اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
ترامپ که در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود به دنبال اجرای مجدد سیاست “فشار حداکثری” علیه ایران است، تاکنون دو دور تحریم‌های جدید علیه تهران وضع کرده است. این تحریم‌ها شرکت‌های مرتبط با نفت ایران و ناوگان موسوم به “ناوگان سایه” را هدف قرار داده است؛ مجموعه‌ای از کشتی‌های قدیمی که بدون بیمه غربی فعالیت کرده و نفت ایران را از مسیرهای غیررسمی به مشتریان می‌رسانند.
یکی از منابع مطلع در این زمینه گفت: «شما مجبور نیستید کشتی‌ها را غرق کنید یا خدمه را بازداشت کنید. تنها ایجاد تأخیر در تحویل محموله‌ها و القای حس ناامنی در شبکه قاچاق نفت، برای کاهش تمایل مشتریان کافی است.»
چگونه نفتکش‌های ایران هدف قرار خواهند گرفت؟
بر اساس اطلاعات منتشر شده، دولت ترامپ به دنبال آن است که متحدان آمریکا را متقاعد کند تا کشتی‌های حامل نفت ایران را در تنگه‌های راهبردی مانند تنگه مالاکا در آسیا متوقف کرده و مورد بازرسی قرار دهند. این اقدام می‌تواند صادرات نفت ایران را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد و هزینه‌های حمل و نقل را برای این کشور افزایش دهد.
این طرح ممکن است تحت «ابتکار امنیت اشاعه» (Proliferation Security Initiative – PSI) اجرا شود؛ توافقی که در سال ۲۰۰۳ توسط ایالات متحده راه‌اندازی شد و بیش از ۱۰۰ کشور به آن پیوسته‌اند. هدف اولیه این توافق، جلوگیری از گسترش تسلیحات کشتار جمعی بود، اما اکنون واشنگتن در حال بررسی امکان استفاده از آن برای اعمال محدودیت‌های جدید علیه ایران است.
جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا که در زمان شکل‌گیری این ابتکار نقش کلیدی داشت،به رویترز گفت: «این اقدام کاملاً توجیه‌پذیر است. فروش نفت، منبع اصلی درآمد ایران برای پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای و حمایت از گروه‌های نیابتی در منطقه است.»
هنوز مشخص نیست که واشنگتن آیا با کشورهای امضاکننده این توافق برای اجرای این طرح مشورت کرده است یا خیر. اما دو منبع مطلع گفته‌اند که شورای امنیت ملی آمریکا در حال بررسی راهکارهای حقوقی برای اجرای آن است.
واکنش ایران و خطرات احتمالی برای واشنگتن
تا این لحظه، ایران به‌طور رسمی به این خبر واکنشی نشان نداده است. اما مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در سخنرانی اخیر خود در پارلمان این کشور اشاره کرد که تحریم‌های جدید آمریکا باعث شده تا برخی از کشتی‌های ایرانی در دریاها بلاتکلیف باقی بمانند و نتوانند محموله‌های نفت و گاز خود را تخلیه کنند.
بر اساس تجارب گذشته، هرگونه تلاش آمریکا برای توقیف یا ایجاد مانع در صادرات نفت ایران، می‌تواند با واکنش متقابل تهران روبه‌رو شود. در سال ۲۰۲۳، دولت جو بایدن دو بار تلاش کرد تا محموله‌های نفتی ایران را توقیف کند، اما این اقدامات باعث شد که ایران در اقدامی تلافی‌جویانه، چندین کشتی خارجی، از جمله یک نفتکش اجاره‌ای شرکت آمریکایی شورون را توقیف کند. این اقدامات ایران در نهایت به افزایش قیمت جهانی نفت منجر شد.
تحلیلگران بر این باورند که چنین تنش‌هایی می‌تواند برای دولت ترامپ نیز چالش‌هایی ایجاد کند. در حالی که واشنگتن به دنبال اعمال فشار بیشتر بر ایران است، هرگونه اقدام تهاجمی مانند توقیف نفتکش‌های ایرانی می‌تواند بحران‌های جدیدی در خلیج فارس ایجاد کرده و امنیت مسیرهای کشتیرانی را با تهدید مواجه کند.
تأثیر بر بازار نفت و گزینه‌های جایگزین
بر اساس تحلیل کارشناسان انرژی، میزان تأثیرگذاری این طرح بستگی زیادی به قیمت جهانی نفت دارد. بن کاهیل، کارشناس انرژی در مرکز مطالعات انرژی و محیط زیست دانشگاه تگزاس، در این باره می‌گوید: «اگر قیمت نفت زیر ۷۵ دلار در هر بشکه باقی بماند، دولت ترامپ فضای بیشتری برای اعمال تحریم‌ها و محدودیت‌ها بر صادرات نفت ایران خواهد داشت. اما اگر قیمت نفت به بالای ۹۲ دلار برسد، اجرای چنین سیاست‌هایی دشوارتر خواهد شد.»
وی همچنین برآورد کرده که در صورت اجرایی شدن این طرح، صادرات نفت ایران در کوتاه‌مدت تا ۷۵۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت. با این حال، تجربه نشان داده که ایران و مشتریانش، به‌ویژه چین، راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها پیدا خواهند کرد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
بر اساس داده‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۵۳ میلیارد دلار درآمد نفتی کسب کرد و در سال قبل از آن نیز ۵۴ میلیارد دلار درآمد از این بخش داشت. بیشتر این صادرات به چین انجام شده و تهران برای حفظ این بازار، از شبکه‌های پیچیده‌ای برای مخفی کردن مبدأ محموله‌ها و استفاده از کشتی‌های بدون بیمه غربی بهره می‌برد.
در همین حال، برخی تحلیلگران معتقدند که در صورت کاهش صادرات نفت ایران، عرضه نفت از دیگر مناطق می‌تواند بخشی از این خلأ را جبران کند. به‌طور خاص، ازسرگیری صادرات نفت از منطقه خودمختار کردستان عراق می‌تواند فشار ناشی از کاهش صادرات ایران را تا حدی کاهش دهد. به گزارش رویترز، دولت ترامپ فشارهایی را بر بغداد وارد کرده تا صادرات نفت کردستان عراق را از سر بگیرد، در غیر این صورت، ممکن است عراق نیز مشمول تحریم‌های آمریکا شود.
چالش‌های اجرایی و واکنش احتمالی اروپا
در حالی که ایالات متحده به دنبال اجرای این طرح است، هنوز مشخص نیست که چه میزان حمایت بین‌المللی برای اجرای آن وجود دارد. برخی کشورهای اروپایی از جمله فنلاند و دیگر کشورهای شمال اروپا، در ماه‌های اخیر نسبت به خطرات زیست‌محیطی نفتکش‌هایی که بدون بیمه معتبر فعالیت می‌کنند، ابراز نگرانی کرده‌اند.
اگرچه برخی کشورهای اروپایی درباره بازرسی نفتکش‌های روسیه که مشکوک به نداشتن بیمه معتبر هستند، صحبت کرده‌اند، اما تاکنون اقدامی جدی در این زمینه انجام نشده است. هنوز مشخص نیست که آیا کشورهای غربی تمایلی به اجرای بازرسی‌های مشابه علیه نفتکش‌های ایرانی خواهند داشت یا خیر.
در مجموع، اجرای این طرح می‌تواند تنش‌های منطقه‌ای را افزایش داده و پیامدهای گسترده‌ای در روابط بین‌المللی به همراه داشته باشد. هنوز مشخص نیست که دولت ترامپ تا چه حد در پیشبرد این سیاست مصمم است و واکنش تهران در صورت اجرای آن چه خواهد بود.
