شرکت مشاوره انرژی بین‌المللی «وورتکسا» می‌گوید، صادرات روزانه نفت ایران در ماه مه نسبت به آوریل ۲۰۰ هزار بشکه و نسبت به متوسط صادرات ایران در ۱۲ ماه گذشته ۴۰۰ هزار بشکه رشد داشته است.
صادرات روزانه نفت ایران در ماه گذشته، اگرچه هنوز یک میلیون بشکه کمتر از دوران قبل از تحریم‌های آمریکا است، اما بالاترین رقم از نوامبر سال ۲۰۱۸ است.
در یک دید کلی، متوسط صادرات نفت ایران از ۲.۵ میلیون بشکه در دوران قبل از تحریم‌ها به ۳۰۰ هزار بشکه در سال ۲۰۲۰ رسید و با روی کار آمدن دولت جو بایدن روند صعودی گرفت.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
طی هفته‌های گذشته گزارش‌های زیادی از نزدیکی آمریکا و ایران به توافق “موقت و شفاهی” هسته‌ای رسیده است و احتمالا سطح کنونی صادرات نفت ایران ادامه و حتی افزایش یابد.
افزایش صادرات نفت ایران برای دیگر رقبا مشکل بزرگی نیست، اما افزایش تولید نفت ایران چرا؛ چون اوپک و کشورهای هم‌پیمان در تلاش هستند تا تولید جهانی نفت را کنترل کنند.
بر اساس گزارش بلومبرگ و رویترز، تولید نفت ایران در ماه گذشته با جهشی چشمگیر به ۳ میلیون بشکه در روز رسیده است. پیش‌تر ایران در تلاش بود تا ذخایر نفت بی‌مشتری انبارشده در تانکرهای نفتی لنگرانداخته در خلیج فارس یا آب‌های آسیای شرقی را به فروش برساند و عملا رشد صادراتش از همین منبع بود.
بر اساس آمارهای شرکت اطلاعات کالا، کپلر، که دویچه وله فارسی به آن دسترسی داشته، ذخایر نفت و میعانات گازی ایران از ۸۰ میلیون بشکه در ابتدای سال گذشته به زیر ۵۰ میلیون بشکه در ماه مه رسیده که ۳۰ میلیون بشکه آن نفت خام و ۱۹ میلیون بشکه آن میعانات گازی (نوعی نفت خام فوق سبک که از میادین گازی تولید می‌شود) بوده است.
وورتکسا می‌گوید، هفته گذشته این رقم به زیر ۳۸ میلیون بشکه کاهش یافت؛ موضوعی که شتاب رشد چشمگیر صادرات نفت ایران را تایید می‌کند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
در خصوص چرایی رشد صادرات نفت ایران، علاوه بر افزایش احتمال توافق میان ایران و آمریکا، عوامل دیگر نیز دخیل هستند.
اطلاعات شرکت وورتکسا نشان می‌دهد که ایران در سال جاری ۲۰ نفتکش، از جمله ۱۳ نفتکش عظیم، به ناوگان دریایی خود اضافه کرده و به همین خاطر قدرت مانور جمهوری اسلامی در حمل و نقل پنهانی نفت ایران به بازارهای چین و رقابت با روسیه افزایش یافته است. ایران طی یک سال گذشته مجبور به ارائه تخفیف‌های زیاد به پالایشگاه‌های کوچک چینی بوده تا نگذارد روسیه بازارهایش را از دستش خارج کند. از سوی دیگر، مصرف داخلی نفت چین نیز افزایش یافته و در ماه‌های جاری و آینده باز هم رشد خواهد داشت.
چین تنها مشتری نفتی ایران است که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از جمهوری اسلامی نفت خریداری می‌کند.
دردسر جدید اوپک و کشورهای هم‌پیمان
اوپک به همراه کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه از سال ۲۰۱۶ برای تقویت قیمت‌های جهانی نفت، تولید خود را کاهش داده است. آخرین تصمیم کاهش بیشتر تولید، فوریه امسال انجام شد و این مجموعه توافق کرد که تولید نفت خود را دوباره ۲.۵ میلیون بشکه کاهش دهد. سه عضو اوپک، یعنی ایران، ونزوئلا و لیبی، از این تعهدات مستثنا هستند.
آمارهای جهانی نشان می‌دهد، تولید نفت ونزوئلا بعد از توافق آمریکا برای کاهش تحریم‌های این کشور در اکتبر سال گذشته، حدود نیم میلیون بشکه افزایش یافته و در ماه گذشته به ۹۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
تولید نفت ایران نیز تقریبا به همین میزان رشد داشته است.
ماه گذشته اوپک و کشورهای هم‌پیمان بر سر کاهش دوباره تولید نفت به اجماع نرسیدند، اما عربستان که برای جلوگیری از کسری بودجه، نیاز به نفت بالای ۸۰ دلاری دارد، اعلام کرد که در ماه ژوئیه تولید خود را دوباره یک میلیون بشکه در روز کاهش می‌دهد و در صورت نیاز، این کاهش تولید را ادامه خواهد داد.
امارات و عربستان همچنین اعلام کردند که تا پایان ۲۰۲۴ رشد تولید نفت نخواهند داشت.
اما با توجه به رشد تولید نفت ایران و ونزوئلا، همچنین ادامه صادرات نفت روسیه به مدد تخفیف‌های گسترده، قیمت‌های جهانی نفت کماکان در سطح پایینی قرار دارد.
قیمت نفت شاخص برنت هم‌اکنون زیر ۷۴ دلار، یعنی تقریبا ۵۰ دلار کمتر از قیمت ماه مشابه پارسال است.
فرصت‌های از دست رفته
اگرچه رشد تولید و صادرات نفت ایران خبر خوبی برای جمهوری اسلامی است، اما تاثیر آن در معیشت مردم مشاهده نمی‌شود، چرا که ایران نه تنها نفت خود را با تخفیف چشمگیر و هزینه‌های زیاد صادر می‌کند، بلکه تنها مشتری نفتی ایران، چین، به جای تحویل دلار و یورو، کالا به ایران صادر می‌کند.
آمارهای گمرکی چین نشان می‌دهد که در پنج ماه ابتدایی امسال واردات غیرنفتی این کشور از ایران بیش از ۴۰ درصد افت داشته و به ۱.۹ میلیارد دلار رسیده است، اما صادراتش به ایران با رشدی ۴۱ درصدی به ۴.۶ میلیارد دلار اوج گرفته است.
ایران به خاطر تحریم‌ها امکان دریافت پول نفت صادراتی به چین را ندارد و به همین دلیل هم نفت خود را با تخفیف و واسطه‌ها به چین می‌فروشد، هم اجناس چینی را با واسطه‌ها و گران‌تر خریداری می‌کند و هم این محموله‌ها با شرکت‌های کشتی‌رانی چینی به مقصد ایران حمل می‌شوند؛ چون چین تنها مجوز یک بندر را برای پهلوگیری کشتی‌های ایرانی از آمریکا دریافت کرده است.
از سوی دیگر چنانچه ذکر شد، قیمت نفت نیز طی یک سال گذشته به شدت سقوط کرده و رشد حجم صادرات نفت ایران عملا تاثیری در رشد درآمدها نداشته است.
اوایل سال ۲۰۲۲ زمانی که ایران و قدرت‌های غربی بر سر برجام به توافق بسیار نزدیک شده بودند، روسیه شروطی مطرح کرد و عملا مذاکرات به بن‌بست رسید. ایران نیز به امید “زمستان سخت” اروپا، پی‌گیر مذاکرات نشد تا غرب مجبور به ارائه امتیازات بیشتر شود؛ موضوعی که هرگز اتفاق نیفتاد و این ایران بود که به خاطر کسری گاز با زمستان سختی مواجه شد.
اگر ابتدای سال گذشته ایران و آمریکا به توافق می‌رسیدند، ایران نه تنها مانند دیگر کشورهای نفتی، درآمدهای هنگفتی در سال گذشته به خاطر اوج‌گیری قیمت نفت می‌داشت، بلکه حداقل امسال می‌توانست بخشی از بازارهای سنتی خود در هند، ژاپن، کره جنوبی، اتحادیه اروپا و ترکیه را احیا کند.
در چنین شرایطی اکنون ایران مجبور است بیش از روسیه به شرکت‌های چینی تخفیف دهد و عملا نفت خود را با کالاهای بی‌کیفیت چینی تهاتر کند.
