تغییرات جمعیتی: افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ تولد
به گزارش خبرگزاری فرانسه، جمعیت ایران که در حال حاضر ۸۶ میلیون نفر است، پنج برابر سریع‌تر از رشد خود در حال پیر شدن است، طبق گزارش مؤسسه ملی تحقیقات جمعیت، این تغییرات جمعیتی نتیجه افزایش امید به زندگی و کاهش شدید نرخ باروری است. سازمان ملل متحد پیش‌بینی کرده که تا سال ۲۰۵۰، یک سوم جمعیت ایران ۶۰ سال یا بیشتر خواهند بود که سه برابر بیشتر از سال ۲۰۲۱ است.
بیشتر بخوانید: سیر نزولی جمعیت در ایران و هشدار کارشناسان
هشدار مقامات: بحران آینده
وزیر کشور، اسکندر مومنی، اوایل دیماه هشدار داد که اگر این روند ادامه یابد، جمعیت ایران طی ۷۵ سال آینده کمتر از نصف خواهد شد و “با ادامه این روند، کشور با بحران جدی در آینده مواجه خواهد شد,” او گفت، این پیش‌بینی، چالش‌هایی را که ایران در آینده با آن روبه‌رو خواهد شد، به وضوح نشان می‌دهد.
کمپین‌های دولت برای تشویق به افزایش تولد
در پاسخ به این بحران جمعیتی، دولت ایران کمپین‌های عمومی مختلفی راه‌اندازی کرده است تا مردم را به داشتن فرزند بیشتر تشویق کند. بیلبوردها و پوسترهایی مانند یکی که نوشته است “کودکان، نبض زندگی ما هستند!” به طور مداوم در سطح کشور به چشم می‌خورند. یک کمپین دیگر از خانواده‌ها می‌خواهد که فرزند بیشتری داشته باشند و شعارهایی مانند “زندگی زمانی بهتر است که شاد باشی – داشتن فرزند زمانی بهتر است که تعداد آنها بیشتر باشد” را تبلیغ می‌کند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
علیرغم این تلاش‌ها، بسیاری از شهروندان همچنان بی‌اعتنا به این کمپین‌ها هستند. شاهو صبار، جمعیت‌شناس دانشگاه تهران، اظهار داشت که تأثیرات منفی تغییرات جمعیتی ایران در دهه گذشته شروع به احساس شدن کرده است. پیامدهای بلندمدت این تغییرات می‌تواند بسیار شدید باشد، از جمله کمبود نیروی کار، رکود اقتصادی و بار مالی بیشتر بر دوش نسل‌های جوان برای حمایت از سالمندان.
بیشتر بخوانید: «مهدکودک‌ها در ایران به خانه‌های سالمندان تبدیل خواهند شد»
زمینه تاریخی: از رشد جمعیت تا سیاست‌های کنترل تولد
روند کاهش تعداد فرزندان در ایران جدید نیست. در دهه ۱۹۸۰، ایران شاهد یک جهش جمعیتی بود که از جمله به دلیل کمپین دولت برای تشویق خانواده‌ها به داشتن فرزند بیشتر بود. اما وقتی ایران در تلاش بود تا اقتصاد خود را پس از جنگ ایران و عراق بازسازی کند، دولت سیاست خود را تغییر داد و از خانواده‌ها خواست تا تعداد فرزندان خود را به دو نفر محدود کنند. این سیاست‌ها و مشکلات اقتصادی، منجر به کاهش شدید نرخ باروری شد، از میانگین ۶.۴ کودک در هر زن در دهه ۱۹۸۰ به تنها ۱.۶ در سال ۲۰۲۳.
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی جمعیت پیر
کاهش جمعیت در سن کار پیش‌بینی می‌شود که به کمبود نیروی کار، کندی رشد اقتصادی و افزایش بار مالی بر دوش نسل‌های جوان برای حمایت از بازنشستگان منجر شود. شاهو صبار تأکید می‌کند که سیستم بهداشت و درمان کشور نیز ممکن است تحت فشار قرار گیرد، زیرا جمعیت سالمندان افزایش خواهد یافت. ایران با احتمال بحران‌های مربوط به مستمری‌ها و تامین اجتماعی روبه‌رو است، زیرا تعداد کمتری از افراد در سن کار به این سیستم‌ها کمک خواهند کرد.
مشوق‌های دولتی و تأثیر محدود آنها
خبرگزاری فرانسه در ا دامه گزارش خود می‌نویسد، برای مقابله با بحران کاهش جمعیت، دولت ایران چندین مشوق برای خانواده‌ها معرفی کرده است. این مشوق‌ها شامل وام‌های مسکن با بهره کم، کمک‌های مالی و خدمات بهداشتی رایگان برای مادران و کودکان است. با این حال، بسیاری از ایرانیان مانند اعتمادی، یک کارمند ۳۸ ساله، معتقدند که این مشوق‌ها کافی نیستند. او گفت: “مشوق‌ها یا خیلی سخت به دست می‌آیند یا بسیار کوچک هستند در مقایسه با هزینه‌های بزرگ فرزندآوری.” این چالش‌ها شکاف میان سیاست‌های دولتی و واقعیت‌های زندگی خانواده‌ها را نشان می‌دهد.
بیشتر بخوانید: در ایران زنانی که بخواهند سقط جنین کنند، شناسایی می‌شوند
محدودیت‌ها در برنامه‌ریزی خانواده و خدمات بهداشتی
برای تقویت نرخ تولد، دولت همچنین محدودیت‌هایی در توزیع وسایل پیشگیری از بارداری و محدودیت‌هایی در آزمایش‌های بارداری برای شناسایی بیماری‌های ژنتیکی اعمال کرده است. این اقدامات نگرانی‌هایی را در میان ایرانیان، به‌ویژه زنان، به وجود آورده است، زیرا آنها نگران خطرات زایمان بدون مراقبت‌های لازم هستند. زهره، یک آرایشگر ۳۹ ساله از تهران، نگرانی‌های خود را در مورد عدم دسترسی به آزمایش‌های بارداری ابراز کرد و گفت که بدون این آزمایش‌ها، ممکن است فرزند او با نقص‌هایی به دنیا آید.
راه‌حل فراتر از برنامه‌ریزی خانواده: نیاز به تغییرات اساسی
شاهو صبار، استاد جمعیت‌شناسی در دانشگاه تهران معتقد است که راه‌حل بحران جمعیتی ایران فراتر از سیاست‌های کنترل جمعیت است. او تأکید می‌کند که دولت باید محیطی مطلوب‌تر برای پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و مهاجرت ایجاد کند. برای مقابله با علل اصلی تغییرات جمعیتی ایران، دولت باید علاوه بر تشویق به فرزندآوری، به اصلاحات اقتصادی اساسی پرداخته و کیفیت زندگی را به طور کلی بهبود بخشد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
خبرگزاری فرانسه در انتهای گزارش خود می‌نویسد، پیری سریع جمعیت ایران چالشی جدی برای پایداری اقتصادی کشور در آینده به حساب می‌آید. اگرچه تلاش‌های دولت برای افزایش نرخ تولد تأثیرات محدودی داشته است، مسئله اصلی همچنان چالش‌های اقتصادی، بیکاری و فشار بر سیستم‌های اجتماعی است که بسیاری از ایرانیان را از داشتن فرزند منصرف می‌کند. برای مقابله با این بحران، نیاز به رویکردی جامع وجود دارد که شامل تغییرات اقتصادی و اجتماعی به منظور حمایت از خانواده‌ها و رشد اقتصادی پایدار باشد.
