اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
بررسی‌های شرکت آمریکایی “چینالیسیس” نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴، ایرانیان میلیاردها دلار رمزارز معامله کرده‌اند و بسیاری از این تراکنش‌ها در تلاش برای حفظ ارزش دارایی‌ها، دور زدن تحریم‌ها و فرار از نظارت‌های مالی انجام شده است.
نقش رمزارزها در دور زدن تحریم‌های ایران
ایران از زمان اعمال تحریم‌های گسترده اقتصادی در پی خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، به دنبال روش‌های جایگزین برای انجام تبادلات مالی بین‌المللی بوده است. قطع دسترسی ایران به سیستم مالی جهانی سوئیفت و افزایش تحریم‌ها بر بخش انرژی، تجارت خارجی این کشور را با مشکلات جدی مواجه کرد.
در واکنش به این تحریم‌ها، مقامات ایران رمزارزها را به‌عنوان یک مسیر جایگزین برای تجارت بین‌المللی و تأمین مالی در نظر گرفتند. در سال ۲۰۲۴، گزارش‌های متعددی نشان داد که ایران از رمزارزها برای دریافت پرداخت‌های صادراتی، از جمله فروش نفت، استفاده کرده است.
ایران همچنین توافقات جدیدی با کشورهای عضو بریکس، از جمله چین و روسیه، برای توسعه سیستم‌های پرداخت جایگزین انجام داده است. یکی از این اقدامات، تلاش برای انجام معاملات تجاری با استفاده از رمزارزها و ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی (CBDC) بوده است.
افزایش محدودیت‌های داخلی برای جلوگیری از خروج سرمایه
با وجود استقبال دولت ایران از استفاده از رمزارزها در معاملات بین‌المللی، نگرانی‌هایی درباره فرار سرمایه از کشور باعث شده که دولت محدودیت‌هایی بر برداشت از صرافی‌های داخلی اعمال کند.
در دسامبر ۲۰۲۴، مقامات ایرانی بدون اعلام قبلی، برداشت از صرافی‌های رمزارزی داخلی را به‌طور موقت متوقف کردند. این اقدام در واکنش به سقوط بی‌سابقه ارزش ریال ایران انجام شد.
از سال ۲۰۱۸ و پس از اعمال تحریم‌های آمریکا، ریال ایران بیش از ۹۰ درصد از ارزش خود را از دست داده است. این سقوط شدید، شهروندان ایرانی را مجبور کرده تا برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به گزینه‌هایی مانند بیت‌کوین و تتر (USDT) روی بیاورند.
بسیاری از ایرانیان، رمزارزها را راهی برای مقابله با تورم ۴۰ تا ۵۰ درصدی در کشور می‌دانند. با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک و احتمال تشدید تحریم‌ها، تقاضا برای خرید رمزارز در ایران به‌شدت افزایش یافته است.
بررسی داده‌های مربوط به روند خروج سرمایه از صرافی‌های ایرانی نشان می‌دهد که در دوره‌های افزایش تنش‌های سیاسی و نظامی، حجم تراکنش‌های رمزارزی به‌شدت افزایش یافته است.
به‌عنوان مثال، در تاریخ ۹ و ۱۴ آوریل ۲۰۲۴، که هم‌زمان با افزایش تنش‌های نظامی بین ایران و اسرائیل بود، میزان برداشت رمزارز از صرافی‌های ایرانی افزایش چشمگیری داشت.
داده‌های Google Trends نیز نشان می‌دهد که در همین بازه زمانی، جستجوهای مرتبط با “ایران اسرائیل” افزایش یافت که نشان‌دهنده ارتباط مستقیم بی‌ثباتی سیاسی و افزایش تقاضا برای رمزارزها است.
نقش بیت‌کوین در مواجهه با بحران اقتصادی ایران
یکی از الگوهای مشخص در بررسی داده‌های رمزارزی ایران، افزایش قابل‌توجه خرید بیت‌کوین در دوره‌های بحران اقتصادی و سیاسی است.
بیت‌کوین به‌عنوان یک دارایی امن در شرایط بحرانی، مورد استقبال ایرانیان قرار گرفته است. برخلاف سایر دارایی‌ها، بیت‌کوین را می‌توان بدون نیاز به سیستم بانکی بین‌المللی جابه‌جا کرد و این مسئله آن را به یک گزینه محبوب برای حفظ ارزش دارایی‌ها تبدیل کرده است.
تحریم‌های آمریکا و تشدید فشارهای مالی بر ایران
در واکنش به افزایش وابستگی ایران به رمزارزها، ایالات متحده در سال ۲۰۲۴ اقدامات گسترده‌ای را برای محدود کردن دسترسی ایران به این مسیرهای مالی جایگزین اجرا کرد.
در فوریه ۲۰۲۵، دولت جدید آمریکا “دستورالعمل امنیت ملی NSPM-2” را صادر کرد که شامل اقدامات زیر بود:
تحریم صرافی‌ها و شرکت‌های رمزارزی مرتبط با ایران
مسدودسازی کیف پول‌های دیجیتالی مرتبط با نهادهای ایرانی
تعقیب قضایی شبکه‌های مالی که از رمزارز برای تأمین مالی فعالیت‌های ایران استفاده می‌کنند
جلوگیری از صادرات تجهیزات استخراج رمزارز به ایران
همچنین، وزارت خزانه‌داری آمریکا فشارها را بر شرکت‌های بین‌المللی برای جلوگیری از همکاری با نهادهای رمزارزی ایران افزایش داد.
آینده رمزارزها در ایران؛ محدودیت یا گسترش بیشتر؟
بررسی‌های “چینالیسیس” نشان می‌دهد با وجود افزایش فشارهای بین‌المللی، ایران همچنان به استفاده از رمزارزها برای مقابله با تحریم‌ها ادامه خواهد داد.
دولت ایران در تلاش است تا زیرساخت‌های بلاکچین داخلی را توسعه داده و تجارت خارجی خود را از طریق ارزهای دیجیتال گسترش دهد. اما از سوی دیگر، افزایش تحریم‌ها و تلاش‌های بین‌المللی برای مسدودسازی این مسیر، چالش‌های بیشتری را برای ایران ایجاد خواهد کرد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
در این میان، مردم ایران همچنان به استفاده از رمزارزها به‌عنوان ابزاری برای حفظ دارایی‌های خود ادامه خواهند داد. تا زمانی که بی‌ثباتی اقتصادی و تورم بالا در کشور ادامه داشته باشد، تقاضا برای رمزارزها در ایران کاهش نخواهد یافت.
آینده رمزارزها در ایران به شدت به تحولات ژئوپلیتیک، سیاست‌های اقتصادی داخلی و اقدامات بین‌المللی بستگی دارد. اگرچه تحریم‌ها ممکن است دسترسی ایران به برخی از صرافی‌ها را محدود کند، اما بعید است که به‌طور کامل مانع از استفاده گسترده رمزارزها در کشور شود.
