با این حال، ترامپ این‌بار تصمیم گرفت امارات را به‌عنوان واسطه انتخاب کند، کشوری که هم‌زمان با تهران روابط تجاری گسترده‌ای دارد و در عین حال در مسائل منطقه‌ای، به‌ویژه در یمن و خلیج فارس، در برابر ایران موضع‌گیری کرده است.
نقش کلیدی انور قرقاش
انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رئیس امارات، نقشی محوری در این ماجرا ایفا کرده است. قرقاش به‌عنوان یکی از چهره‌های برجسته و تأثیرگذار در سیاست خارجی امارات شناخته می‌شود. او به خانواده‌ای ثروتمند و بانفوذ در امارات تعلق دارد که گفته می‌شود در گذشته از ایران به امارات مهاجرت کرده‌اند. قرقاش از نزدیک‌ترین مشاوران محمد بن زاید آل نهیان، ولیعهد ابوظبی و رهبر عملی امارات، محسوب می‌شود.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
قرقاش در سالهای اخیر بارها علیه سیاست‌های منطقه‌ای ایران موضع‌گیری کرده است. او پس از مداخله ایران در سوریه و لبنان، هشدار داد که «ایران باید درک کند که تهاجم به جهان عرب از طریق نیروهای نیابتی، برای ایران امنیت ایجاد نخواهد کرد.» قرقاش همچنین تأکید کرده بود که «در دوره ترامپ، روابط ما با ایران اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد.» این اظهارات نشان می‌دهد که امارات، باوجود رقابت استراتژیک با ایران، خود را برای نقش‌آفرینی در روند دیپلماتیک آماده کرده بود.
نزدیکی قرقاشبه بن زاید، که روابط نزدیکی با ترامپ و نتانیاهو داشت، زمینه‌ساز این اقدام دیپلماتیک شد. بن زاید در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا، برخلاف عربستان که از هیلاری کلینتون حمایت می‌کرد، از ترامپ حمایت کرد. امارات همچنین یکی از اولین کشورهای عربی بود که پس از اعلامپیمان ابراهیم، روابط رسمی با اسرائیل را عادی‌سازی کرد. این روابط نزدیک با اسرائیل و آمریکا، امارات را به گزینه‌ای جذاب برای ترامپ در روند دیپلماتیک با ایران تبدیل کرده است.
موضع ایران نسبت به امارات؛ روابط پیچیده و متناقض
روابط ایران و امارات همواره ترکیبی از تنش و همکاری بوده است. از یک‌سو، امارات دومین شریک تجاری ایران پس از چین است. مبادلات تجاری غیررسمی میان دو کشور، به‌ویژه در دبی، نقش مهمی در دور زدن تحریم‌های آمریکا ایفا کرده است.
از سوی دیگر، امارات به‌طور رسمی ایران را به اشغال سه جزیره خلیج فارس متهم می‌کند و این موضوع را در مجامع بین‌المللی پیگیری می‌کند. ایران این ادعا را رد کرده و اصل وجود اختلاف مرزی را زیر سؤال برده است.
این وضعیت پیچیده باعث شده است که امارات و ایران با وجود اختلافات استراتژیک، به روابط اقتصادی خود ادامه دهند. اما انتخاب امارات به‌عنوان واسطه از سوی ترامپ، ممکن است این تعادل را بر هم بزند. امارات اکنون می‌تواند از این نقش دیپلماتیک برای تقویت موقعیت خود در مناقشه بر سر سه جزیره استفاده کند و به نفوذ منطقه‌ای خود بیفزاید.
واکنش ایران؛ بی‌اعتمادی به ترامپ و امارات
پس از اعلام ارسال نامه از سوی ترامپ، علی خامنه‌ای در نطقی صریح اعلام کرد که ایران با آمریکا مذاکره نخواهد کرد. او گفت: «اینکه بعضی از دولت‌های قلدر اصرار به مذاکره می‌کنند، مذاکره آنها برای حل مسائل نیست، برای تحکم است.»
بیشتر بخوانید: خامنه‌ای: مذاکره با آمریکا فشار و تحریم را افزایش می‌دهد
این اظهارات نشان می‌دهد که ایران به انتخاب امارات به‌عنوان کانال دیپلماتیک بدبین است. برخلاف موارد قبلی، که ارسال پیام‌ها از طریق عمان یا قطر در سکوت خبری انجام می‌شد، این‌بار خبر ارسال نامه به‌سرعت از سوی رسانه‌های وابسته به ایران (مانند المیادین) منتشر شد. این واکنش غیرمعمول نشان می‌دهد که ایران از این تحول دیپلماتیک خرسند نیست و انتخاب امارات را به‌عنوان یک تهدید ارزیابی می‌کند.
آینده مذاکرات؛ بن‌بست یا گشایش؟
با توجه به موضع‌گیری علنی خامنه‌ای و سابقه روابط متناقض ایران و امارات، به نظر نمی‌رسد که ارسال این نامه بتواند به آغاز مذاکرات مستقیم منجر شود. با این حال، ورود امارات به‌عنوان یک بازیگر دیپلماتیک جدید، می‌تواند معادلات منطقه‌ای را تغییر دهد. اگر امارات بتواند از این نقش برای تثبیت جایگاه خود در مناقشه بر سر سه جزیره استفاده کند، این تغییر استراتژیک می‌تواند موازنه قوا در خلیج فارس را به سود امارات تغییر دهد.
در عین حال، این اقدام ممکن است باعث افزایش شکاف میان تهران و ابوظبی شود. اگر ایران احساس کند که امارات در حال بهره‌برداری سیاسی از این نقش است، احتمال دارد روابط تجاری و اقتصادی میان دو کشور نیز تحت‌تأثیر قرار بگیرد. از سوی دیگر، اگر امارات بتواند به‌عنوان کانالی قابل‌اعتماد میان ایران و آمریکا عمل کند، ممکن است نقش قطر و عمان در این روند کاهش یابد، تغییری که پیامدهای گسترده‌ای برای امنیت و ثبات خلیج فارس خواهد داشت.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
در واقع، نزدیکی امارات به ترامپ و سیاست‌های منطقه‌ای او، باعث شد که امارات بتواند خود را به‌عنوان یک کانال ارتباطی جدید میان تهران و واشنگتن مطرح کند. برخلاف عمان، که رویکردی بی‌طرفانه در قبال ایران اتخاذ کرده بود، امارات در کنار سیاست‌های سختگیرانه ترامپ علیه تهران ایستاد. این امر به امارات امکان داد تا در فضای دیپلماتیک، جایگاهی متفاوت از گذشته به‌دست آورد.
از سوی دیگر، واکنش ایران به این اقدام نشان‌دهنده بی‌اعتمادی عمیق تهران به واشنگتن و امارات است. علی خامنه‌ای در واکنش به این اقدام، با صراحت اعلام کرد که ایران به هیچ‌وجه به مذاکرات با آمریکا اعتماد ندارد: «ما به آمریکایی‌ها هیچ اعتمادی نداریم. آنها به هیچ وجه به تعهداتشان پایبند نیستند. مذاکره با این دولت، یعنی پذیرش زورگویی.»
تقویت جایگاه امارات به‌عنوان بازیگر دیپلماتیک در دوران ترامپ، تأثیرات بلندمدتی بر موازنه قدرت در منطقه خواهد داشت. اگر امارات بتواند این نقش را در دوران پس از ترامپ نیز حفظ کند، ممکن است جایگاه سنتی عمان به‌عنوان واسطه در مسائل ایران و آمریکا تضعیف شود. از سوی دیگر، اگر ایران احساس کند که امارات از این نقش برای کسب امتیازات سیاسی، از جمله در مناقشه بر سر سه جزیره خلیج فارس، بهره می‌برد، احتمال دارد روابط اقتصادی و تجاری میان دو کشور نیز تحت‌تأثیر قرار بگیرد.
اگرچه ارسال این نامه به معنای آغاز یک مسیر دیپلماتیک جدید میان تهران و واشنگتن نیست، اما نقش‌آفرینی امارات در این روند، نشان‌دهنده تغییری استراتژیک در نحوه مدیریت تنش‌ها در خاورمیانه است. این تحول، چه به بن‌بست در مذاکرات منجر شود و چه به گشایش دیپلماتیک، بدون تردید جایگاه امارات را در معادلات منطقه‌ای تقویت خواهد کرد.
