به گفته او روابط دو کشور اکنون “در سطح بسیار پایینی” است و نمی‌توان پیش‌بینی کرد که “در این سطح باقی می‌ماند یا دچار افت و خیز می‌شود.”
بیشتر بخوانید:علیاف: با سه رئیس جمهور ایران کار کردم هرگز وضعیتی شبیه امروز نداشتیم
علیاف افزود که پس از جنگ دوم قره‌باغ ایران به “دسترسی غیرقانونی به آذربایجان” ادامه داد و این کشور “باید یک اقدام رسمی” انجام می‌داد.
اشاره او به تحرکات در مسیر لاچین و خانکندی بود. علیاف گفت که پس از نصب دوربین در این مسیر “مشخص شد که کامیون‌های ایرانی به صورت دوره‌ای به سمت قره‌باغ حرکت می‌کنند و این اقدام کاملا غیرقانونی بود، زیرا ایران تمامیت ارضی آذربایجان را به رسمیت می‌شناسد و نباید در چنین مواردی دخالت می‌کرد.”
به گفته او واکنش آذربایجان ابتدا صدور یک یادداشت دیپلماتیک و احضار سفیر ایران به وزارت خارجه برای ابراز نارضایتی آذربایجان بوده است. به گفته او فعالیت‌های ایران «نه تنها متوقف نشد، بلکه این ترافیک فشرده‌تر شد».
علیاف در سخنان دیروز خود تاکید کرد که “محافلی در ایران باید بدانند که زبان تهدید و ترور در برابر آذربایجان کارساز نیست و ایرانی‌ها هر چه زودتر این را بفهمند، زودتر نشانه‌هایی از عادی‌سازی را مشاهده خواهیم کرد.”
مناقشات ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر گذرگاه لاچین
جمهوری آذربایجان آوریل سال جاری یک ایست بازرسی در گذرگاه لاچین که ارمنستان را به ساکنان ارمنی منطقه خانکندی قره‌باغ متصل می‌کند، ایجاد کرد. این کشور گفت که ایست بازرسی را به منظور “جلوگیری از انتقال نیروی انسانی، مهمات، مین و سایر تجهیزات نظامی از ارمنستان برای گروه‌های مسلح غیرقانونی ارمنی در خاک جمهوری آذربایجان” گذاشته است. این اقدام تنش میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان را افزایش داد.
ایجاد یک ایست بازرسی از سوی آذربایجان در کریدور لاچین واکنش واشنگتن را نیز به دنبال داشت. وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای از روندی که می‌تواند “تلاش‌ها برای ایجاد اعتماد در روند صلح را تضعیف کند” ابراز نگرانی کرد.
آمریکا در این بیانیه بر “تردد آزادانه مردم و کالا از این گذرگاه” تاکید کرد و از طرفین خواست «مذاکرات صلح را از سر بگیرند و از انجام اقدامات تحریک‌آمیز و خصمانه در مناطق مرزی خودداری کنند.»
جنگ میان باکو و ایروان بر سر قره‌باغ پس از دهه ۱۹۹۰ بار دیگر در سال ۲۰۲۰ در گرفت. آتش‌بس میان این دو با میانجیگری روسیه برقرار شد. این که در ادامه تنش‌ها روسیه که اکنون درگیر جنگ با اوکراین است، بتواند نقش قبلی را بازی کند، مورد تردید است. بر أساس قرارداد آتش‌بس، آذربایجان موظف است عبور ایمن در کریدور لاچین را تضمین کند.
حادثه سفارت آذربایجان در تهران “تروریستی و عمدی بود”
علیاف در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران که روز هفتم بهمن رخ داد گفت سفارت این کشور در تهران “در حال حاضر تعطیل است و این تصمیم من است زیرا امنیت و جان مردم برای من مهمتر است.»
او تاکید کرد که این حمله “یک اقدام تروریستی عمدی برای کشتن دیپلمات‌ها و اعضای خانواده آنها بود و در حالی اتفاق افتاد که به رغم حضور چند افسر امنیتی و بر خلاف عرف مرسوم در چند کشور، افسران حاضر در سفارت آذربایجان در تهران اجازه حمل سلاح نداشتند.”
در این حمله مردی مسلح به کلاشینکف وارد سفارت جمهوری آذربایجان شد. او رئیس سرویس امنیتی سفارت را کشت و دو تن دیگر از کارمندان امنیتی آن را زخمی کرد. علیاف به این نکته اشاره کرد که “پس از حمله به مدت ۴۰ دقیقه، نه پلیس، نه پرسنل امنیتی، نه کسی از عوامل انتظامی ایران به محل حادثه اعزام نشد.”
ایران می‌گوید این حمله با انگیزه شخصی انجام شده و عامل آن می‌خواسته همسرش را از سفارت بیرون بیاورد. و
باکو یک روز بعد از این حمله کارکنان سفارت و خانواده آنها را به کشور خود برگرداند و سفارت خود در تهران را تعطیل کرد. جمهوری آذربایجان تاکنون بارها خواستار شفاف‌سازی در این باره شده است. رئیس جمهوری آذربایجان در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ عادی سازی روابط با ایران را به “تحقیقات شفاف” و روشن شدن عوامل حمله از سوی ایران منوط کرد.
ایران می‌گوید در این رابطه”شفاف عمل کرده است”
روابط اسرائیل و آذربایجان
باکو می‌گوید ایران در جنگ قر‌ه‌باق از موضع “بی‌طرفی” عدول کرد و طرف ارمنستان را گرفت. علیاف با اشاره به این مسئله گفت که مردم کشورش از “روابط ایران و ارمنستان چندان راضی نیستند”، اما سیاستمداران این کشور درک می‌کنند که “هر کشوری در سیاست خارجی خود اولویت هایی دارد و روابط ایران و ارمنستان بر اساس همسایگی شکل گرفته است”. با این حال به گفته او ” مردم آذربایجان انتظار همان رفتاری را داشتند که ترکیه، عربستان سعودی و پاکستان در زمان اشغال قره باغ از خود نشان دادند”، و “به دلیل اشغال هرگز با ارمنستان روابط دیپلماتیک برقرار نکردند”.
به گفته او انتظار مردم آذربایجان این بوده که “ایران جزو آن سه کشور باشد و همبستگی خود را با آذربایجان نشان دهد.” او تاکید کرد که “چالش و موضوع بزرگی مانند بازسازی قره باغ در برابر آذربایجان قرار دارد و به همین علت نیازی نیست با هیچ کشوری به خصوص کشور همسایه خود مشکلی داشته باشیم.”
افتتاح سفارت آذربایجان در تل‌آویو نیز اتفاق دیگری بود که مناسبات ایران با جمهوری آذربایجان را بیش از پیش تیره کرد. در مراسم گشایش این سفارت در ۲۹ مارس با حضور جیحون بایراموف، وزیر خارجه آذربایجان و همتای اسرائیلی‌اش، الی کوهن، اسرائيل آذربایجان را “شریک استراتژیک” خود خواند.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران سخنان وزرای خارجه اسرائیل و آذربایجان را “تشکیل جبهه متحد ضدایرانی” نامید و به آن اعتراض کرد. مقام‌های جمهوری اسلامی تا آنجا پیش رفتند که خواستار توضیح باکو درباره مناسبات‌اش با اسرائیل شدند.
اظهارات تازه علیاف در باره چالش‌ها در مناسبات آذربایجان و ایران در حالی بیان شده‌اند که اخیراَ خبرهایی مبنی بر بازداشت افرادی منتسب به گروه‌های اسلام‌گرای افراطی آذربایجان در قم و نیز اعمال برخی تسهیلات از سوی تهران در مقررات مربوط به حمل و نقل و عبور و مرور میان آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان از درون خاک ایران، به عنوان “اقداماتی اعتمادساز” از سوی جمهوری اسلامی و در راستای کاهش تنش میان دو کشور تلقی شدند.
در تازه‌ترین موضع‌گیری در باره مناسبات ایران و آذربایجان اسماعیل قاآنی، فرمانده سپاه قدس روز ۱۴ اردیبهشت در سخنرانی در “مجمع عمومی نمایندگان طلاب” در پاسخ به سوالی در باره تنش میان ایران و آذربایجان گفت: «نگران آذربایجان نباشید، اوضاع تحت رصد است و اتفاق خاصی نخواهد افتاد.»
