“دیوانه” یا “باهوش”؟
ترامپ در طول ریاست‌جمهوری‌اش بارها با افتخار از سبک مذاکره خود صحبت کرده است. او در یک مصاحبه در سال ۲۰۱۸ اظهار داشت: «من مذاکره‌کننده‌ای هستم که همیشه گزینه‌های متفاوتی را روی میز می‌گذارم. این باعث می‌شود طرف مقابل هرگز نداند که گام بعدی من چیست.» یکی از نمونه‌های برجسته این روش، تهدید او به “نابودی کامل” کره شمالی در سخنرانی‌اش در سازمان ملل بود. اما در مورد ایران، این روش چگونه عمل کرد؟
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
ترامپ با خروج از توافق هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۸، سیاست “فشار حداکثری” را علیه ایران آغاز کرد. او امیدوار بود که این سیاست بتواند ایران را وادار به پذیرش توافقی سختگیرانه‌تر کند. به گفته جان بولتون، مشاور امنیت ملی وقت ایالات متحده، ترامپ معتقد بود که ایران در برابر فشارهای اقتصادی سر تعظیم فرود خواهد آورد. بولتون در کتاب خود می‌نویسد: «ترامپ تصور می‌کرد که ایرانی‌ها نمی‌توانند فشار را تحمل کنند و در نهایت به میز مذاکره بازخواهند گشت.»
اما پاسخ ایران به این فشارها متفاوت بود. تهران نه تنها از مذاکره خودداری کرد، بلکه با گسترش برنامه هسته‌ای خود و افزایش حملات نیابتی در منطقه نشان داد که به راحتی تسلیم نمی‌شود. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت ایران، در مصاحبه‌ای اظهار داشت: “ترامپ فکر می‌کند که با فشار می‌تواند ما را به زانو درآورد، اما تاریخ نشان داده است که ایرانی‌ها در برابر فشار مقاومت می‌کنند.”
ترور سلیمانی: نقطه عطف یا اشتباه بزرگ؟
یکی از تصمیمات جنجالی ترامپ در قبال ایران، صدور فرمان کشتن قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، در ژانویه ۲۰۲۰ بود. این اقدام که در نزدیکی فرودگاه بغداد انجام شد، به تشدید تنش‌ها میان دو کشور انجامید. ترامپ در توجیه این اقدام گفت: «سلیمانی مسئول کشتار هزاران آمریکایی بود و نقشه حملات بیشتری را در سر داشت.»
در پاسخ، ایران حملات موشکی به پایگاه‌های آمریکا در عراق انجام داد و اعلام کرد که دیگر به محدودیت‌های برجام پایبند نخواهد بود. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در واکنش به این اقدام گفت: “آمریکا با ترور سلیمانی اشتباهی استراتژیک مرتکب شد که هزینه سنگینی برایش خواهد داشت.”
نظریه‌ای که شکست خورد؟
رزانه مک‌مانوس، استاد علوم سیاسی دانشگاه پن استیت، در مقاله‌ای اشاره می‌کند که “نظریه مرد دیوانه” تنها زمانی موثر است که طرف مقابل باور کند رهبر مربوطه واقعاً در مورد یک موضوع خاص غیرقابل پیش‌بینی است. او توضیح می‌دهد: «اگر رهبر مربوطه بیش از حد غیرمنطقی به نظر برسد، اعتماد به تهدیدهای او کاهش می‌یابد و استراتژی شکست می‌خورد.»
در مورد ترامپ، بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند که رفتار او بیش از حد پیش‌بینی‌پذیر شده بود. به عنوان مثال، تصمیم او برای عدم واکنش نظامی به سرنگونی پهپاد آمریکایی توسط ایران در ژوئن ۲۰۱۹، این پیام را ارسال کرد که ترامپ تمایلی به ورود به جنگ ندارد. این تناقضات باعث شد که ایران تهدیدهای او را جدی نگیرد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
ترامپ ممکن است در دوران دوم ریاست جمهوری خود تلاش کند بار دیگر از “نظریه مرد دیوانه” استفاده کند. اما تجربه گذشته نشان می‌دهد که این استراتژی در برابر ایران موفق نبوده است. ایران نه تنها تسلیم فشارهای اقتصادی نشد، بلکه با گسترش برنامه هسته‌ای و تقویت نفوذ منطقه‌ای خود نشان داد که سیاست فشار حداکثری ترامپ نتیجه معکوس داشته است.
مک‌مانوس در این باره هشدار می‌دهد: «رهبران باید مراقب باشند که شهرتشان به دیوانگی به یک نقطه ضعف تبدیل نشود.»
در نهایت، اگر ترامپ بخواهد دوباره از این استراتژی استفاده کند، باید به این نکته توجه کند که رقبای او، از جمله ایران، اکنون به خوبی با این بازی آشنا هستند. خطر اصلی این است که برای اثبات جدیت خود، مجبور شود به تهدیدهای افراطی‌اش جامه عمل بپوشاند؛ اقدامی که می‌تواند منطقه را به سمت بحرانی بی‌سابقه سوق دهد.
