در ادامه افزایش تنش میان ایران و غرب، اواخر بهمن‌ماه گروهی از قانونگذاران آمریکایی در قطعنامه‌ای از آلمان، فرانسه و بریتانیا خواستند تا مکانیسم ماشه را در مورد برجام فعال کنند. این نمایندگان همچنین اروپا را به پیروی از سیاست فشار حداکثری آمریکا فراخواندند.
در تهران اما علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی هرگونه مذاکره با ایالات متحده آمریکا را رد کرده و آن را “غیرعاقلانه، غیرهوشمندانه و غیرشرافتمندانه” خوانده است. او با استناد به تجربه توافق هسته‌ای برجام، ادعا کرد که گفت‌وگو با واشنگتن هیچ مشکلی را حل نخواهد کرد.
حال تنش‌ها بین جمهوری اسلامی و غرب در حالی بالا گرفته که دونالد ترامپ در دوره پیشین ریاست جمهوری‌اش تصمیم‌ها و اقدام‌های سفت و سختی را علیه حکومت ایران اتخاذ کرده بود. ترامپ در مواجهه با جمهوری اسلامی از چه ابزارهایی برخوردار است و چگونه از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری خواهد کرد؟ در صورت حمله نظامی اسرائیل به ایران، آیا دولت آمریکا از این اقدام حمایت خواهد کرد؟
مسیح علی‌نژاد، شهران طبری، حسین آقایی و دامون گلریز در گفت‌وگو با دویچه وله به این پرسش‌ها و سوال‌هایی از این دست در رابطه با رویکرد دولت ترامپ نسبت به جمهوری اسلامی و واکنش احتمالی تهران پاسخ می‌دهند.
مسیح علی‌نژاد: جمهوری اسلامی در ضعیف‌ترین حالت خود قرار دارد
مسیح علی‌نژاد، فعال سیاسی می‌گوید که رویکرد کوتاه‌مدت ترامپ اهمیت زیادی دارد، زیرا به نظر او “جامعه بین‌المللی به اندازه کافی برای مقابله با رژیم تندروی ایران دست به اقدام نمی‌زند.”
او که در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ با دویچه وله سخن می‌گفت، تاکید کرد: «مذاکرات هسته‌ای به رژیم ایران امکان می‌دهد تا زمان بخرد و دوباره خودش را سازماندهی کند. اکنون اما زمان اقدام فرا رسیده است.»
علی‌نژاد گفت: «جمهوری اسلامی در حال حاضر در ضعیف‌ترین حالت خود قرار دارد. اقشار کم‌درآمد و متوسط کشور دیگر از رژیم اسلامی حمایت نمی‌کنند؛ مردم خسته شده‌اند؛ آنها می‌خواهند یک زندگی عادی داشته باشند.»
حسین آقایی: ترامپ در حال بررسی همه گزینه‌ها است
حسین آقایی، پژوهشگر روابط بین‌الملل و امور استراتژیک در گفت‌وگو با دویچه وله فارسی درباره احتمال حمایت آمریکا از حمله نظامی احتمالی اسرائیل به ایران گفت: «آمریکا تحت دولت ترامپ، احتمالاً از وارد شدن به درگیری‌های بزرگ، به ویژه در مناطقی که اهمیت استراتژیک کمتری برای ایالات متحده دارند، خودداری خواهد کرد.»
به گفته او، با این حال، “با توجه به اینکه برنامه هسته‌ای ایران یک تهدید برای امنیت جهانی به‌شمار می‌رود، پرزیدنت ترامپ در حال بررسی گزینه‌هایی از جمله حملات هوایی پیشگیرانه برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای [توسط ایران] است.”
آقایی می‌گوید: «حتی اگر پرزیدنت ترامپ تصمیم بگیرد که اجازه حمله مستقیم آمریکا به داخل ایران را ندهد، احتمالاً تقریباً تمام ابزارهای لازم نظامی یا دیپلماتیک خود را برای انجام این کار در اختیار اسرائیلی‌ها قرار می‌دهد.»
این پژوهشگر روابط بین‌الملل درباره احتمال توافق هسته‌ای میان جمهوری اسلامی و آمریکا می‌گوید: «جمهوری اسلامی ممکن است به این نتیجه رسیده باشد که به محض ورود به هر گفت‌وگو، باید امتیازات گسترده‌ای درباره مجموعه کاملی از موضوعات حساس از جمله درباره برنامه موشک‌های بالستیک، پهپادها، گروه‌های نیابتی و برنامه هسته‌ای خود بدهد.»
آقایی افزود: «به نظر می‌رسد که تهران مذاکرات طولانی و بی‌نتیجه را در مورد یک موضوع واحد، یعنی برنامه هسته‌ای خود ترجیح می‌دهد تا بتواند از حمله اسرائیل یا مجبورشدن به انجام مذاکره بر سر مواردی همچون موشک‌های بالستیک، پهپادها و نیروهای نیابتی جلوگیری کند.»
او افزود: «زمان نشان خواهد داد که آیا خامنه‌ای در نهایت تسلیم سیاست فشار حداکثری ترامپ خواهد شد یا مسیر سقوط رژیم خود را انتخاب خواهد کرد.»
شهران طبری: خامنه‌ای با رد مذاکره در پی خرید زمان است
شهران طبری، تحلیلگر سیاسی با اشاره به فقدان پایگاه مردمی علی خامنه‌ای به دویچه وله فارسی می‌گوید که رهبر جمهوری اسلامی می‌داند که مذاکره با ترامپ، با حمایت اندکی از سوی معدود حامیانش همراه می‌شود به‌ویژه که او همواره از ترامپ به عنوان “قاتل قاسم سلیمانی” نام برده است.
طبری می‌گوید، خامنه‌ای امیدوار است که با رد مذاکره بتواند زمانی را برای دعا کردن بخرد تا بلکه معجزه‌ای برای حفظ قدرتش به وقوع بپیوندد.
این تحلیلگر سیاسی امکان دستیابی جمهوری اسلامی و آمریکا به توافقی بر سر برنامه هسته‌ای ایران را رد می‌کند و می‌گوید: «هر توافق قابل‌اجرایی باید یک توافق صلح با هدف جایگزینی جمهوری اسلامی ارائه دهد که با برنامه‌های ارائه‌شده توسط شاهزاده رضا پهلوی و حامیان دموکراتیک او همخوان باشد.»
دامون گلریز: رویکرد ترامپ ترکیب تهدیدهای نظامی با تحریم‌های اقتصادی است
دامون گلریز، تحلیلگر امور بين‌الملل و مدرس دانشگاه لاهه به دویچه وله فارسی گفت که “اقدامات دیپلماتیک ترامپ در قبال خامنه‌ای، همراه با اعلام سیاست فشار حداکثری از سوی دولت او علیه تهران، موقعیت خامنه‌ای را تضعیف کرده است.”
گلریز با بیان اینکه “در هفته‌های اخیر، بسیاری از مقامات ارشد [ایرانی] تمایل قابل‌توجهی برای مذاکره مستقیم با ترامپ از خود نشان داده‌اند”، مخالفت خامنه‌ای با مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا را ناشی از “کاهش اقتدار داخلی و منطقه‌ای” او دانست.
به عقیده این تحلیلگر امور بین‌الملل، خامنه‌ای “خواستار یک توافق هسته‌ای محدود برای خنثی کردن نفوذ نتانیاهو بر ترامپ است.”
گلریز استراتژی بلندمدت و تضمین‌شده در رویکرد آمریکا نسبت به ایران را “توانمندسازی اکثریت مردم ایران برای تبدیل رژیم خود به یک دولت لیبرال” می‌داند و در عین حال می‌گوید: «من معتقدم ترامپ با اتخاذ تاکتیک‌هایی در قبال ایران تلاش خواهد کرد تا تهدیدات نظامی معتبر علیه موجودیت رژیم را با تحریم‌های اقتصادی سخت ترکیب کند.»
ترامپ و خامنه‌ای؛ در راند دوم
دونالد ترامپ در حالی برای بار دوم به کاخ سفید بازگشته که در ایران، رهبر جمهوری اسلامی همچنان بر قدرت تکیه زده است؛ جهان در این چهار سال تحولات پرشتابی را از سر گذرانده است و معادلات در خاورمیانه به میزان چشم‌گیری تغییر کرده است. از مهمترین آنها رویارویی نظامی مستقیم جمهوری اسلامی و اسرائیل بوده است.
ترامپ با خروج از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های غربی (برجام) و حتی حذف قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس عملا نشان داد که در تصمیم‌های بین‌المللی کلان به صلاح‌دید خودش دست به اقدام می‌زند و چندان به رای و نظر اروپایی‌ها پایبند نیست. از همین منظر است که رهبران و کارشناسان نگران رویکرد احتمالی ترامپ نسبت به جمهوری اسلامی، برنامه اتمی و سیاست‌های منطقه‌ای این کشور هستند.
در سوی مقابل اما برخی ناظران با اشاره به تغییر رویه ترامپ در چینش اعضای کابینه‌اش می‌گویند که او شاید در رابطه با جمهوری اسلامی نیز رویکرد متفاوتی نسبت به دوره پیشین ریاست جمهوری‌اش اتخاذ کند. آیا دونالد ترامپ بار دیگر جهانیان را با اقدام‌هایش علیه جمهوری اسلامی شگفت‌زده خواهد کرد؟
