دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
بر اساس اعلام رسانه‌های سوری، این توافق در شب دوشنبه، ۱۰ مارس (۲۰ اسفند)، در دمشق به امضای احمد شرع، رئیس‌جمهوری موقت سوریه، و مظلوم عبدی، فرمانده کل نیروهای سوریه دموکراتیک رسیده است. خبرگزاری رسمی دولت سوریه (سانا) این رویداد را “نقطه عطفی در تاریخ این کشور” توصیف کرده است.
تفاهم‌نامه امضاشده شامل هشت بند است که برای اولین بار پس از قیومیت فرانسه بر سوریه در سال ۱۹۲۲، کُردها به‌عنوان “جامعه‌ای اصیل و بومی” به رسمیت شناخته شده‌اند؛ حقوق شهروندی و قانونی آنها پذیرفته شده و قرار است این مفاد در قانون اساسی آینده سوریه تضمین شود.
بیشتر بخوانید: کنفرانس “گفت‌وگوی ملی” سوریه؛ چالش کردها و ارتش واحد ملی
در مقابل، کُردها متعهد شده‌اند تمامی نهادهای مدنی و نظامی در شمال شرق سوریه، از جمله گذرگاه‌های مرزی، فرودگاه‌ها و میادین نفت و گاز را در چارچوب اداره دولت سوریه ادغام کنند.
دو طرف همچنین بر برقراری آتش‌بس سراسری در سوریه توافق کرده‌اند و دولت موقت متعهد شده است زمینه بازگشت تمامی مهاجران سوری را فراهم کند. کُردها امیدوارند این توافق به توقف حملات ارتش ترکیه و نیروهای اسلام‌گرای وابسته به آن، موسوم به “ارتش ملی سوریه”، منجر شود و آوارگان مناطق عفرین، سریکانی، شهبا و غیره بتوانند به خانه‌های خود بازگردند.
برای اجرای این تفاهم‌نامه، کمیته‌های اجرایی تشکیل خواهد شد که موظف‌اند تا پایان سال ۲۰۲۵ مسائل فنی را بررسی و اجرایی کنند.
برخی از منابع کُردی گزارش دادەاند کە این توافق نتیجه گفت‌وگوهای فشردەای است کە در سه ماه گذشتە و با وساطت ایالات متحده و فرانسه انجام پذیرفتەاند. همزمان برخی از کارشناسان گفتەاند کە این توافق راه را برای نفوذ مجدد جمهوری اسلامی در سوریه بیش از پیش مسدود می‌کند.
مفاد هشت‌گانه توافق میان کُردها و دولت موقت
تضمین حقوق همه سوری‌ها: نمایندگی و مشارکت در فرآیند سیاسی و نهادهای دولتی بر اساس شایستگی، بدون تبعیض قومی یا دینی.
به‌رسمیت‌شناختن کُردها: جامعه کُرد به‌عنوان جامعه‌ای اصیل شناخته شده و حقوق شهروندی و قانونی آنها تضمین می‌شود.
توقف درگیری‌ها: آتش‌بس کامل در سراسر خاک سوریه برقرار خواهد شد.
ادغام نهادها: تمامی نهادهای مدنی و نظامی شمال شرق سوریه در ساختار دولت سوریه ادغام می‌شوند.
بازگشت مهاجران: دولت سوریه امنیت بازگشت مهاجران به شهرها و روستاهایشان را تأمین خواهد کرد.
مبارزه با تهدیدها: حمایت از دولت در مبارزه با بقایای داعش و سایر تهدیدها علیه امنیت و وحدت کشور.
یکپارچگی سرزمینی: مخالفت با فراخوان‌های تجزیه‌طلبانه، سخنان نفرت‌پراکنانه و تلاش برای ایجاد فتنه میان اقوام.
اجرای توافق: کمیته‌های اجرایی تا پایان سال جاری میلادی مفاد را عملیاتی خواهند کرد.
واکنش‌ها؛ از جشن‌های خیابانی تا تردیدها
پس از اعلام این توافق، موجی از شادی و جشن‌های خیابانی در شهرهای عمدتاً عرب‌نشین مانند رقه، دیرالزور، حسکه، دمشق و حلب به راه افتاد. تصاویر منتشرشده نشان‌دهنده شلیک‌های هوایی ممتد در برخی مناطق است.
با این حال، واکنش کُردها محتاطانه‌تر بوده است. بسیاری از کاربران کُرد در شبکه‌های اجتماعی ضمن استقبال از توافق، با اشاره به ابهاماتی مانند “به‌رسمیت‌شناخته شدن خودگردانی کردها” شادی را به آینده موکول کرده‌اند.
بهنام زارعی، کارشناس مسائل خاورمیانه، در گفت‌وگو با دویچه‌وله فارسی این توافق را “گامی به سوی سوریه‌ای غیرمتمرکز و تکثرگرا” توصیف کرد. او افزود: «بندهای این تفاهم‌نامه نشان‌دهنده آغاز تحول در ساختار قدرت سوریه است و انسجام سازمان‌دهی کردها می‌تواند الگویی برای سایر مناطق باشد.»
بیشتر بخوانید: کردهای سوریه اعلام کردند برنامه‌ای برای جدایی ندارند
زارعی معتقد است این توافق فضای گفت‌وگو و همکاری را تقویت کرده و می‌تواند به کاهش تنش‌های داخلی و توقف حملات خارجی، به‌ویژه از سوی ترکیه منجر شود.
در عرصه بین‌المللی، قطر و عربستان سعودی از اولین کشورهایی بودند که از این توافق استقبال کردند. فرستاده ویژه آلمان در امور سوریه نیز آن را “خبری فوق‌العاده” خواند و حمایت خود را اعلام کرد. ایران، ترکیه و ایالات متحده تا کنون واکنش رسمی نداشتەاند.
دیدگاه کردها؛ موفقیت در گرو تعهد همه طرف‌ها
شورای دموکراتیک سوریه (SDG)، عالی‌ترین نهاد سیاسی در مناطق خودگردان شمال و شرق سوریه (روژاوا)، این توافق را “گامی به سوی راه‌حل سیاسی” نامید و از آن استقبال کرد. این شورا در بیانیه‌ای تأکید کرد: «موفقیت این تفاهم‌نامه به پایبندی همه طرف‌ها به روحیه تغییر واقعی بستگی دارد.»
در ادامه بیانیه آمده است: «سوریه آینده باید دموکراتیک، چندصدایی و غیرمتمرکز باشد و بخشی از جهان آزاد شود که به عدالت و حقوق بشر پایبند است.»
سینم محمد، نماینده مناطق خودگردان در آمریکا، نیز اظهار داشت: «این توافق درهای آشتی ملی، عدم تمرکز، دموکراسی و صلح پایدار را باز می‌کند و نقش حیاتی کردها در آینده سوریه را به رسمیت می‌شناسد.»
تحولات همزمان؛ پایان عملیات در لاذقیه و حملات اسرائیل
همزمان با امضای این توافق، وزارت دفاع سوریه اعلام کرد عملیات نظامی علیه نیروهای وفادار به اسد در منطقه ساحلی لاذقیه با موفقیت پایان یافته است. این درگیری‌ها، که شدیدترین نبردها پس از سقوط اسد بودند، بیش از هزار کشته (عمدتاً غیرنظامی) برجای گذاشت و این منطقه، پایگاه اصلی علوی‌ها و خاندان اسد، را تحت کنترل دولت موقت درآورد.
بیشتر بخوانید: درگیری‌های سوریه؛ فرصتی که جمهوری اسلامی در انتظارش بود؟
الهام احمد، رئیس مشترک کمیسیون روابط خارجی مناطق خودگردان، در پستی در شبکە اکس نوشت: «این توافق در حالی امضا شد که مردم مناطق ساحلی حوادث دردناکی را تجربه می‌کنند. این تفاهم‌نامه می‌تواند چنین رویدادهایی را متوقف کند.» او بر ضرورت مشارکت همه اقوام و مذاهب سوری در فرآیند سیاسی تأکید کرد.
در همین حال، اسرائیل شب گذشته حملات هوایی جدیدی را در جنوب سوریه انجام داد و رادارها، مراکز فرماندهی و انبارهای تسلیحاتی را هدف قرار داد که به گفته ارتش این کشور، تهدیدی برای امنیت اسرائیل بودند.
آیا ترکیه حملات خود را متوقف خواهد کرد؟
طی دو سال گذشته، به‌ویژه در سایه جنگ غزه، ترکیه شدیدترین حملات هوایی و توپخانه‌ای را علیه مناطق خودگردان شمال و شرق سوریه انجام داده و زیرساخت‌های حیاتی مانند شبکه‌های آب و برق، پالایشگاه‌ها، منابع آب و مراکز درمانی را نابود کرده است. پس از سقوط اسد نیز نیروهای اسلام‌گرای وابسته به ترکیه (ارتش ملی سوریه) با اشغال کانتون الشهبا و منبج، تلاش کردند با تصرف روستای تشرین راه را برای حمله به کوبانی هموار کنند؛ تلاشی که تاکنون ناکام مانده است.
بیشتر بخوانید: افزایش حمایت بین‌المللی از کردهای سوریه در سایه تهدیدات ترکیه
ترکیه یگان‌های مدافع خلق (YPG) و یگان‌های مدافع زنان (YPJ)، ستون اصلی نیروهای سوریه دموکراتیک، را بخشی از حزب کارگران کردستان (PKK) و “تروریستی” می‌داند. این در حالی است که این نیروها متحد کلیدی غرب، به‌ویژه آمریکا، در مبارزه با داعش بوده‌اند. ترکیه پیش‌تر در سالهای ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نیز مناطق عفرین و سریکانی را اشغال کرده بود که همچنان تحت کنترل نیروهای وابسته به این کشور است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
با وجود عدم واکنش رسمی دولت ترکیه به این توافق، برخی رسانه‌های این کشور از آن استقبال کرده‌اند. کارشناسان امیدوارند این تفاهم‌نامه به کاهش تنش‌ها و توقف حملات ترکیه منجر شود.
با این حال، تحلیلگران معتقدند موضع ترکیه به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله فشارهای بین‌المللی، به‌ویژه از سوی آمریکا و ناتو، و همچنین تضمین‌های دولت موقت سوریه برای محدود کردن فعالیت‌های کردها در نزدیکی مرزهای ترکیه و همچنین پیشبرد گفت‌وگوهای صلح کرد-ترک در داخل مرزهای ترکیه کە پس از فراخوان عبداللە اوجالان، رهبر در بند حزب کارگران کردستان کلید خورده است.
