مرضیه ادهم، کارشناس علوم ارتباطات و کنشگر فضای مجازی، در این رابطه به روزنامه “دنیای اقتصاد” گفته است: «دلیل افزایش قیمت وی‌پی‌ان‌ها این است که فیلترشکن‌هایی که طراحی می‌شوند، به‌طور مداوم مسدود شده و باید مجددا ایجاد شده و در اختیار کاربران قرار بگیرند. از سوی دیگر، قیمت ابزار تولید و فرآیند تولید وی‌پی‌ان‌ها هم بسیار گران است.»
اختلالات، عامل اصلی گرانی فیلترشکن
از نظر این کارشناس، اختلالاتی که مدام در فیلترشکن‌ها ایجاد می‌شوند و افزایش هزینه سرورها و زیرساخت‌ها، از جمله عوامل اصلی گرانی وی‌پی‌ان‌ها است. علاوه بر این، قوانین سخت‌گیرانه برای آپلود و دانلود فایل‌ها و تحریم‌های بین‌المللی و شرایط دشوار استفاده از اینترنت بین‌الملل موجب شده است هزینه ایجاد و استفاده از وی‌پی‌ان‌ها به‌شدت افزایش یابد.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
به گفته ادهم، بررسی‌های میدانی نشان می‌دهند که قیمت فیلترشکن‌ها روزبه‌روز در حال گران‌تر شدن است و این بازار سیاه و آشفته هم خود را تابعی از تورم و افزایش قیمت‌ها می‌داند. در بازار انواع وی‌پی‌ان و فیلترشکن‌ها، اعداد و ارقام بزرگی جابه‌جا می‌شوند. این بازار اما همچنان رونق می‌گیرد و تعداد کاربرانی که به خرید وی‌پی‌ان‌ها روی می‌آورند همواره رو به افزایش است.
بیشتر بخوانید: پیشنهاد “الزامی شدن” نصب سامانه فارز و تشدید فیلترینگ به کمک روسیه
با این حال، مردم برای رسیدن به حق طبیعی خود، یعنی دسترسی آزاد به اینترنت، ناچارند هزینه‌های گزافی بپردازند؛ تا جایی که بر اساس بعضی آمارها گردش مالی سالانه بازار فیلترشکن‌ها در سال گذشته به ۳۰هزار میلیارد تومان رسید. این در حالی است که بعضی کارشناسان گردش سالانه هزینه مقابله با فیلترینگ در سال جاری را حدود ۵۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرده‌اند که رقمی بیش از مجموع درآمد دو اپراتور بزرگ موبایل کشور است.
دوسوم ایرانی‌ها از وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند
بر اساس یک گزارش کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی از وضعیت اینترنت در ایران که گفته می‌شود مبتنی بر نظرسنجی‌های معتبر است، حدود ۶۴ درصد از کاربران از ابزارهای فیلترشکن یا وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند. همچنین سهم پهنای باند ناشناس مورد استفاده کاربران ایرانی در شبکه بین‌الملل در سال گذشته کمتر از ۵ درصد بوده و اکنون به ۲۵ درصد رسیده است.
با این حال، غلامرضا نوری‌قزلجه، رئیس فراکسیون مستقلین مجلس، در جریان ارائه این گزارش گفته است که برخی از مراکز علمی تا ۹۶درصد استفاده از فیلترشکن را هم گزارش کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: مجموعه مطالب درباره فیلترینگ
یکتانت، بزرگ‌ترین پلتفرم تبلیغات در ایران نیز در گزارش مستقلی به افزایش میزان استفاده از وی‌پی‌ان در میان مردم اشاره کرده و می‌گوید که گردش مالی سالانه خرید و فروش وی‌پی‌ان در سال گذشته بین ۲۵ تا ۳۰هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
بیشتر بخوانید: نماینده مجلس: درآمد کاسبان فیلترینگ ۵۰هزار میلیارد تومان است
این گزارش می‌افزاید که ۶۳درصد از کاربران ایرانی با تحصیلات ابتدایی از وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند؛ یعنی از هر سه کاربر، دو نفر از فیلترشکن‌ها استفاده می‌کنند. حدود ۸۰درصد مردم در گروه‌های سنی و تحصیلی مختلف در سال ۱۴۰۱ برای ورود به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها از وی‌پی‌ان استفاده کرده‌اند.
“تجارت آقازاده‌ها” با فیلترشکن
محدودیت بر سرعت اینترنت و فیلترینگ به‌ویژه در روزهای اخیر، انتقاد شدید یک عضو کمیسیون امنیت ملی را برانگیخته است.
به گزارش اصلاحات‌نیوز، مرتضی محمودوند، نماینده لرستان و عضو کمیسیون امنیت ملی با اشاره به فیلترینگ شدید اینترنت به‌خصوص در روزهای اخیر گفت: «نمی‌شود که آقازاده‌ها در تجارت فیلترشکن‌ها فعال باشند و در مقابل، همین اینترنت برای مردم محدود باشد.»
محمودوند افزود: «به وزیر ارتباطات درباره سرعت اینترنت تذکر می‌دهم و در اولین فرصت به خاطر این توهین به ملت ایران که از یک طرف اینترنت را بر آن‌ها محدود کرده‌اید و از طرف دیگر آقازاده‌ها به تجارت فیلترینگ و گران کردن هزینه‌ها برای مردم فعال‌اند، تذکر می‌دهم و وی باید شفاف به ملت ایران پاسخگو باشد و در غیر این صورت استیضاح وزیر ارتباطات را در اولین فرصت ثبت می‌کنم.»
ایران، سومین کشور متضرر جهان در اثر محدودیت و اختلالات اینترنت
اینترنت ایران همواره با قطع و اختلال مداوم توأم است و به ویژه در سالهای اخیر فیلترینگ و مسدودسازی‌های گسترده هم به این مشکلات افزوده شده‌اند.
بیشتر بخوانید: ایران بابت انسداد اینترنت “۷۷۳ میلیون دلار” ضرر کرد
به گزارش “دنیای اقتصاد”، تداوم این اختلال‌ها رکوردهای تازه‌ای را به ارمغان آورده‌اند که البته نه برای زیست مجازی کاربران و نه اقتصاد کشور، چندان شیرین و خوشایند نیستند. محدودیت‌ها و اختلالات اینترنتی تا پایان سال۲۰۲۳ با ضرر اقتصادی ۹۲۰.۳میلیون دلاری، ایران را به رتبه سومین کشور جهان در این رتبه‌بندی رسانده‌اند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
بر اساس برآورد مرکز دولتی “توسعه تجارت الکترونیکی” ایران، در سال ۱۴۰۰ میان ۳۰۰ تا ۳۵۰هزار کسب‌وکار در اینستاگرام فعال بودند و شغل و حرفه ۶۰۰ تا ۸۰۰هزار نفر وابسته به این شبکه بوده است.
در گزارش سالانه شرکت تاپ‌تن‌وی‌پی‌ان درباره زیان مالی قطع و سانسور اینترنت در کشورهای مختلف جهان آمده است که از سپتامبر ۲۰۲۲ تا پایان سال ۲۰۲۳ (شهریور ۱۴۰۱ تا دی ۱۴۰۲) اقتصاد ایران یک میلیارد و ششصد میلیون دلار از محدودیت‌ها خسارت دیده که یک میلیارد و ۲۶۰ میلیون دلار آن ناشی از فیلتر شدن اینستاگرام بوده است.
