اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
حکومت ایران تاکنون طالبان را به‌طور رسمی به رسمیت نشناخته است، اما در عین حال با آن‌ها روابط دیپلماتیک برقرار کرده است. سفارت جمهوری اسلامی در کابل باز است و سفارت افغانستان در تهران نیز به طالبان واگذار شده است. حکومت ایران به‌ویژه با توجه به تشدید وضعیت مهاجرت از افغانستان، از سال ۲۰۲۳ به دنبال همکاری بیشتر با طالبان بوده است. با این حال در حال حاضر بر اساس آمارهای منتشر شده، ایران روزانه تا ۳۰۰۰ پناهجوی افغان را از این کشور اخراج می‌کند.
ترس از اخراج و بازگردانده شدن به دست طالبان
در همین راستا مرضیه رحیمی، پناهجویی که دو سال پیش همراه با خانواده‌اش از افغانستان گریخته است در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید: «افغان‌ها به‌طور خودسرانه بازداشت، در برخی موارد مورد ضرب و شتم قرار گرفته و سپس اخراج می‌شوند.»
او می‌گوید: «من روزنامه‌نگار هستم و به مدت ده سال در این حرفه فعالیت داشتم. پس از بازگشت طالبان بیکار شدم. زندگی‌ام ناگهان دگرگون شد. نگران خود و خانواده‌ام بودم. سپس مدارس متوسطه برای دختران از کلاس ششم به بالا ممنوع شد. بنابراین همراه با همسر و پنج فرزندم به ایران فرار کردم، زیرا می‌خواستم فرزندانم را نجات دهم. اما آن‌ها در اینجا نیز نمی‌توانند به مدرسه بروند.»
مرضیه در حال حاضر هیچ مدرک هویتی ندارد. او به دلیل ترس از اخراج، به عنوان پناهجو ثبت‌نام نکرده است. این در حالی است که برای درخواست پناهندگی، باید به اداره امور مهاجران و اتباع خارجی در ایران مراجعه کند. او می‌گوید: «هر کسی که سعی کند در آنجا درخواست بدهد، بسیار بد، تحقیرآمیز و حتی با توهین برخورد می‌شود. در نهایت هم تقریبا هیچ شانسی برای پذیرش وجود ندارد.»
وضعیت نامشخص افغان‌های ساکن ایران
تعداد دقیق شهروندان افغان که در حال حاضر در ایران زندگی می‌کنند، نامشخص است. افغان‌ها طی ۴۰ سال گذشته برای فرار از جنگ داخلی، فقر و اکنون طالبان به ایران مهاجرت کرده‌اند. بر اساس برآورد کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR)، حدود سه میلیون افغان در ایران زندگی می‌کنند که حدود ۷۵۰ هزار نفر از آن‌ها به‌طور رسمی به عنوان پناهنده ثبت شده‌اند.
همچنین حدود ۵۰۰ هزار نفر از آن‌ها مهاجرانی محسوب می‌شوند که مجوز اقامت کوتاه‌مدت و اجازه کار محدود دارند. بسیاری دیگر هیچ مدرک هویتی ندارند و به عنوان مهاجر غیرقانونی شناخته می‌شوند. این افراد عمدتا به عنوان نیروی کار ارزان در پروژه‌های ساختمانی یا شرکت‌های حاشیه شهرهای بزرگ کار می‌کنند و به دلیل عدم برخورداری از حقوق قانونی، اغلب مورد استثمار بی‌رحمانه قرار می‌گیرند.
امیر سعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد پیش از این در ماه دسامبر میلادی گفته بود که “بیش از شش میلیون افغان در ایران زندگی می‌کنند” که این امر منابع محدود کشور را تحت فشار قرار داده است. او همچنین گفته بود که ایران سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار برای آن‌ها هزینه می‌کند، اما حمایت کافی از سوی جامعه بین‌المللی دریافت نمی‌کند.
فضای عمومی علیه پناهجویان افغان در ایران از مدت‌ها پیش پرتنش بوده است. در اینترنت و رسانه‌های رایج، تقریبا هر روز گزارش‌هایی درباره “پناهجویان مجرم” یا ادعاهایی درباره فشار آن‌ها بر سیستم بهداشت و درمان کشور منتشر می‌شود. همچنین بسیاری از کاربران آن‌ها را عامل کمبود کالاهای یارانه‌ای مانند نان معرفی می‌کنند. این در حالی است که ایران سال‌هاست با بحران اقتصادی مداوم دست‌وپنجه نرم می‌کند که در نتیجه مدیریت نادرست، فساد و تحریم‌های بین‌المللی تشدید شده است.
با این حال، مرضیه و خانواده‌اش هیچ گونه حمایتی از سوی دولت ایران دریافت نمی‌کنند. او و همسرش مجبورند مشاغل کم‌درآمد پیدا کنند تا بتوانند خانواده خود را تامین کنند.
قول طالبان برای حمایت از افغان‌های ساکن ایران
عبدالرحمان راشد، وزیر امور مهاجران در دولت طالبان، در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید: «ما از افغان‌های ساکن ایران حمایت می‌کنیم. پناهجویانی که مدارک معتبر دارند، باید به آموزش و فرصت‌های قانونی شغلی در ایران دسترسی داشته باشند. ما این موضوع را به مقامات ایرانی اعلام کرده‌ایم. کسانی که به افغانستان بازمی‌گردند نیز تحت حمایت ما قرار خواهند گرفت.»
با این حال هیچ مشخص نیست که دقیقا چه منابع و امکاناتی برای این حمایت در دسترس طالبان قرار دارد.
یان اگلاند، دبیرکل شورای پناهندگان نروژ که از از سازمان‌های بزرگ امدادرسان در افغانستان است در همین زمینه هشدار داده است که افغانستان، برای بازگشت شمار زیادی از پناهجویان از ایران و همچنین پاکستان آماده نیست.
شورای پناهندگان نروژ (NRC) که یک سازمان بشردوستانه مستقل محسوب می‌شود که در سراسر جهان برای حمایت و حفاظت از افراد فعالیت می‌کند، از معدود سازمان‌های غیردولتی است که همچنان در افغانستان فعال است.
این شورا در پاسخ به پرسش دویچه‌وله اعلام کرد: «یان اگلاند در افغانستان با خانواده‌هایی دیدار کرده است که همراه با کودکان خردسال خود از ایران بازگشته بودند، در حالی که هیچ تصوری از چگونگی ادامه زندگی در افغانستان نداشتند.»
این شورا همچنین می‌گوید که “ناامنی اقتصادی و کمبود فرصت‌های شغلی، مهم‌ترین نگرانی برای بسیاری از کسانی است که به افغانستان باز می‌گردند” و این امر، “باعث ایجاد عدم اطمینان شدید درباره شرایط زندگی آینده آن‌ها شده است.”
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
به گفته شورای پناهندگان نروژ، حتی پناهجویانی که مدارک معتبر هویتی دارند نیز در ایران در امان نیستند. این شورا می‌افزاید: «برخی از آن‌ها اخراج شده‌اند، برخی دیگر از ترس اخراج اجتناب‌ناپذیر، ایران را ترک کرده‌اند. برخی همراه با خانواده‌هایی که فرزندانشان در ایران به دنیا آمده‌اند، به کشوری بازگشته‌اند که هیچ شناختی از آن ندارند.»
