحی این تونل به این شکل است که آب از مخزن سد کانی‌سیب وارد تونل انتقال ۳۶ کیلومتری می‌شود، پس از آن با ورود به کانال ۱۱ کیلومتری، به رودخانه گدار می‌رسد و بعد از طی ۲۸ کیلومتر مسیر این رودخانه، وارد دریاچه ارومیه می‌شود.
انتقال آب به دریاچه ارومیه حتما حالش را بهتر می‌کند
همشهری‌آنلاین درباره تونل انتقال آب کانی‌سیب و این که آیا این تونل می‌تواند دریاچه ارومیه را احیا و شرایط بحرانی را از سر آن دور کند، با پروفسور ناصر آق، پژوهشگر محیط زیست و عضو هیأت علمی دانشگاه ارومیه گفتگو کرده است.
پروفسور آق در این رابطه می‌گوید: من چند سال پیش مقاله‌ای نوشتم و ۶ راهکار برای احیای دریاچه ارومیه ارائه دادم که یکی از این راهکارها انتقال آب زاب یا همان تونل انتقال آب کانی‌سیب به دریاچه ارومیه بود. اما این طرح، یکی از راهکارها برای جبران بخشی از کمبود آب دریاچه است. وگرنه هیچ‌وقت هیچ پروژه‌ای به تنهایی نمی‌تواند این دریاچه را احیا کند.
این استاد دانشگاه می‌گوید: با توجه به این که بحران آب در منطقه زیاد است، پتانسیل تولید آب بسیار پایین آمده، اقلیم تغییر کرده، کشاورزی توسعه پیدا کرده، مصرف آب بسیار افزایش یافته، با وجود همه اینها ما نیاز داریم که از هر منبعی که بتوانیم، بخشی از نیاز دریاچه ارومیه را تامین کنیم تا در آینده فاجعه زیست‌محیطی اتفاق نیفتد و تونل انتقال آب کانی‌سیب، یکی از این منابع است.
دکتر آق می‌گوید: این پروژه انتقال آب سال ۱۳۹۴ شروع شد و در فاز اول که ماه جاری اجرا شد، ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه شد. همچنین قرار است در فاز دوم ۱۸۰ میلیون مترمکعب و در فاز سوم ۱۲۰ تا ۱۸۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه برسد که جمعا به ۶۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسد. این طرح قطعا بخشی از نیاز آبی دریاچه را تامین می‌کند اما دریاچه مشکلات زیادی دارد که اگر به همه آنها رسیدگی و توجه نشود، کمک زیادی به احیای دریاچه نخواهد کرد.
این پژوهشگر محیط زیست ادامه می‌دهد: خوشبختانه انتقال آب این تونل دائمی است که آب را از یک کانال ۱۱ کیلومتری وارد رودخانه گدار می‌کند و از آنجا به دریاچه ارومیه می‌رساند و این ورود آب در طول سال ادامه دارد و یک لحظه قطع نخواهد شد و قطعا در بهبود حال دریاچه بی‌تاثیر نیست. به شرطی که در بقیه برنامه‌ها هم جدی باشیم و همزمان آنها را هم اجرایی کنیم. البته الان دارند تلاش زیادی می‌کنند که آب پساب تصفیه‌خانه‌ها را هم به دریاچه ارومیه بریزند. البته از قدیم هم پساب‌های تصفیه‌خانه‌ها چه تصفیه‌شده و چه تصفیه‌نشده به این دریاچه ریخته می‌شد و چیز جدیدی نیست. ولی قبلا از طریق زهکش انتقال می‌یافت که گاهی به دریاچه نمی‌رسید و الان دارند لوله‌گذاری می‌کنند که کل آب به دریاچه برسد.
دکتر آق با تاکید بر این که همه راه‌ها باید به کار گرفته شود تا دریاچه تا حدودی احیا شود، می‌گوید: ما قبلا انتقال از آب پشت سدها را هم به دریاچه داشتیم که متاسفانه طی ۲ سال گذشته به شدت کمبود بارندگی داشتیم و شاید الان فقط نصف مخازن سدها پر باشد و امکان انتقال آب سدها فعلا امکان‌پذیر نیست. مگر این که طی ۲ ماه آینده بارندگی‌های خوبی داشته باشیم که از حالا مشخص نیست.
احیا باید طوری باشد که آب، روی نمک را بپوشاند
این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: یکی از بزرگ‌ترین کارهایی که باید برای احیای دریاچه ارومیه انجام می‌شد و دارند برایش تلاش هم می‌کنند و پروژه‌های متعددی هم انجام شده، کاهش مصرف آب بخش کشاورزی است. البته من معتقدم اگر نیمی از برنامه‌ها هم اجرا شوند، دریاچه ارومیه به طور کامل احیا نخواهد شد و با وجود به‌کارگیری همه راهکارها فقط نیمی از دریاچه ارومیه را می‌توانیم احیا کنیم. چون دریاچه ارومیه آن قدر بزرگ است و آن قدر خشک شده که با این آب‌ها نمی‌توان کل آن را احیا کرد.
این پژوهشگر محیط زیست می‌گوید: دریاچه ارومیه قبل از این که بحران کم‌آبی‌اش شروع بشود، سالانه حدود ۵ میلیارد مترمکعب ورودی آب داشت. ما این میزان آب را الان نداریم. چون هم اقلیم تغییر کرده و هم مصرف آب بیشتر شده است. بنابراین ورودی آب خود به خود کمتر خواهد شد. طی ۲۶ – ۲۷ سال گذشته هم ورودی آب به دریاچه کم شد که منجر به خشک شدن فعلی دریاچه شد. ما در آینده هم هرگز نمی‌توانیم ۵ میلیارد مترمکعب آب وارد دریاچه کنیم تا دریاچه به حالت سابق خود برگردد. برای همین فاز به فاز دارند جلو می‌روند و بر اساس این که چقدر آب موجود است، تصمیم می‌گیرند که چقدر از دریاچه را می‌توانند احیا کنند.
پروفسور آق با بیان این که در حال حاضر حجم آب دریاچه ارومیه زیر ۵ میلیارد مترمکعب است، می‌گوید: امسال سال خشکی بود و بارش‌ها ناچیز بود و در کل حوضه آبریز ۹۹ میلیمتر امسال بارندگی داشتیم. قبل از بحران دریاچه ارومیه ۳۶۰ میلیمتر بارندگی هم در طول سال داشتیم. بعد از شروع بحران بارندگی‌ها هم کم شد و الان به زیر ۱۰۰ میلیمتر رسیده است. اگر سال ۱۴۰۲ بارش‌های بهاری را داشته باشیم، شاید بتواند هم مستقیم روی دریاچه تاثیر بگذارد و هم از پایین‌دست که برداشت آب صورت نمی‌گیرد، آب وارد دریاچه شود. یعنی نیاز است هم طبیعت کمک کند و هم مسئولین برنامه‌ریزی کنند تا دریاچه را بتوان در حد قابل قبولی احیا کنیم که حداقل آب، روی نمک‌ها را بپوشاند که در آینده درگیر طوفان نمک و تبعات آن نشویم.
