کارشناسان این تاثیرگذاری را “تاثیر روانی سیاست بر اقتصاد” می‌دانند. سایت اقتصاد آنلاین در گزارشی در این باره می‌نویسد: «افزایش قیمت جهانی طلا نشان‌دهنده تقاضای بی‌سابقه در بازار و عدم اطمینان‌های جهانی است که بر روی بازار‌های مالی تأثیر گذاشته‌اند. عواملی نظیر نرخ تورم، نوسانات ارز و سیاست‌های اقتصادی کشور‌های مختلف به شدت بر قیمت طلا تأثیرگذارند و این فلز را به یک دارایی امن تبدیل کرده‌اند.»
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
در ابتدای سال ۱۴۰۳، قیمت فروش هر گرم طلای ۲۴ عیار ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان بود. امروز و در بهمن سال جاری، این قیمت به ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رسیده است. یعنی قیمت طلا در عرض ۱۱ ماه تقریبا دوبرابر شده است.
این در حالی است که قیمت جهانی طلا نیز سیری صعودی داشته و در هفته گذشته به آستانه ۳۰۰۰ دلار در هر انس نزدیک شد.
قیمت طلا تابعی از نرخ دلار
با این وجود پرسش اینجاست که دلیل تاثیرپذیری فوری قیمت طلا از سیاست در ایران چیست؟
دالغا خاتین‌اوغلو، کارشناس اقتصادی در این باره به دویچه‌وله می‌گوید: «قیمت طلا در ایران هم تابعی از رشد نرخ دلار است و هم قیمت جهانی خود طلا. هر چه نرخ دلار در مقابل ریال افزایش یابد، قیمت طلا هم افزایش می‌یابد.»
این در حالی است که در ایران تقاضای طلا به دلیل وضعیت بد اقتصادی کاهش داشته به طوری که رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران چند روز پیش گفت: «الان کسی پس‌اندازی ندارد که بخواهد طلا بخرد… طلا آخرین خرید مردم است و زمانیکه مردم پس انداز داشتند طلا می‌خریدند.»
بیشتر بخوانید: بحران بازار ارز در ایران؛ بانک مرکزی تحت فشار نمایندگان مجلس
آمارهای جهانی طلا نیز نشان می‌دهند که تقاضای طلا در ایران در سال ۲۰۲۴ با کاهش ۵ درصدی در خرید شمش و سکه روبرو شده است. دالغا خاتین‌اوغلو همچنین به آمارهای گمرکی اشاره می‌کند که نشان می‌دهند واردات طلا در ۱۰ ماه ابتدایی سال جاری خورشیدی سه و نیم برابر مدت مشابه سال قبل است. ضمن اینکه خود ایران نیز سالانه ۸ تن تولید طلا دارد.
این کارشناس اقتصادی اضافه می‌کند: «به عبارتی ساده، هیچ کمبودی در عرضه طلا نیست و تنها علت جهش قیمت آن افت ارزش ریال و افزایش قیمت‌های جهانی طلا است.»
افت ارزش ریال
علاوه بر قیمت طلا، قیمت ارز نیز در روزهای گذشته سیری صعودی داشته و برای مثال قیمت دلار آمریکا در روز یکشنبه ۲۱ بهمن به بالای ۹۱ هزار تومان و قیمت یورو به ۹۵ هزار تومان رسید.
کارشناسان معتقدند در فرمول‌بندی این موضوع باید به جای بالا رفتن قیمت ارز، از “نزول ارزش ریال” نوشت.
در توضیح این کاهش تنها می‌توان به بخشی از گزارش اقتصادی خبرگزاری آنا که ۲۴ دی منتشر شد اشاره کرد: «یک قطعه تراول چک یک میلیون ریالی در سال ۱۳۹۰ ارزشی معادل ۱۰۰ دلار آمریکا داشت، اما هم اکنون ارزش آن در مقابل دلار آمریکا با نرخ آزاد به ۱.۲۵ دلار رسیده است.»
بیشتر بخوانید: سقوط تاریخی ارزش ریال ایران؛ چالش‌های اقتصادی و بحران انرژی
کاهش ارزش ریال به عوامل متعددی از جمله افت تولید ناخالص داخلی، کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی، تورم و صادرات نفت ایران بستگی دارد که همه این عوامل در حال حاضر دوران رکود را تجربه می‌کنند.
هم‌اکنون صادرات روزانه نفت ایران یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه است. وزیر نفت ایران چهارشنبه گذشته مدعی شد که صادرات نفت ایران در ماه گذشته “رکورد بیش از ۱۰ سال گذشته” را شکسته است. اما خبرگزاری رویترز در گزارشی می‌گوید تولید نفت ایران در دو ماه اخیر افت کرده و در ژانویه سال جاری نسبت به دسامبر سال گذشته ۶۰ هزار بشکه کاهش یافته است.
تولید ناخالص ملی نیز طبق آمار وبسایت تریدینگ اکونومیک در سال ۲۰۲۳ کمی بیشتر از ۴۰۰ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال پیش از آن کاهش داشته است. برای مقایسه، تولید ناخالص داخلی ترکیه در همین سال بیش از هزار میلیارد دلار بوده است. نرخ تورم نیز در دی ماه به ۳۲ درصد رسید.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
با این روند آیا چشم‌اندازی برای کاهش یا توقف افت ارزش ریال وجود دارد؟
دالغا خاتین‌اوغلو در این باره به پیش‌بینی‌های سازمان برنامه و بودجه اشاره می‌کند که در سال ۱۳۹۹ یعنی چهار سال قبل پیش بینی کرده بود که نرخ دلار در سال ۱۴۰۳ به ۷۰ هزار تومان برسد. در حالی که یک ماه و نیم به پایان سال مانده، این نرخ از ۹۰ هزار تومان نیز عبور کرده است.
این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: «اگر آمریکا بتواند صادرات نفت ایران را به سطح سال ۲۰۲۰، یعنی حدود ۳۵۰ هزار بشکه در روز کاهش دهد، ایران شاید تا چند سال آینده به وضعیتی مانند بحران اقتصادی حاکم بر ونزوئلا برسد.»
