سقوط شهر گوما برای کنگو، کشوری به وسعت اروپای غربی، برای مناسبات بین‌المللی و مناقشات آفریقا وضعیتی جدید و حساس ایجاد می‌کند.
M23 از طرف دولت رواندا در همسایگی کنگو پشتیبانی می‌شود. استدلال رهبران توتسی رواندا این است که این گروه و حمایت از آن در راستای محافظت از هم‌قومی‌های توتسی در کنگو در مقابل شبه‌نظامیان هوتو(FDLR) است. این شبه‌نظامیان هوتو پس از قتل عام در رواندا علیه توتسی‌ها و سرنگونی حکومت هوتویی‌ها در این کشور در سال ۱۹۹۴ به کنگو گریخته‌اند و علیه توتسی‌ها در این کشور اقدام می‌کنند. آنها در سالهای اخیر بارها با ارتش کنگو علیه دشمن مشترک (روندا و گروه‌های وابسته به آن) همکاری کرده‌اند.
سازمان ملل می‌گوید که رواندا بین ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ سرباز به به منطقه اعزام کرده و همچنین مربیان و سلاح در اختیار گروه M23 قرار داده است. منتهی با توجه به ناتوانی و ضعفی که گروه شورشی هوتویی‌ها در کنگو در حال حاضر به آن دچار است محافل سیاسی و ناظران منطقه بر این نظرند که روندا در حمایت از پیشروی گروه ام ۲۳ انگیزه‌های دیگری را دنبال می‌کند.
این بحران در طی چند روز اخیر صدها هزار نفر را مجبور به فرار کرده است. منطقه‌ای که کنگو و رواندا در آن واقع هستند،(معروف به “دریاچه‌های بزرگ آفریقا”، هم در مجموع منطقه پرتنشی است و این تحول تازه می‌تواند جرقه درگیری‌های زنجیره‌ای باشد.
مقام‌های کنگو می‌گویند که ورود ارتش رواندا به خاک این کشور عملا اعلان جنگ است. اخیرا جلسه اضطراری هم در شورای امنیت سازمان ملل تشکیل شد، عمدتا به دلیل آن که در درگیری‌های اخیر ۱۳ صلح‌بان سازمان ملل هم کشته شده‌اند.
انگیزه‌های روندا در حمایت از شورشیان
انگیزه رواندا در تجهیز و تشویق ام ۲۳ به اقدام نظامی بزرگ اخیر بی‌ارتباط با قاچاق منابع معدنی از شرق کنگو نیست. شرق کنگو مرکز بزرگ مواد معدنی حیاتی مانند کولتان (ماده‌ای مهم برای تولید تلفن‌های همراه) و کبالت (مثلاً برای باتری‌های وسایل نقلیه الکتریکی) است، موادی که به صورت گسترده در این منطقه استخراج و در بازارهای جهانی به فروش می‌رسد و تا کنون مقام‌ها و محافل حاکم در رواندا و کنگو در آن سهم عمده را داشته‌اند.
از سال ۲۰۲۱ اما کاگامه، رهبر رواندا موقعیت برتر کشورش در این تجارت را در خطر دید. در این سال کنگو و اوگاندا توافق‌نامه‌های گسترده‌ای در زمینه زیرساخت‌ها امضا کردند، که احتمالاً رواندا را مسیر تجارت مواد حذف می‌کند. اندکی پس از این توافقات، رواندا حمایت از M23 را که در آن زمان تضعیف شده بود، از سر گرفت.
واکنش غرب چه خواهد بود؟
حالا این سوال مطرح است که غرب در برابر این بحران چگونه واکنش نشان خواهد داد. در سال ۲۰۱۲ هم ام ۲۳، باز هم با حمایت رواندا، گوما را به تصرف خود درآورد. در آن زمان اما واکنش غرب فوری و قاطع بود. به سرعت کمک‌های مالی به رواندا که حدود یک سوم بودجه این کشور را تشکیل می‌داد، متوقف شد. باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، با کاگامه تماس گرفت و ظاهراَ تحویل گسترده سلاح‌های آمریکایی به رواندا را نیز زیر سوال برد. طولی نکشید که M23 از گوما خارج شد. بلافاصله کمک‌های مالی از سر گرفته شد و رواندا به عنوان شریک استراتژیک مهم‌تر غرب و به عنوان عامل ثبات مورد تحسین قرار گرفت.
واکنش کنونی آمریکا به تماس مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا با رئیس جمهور کنگو، محکوم‌کردن حمله به گوما و خدشه‌ناپذیری تمامیت ارضی کنگو محدود مانده است.
این در حالی است که ویلیام روتو، رئیس جمهور کنیا، به عنوان رئیس مجمع کشورهای شرق آفریقا (EAC) آز آمریکا و فرانسه خواسته است که برای مهار بجران وارد عمل شوند.
در خود کینشازا، پایتخت کنگو هواداران دولت در تظاهرات اعتراضی به سفارت‌خانه‌های آفریقای جنوبی، کنیا و اوگاندا و فرانسه حمله و این کشورها را به بی‌عملی در برابر اقدامات روندا در حمایت از ام ۲۳ متهم کرده‌اند.
فرانسه اخیراً هزینه‌هایی پرداخت کرده است تا ارتش رواندا از سرمایه‌گذاری‌های چند میلیاردی شرکت توتال در شمال موزامبیک در برابر اسلام‌گرایان دفاع کند. و دولت بریتانیا نیز برای پذیرش مهاجران اخراجی از بریتانیا توسط رواندا، صدها میلیون پوند پرداخت کرده است، اگرچه در نهایت حتی یک مهاجر نیز به آنجا نرسید. حزب کارگر پس از پیروزی در انتخابات سال گذشته، بلافاصله این طرح جنجالی محافظه‌کاران را لغو کرد.
با این هم بعید به نظر می‌رسد که این بار بحران به سرعت حل شود. حمله اخیر به‌عمد در روزهای اولیه دولت جدید دونالد ترامپ در ایالات متحده صورت گرفت، یعنی زمانی که توجه واشنگتن به مسائل دیگری معطوف است و شاید آفریقا و مسائل آن هم برای دولت ترامپ اولویت سابق را نداشته باشند.
روندا در میان کشورهای اروپایی هم “شریکی استراتژیک” به حساب می‌آید و بعید است که تهدید این کشور به تحریم از حرف فراتر برود. این در حالی است که سقوط گوما و نقض قلمرو کشور بزرگی مثل کنگو عملا چراغ سبز به تحولات زنجیره‌ای خطرناک و مشابه‌دیگر در منطقه‌ای است که اختلافات مرزی شدید از شاخصه‌های آن است.
