هزاران دانشمند از ۲۱ کشور جهان اکنون در قالب پروژه عظیم یوکلید، تصاویر موزاییکی از کهکشانها را در اشکال و جهات مختلف ارائه کرده‌اند که درک ما را از اعماق گیتی با تغییرات شگرفی روبرو می‌کند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
این تلکسوپ فضایی بسیار پیشرفته در جدیدترین اکتشافات خود، تصاویری حیرت‌برانگیز و با وضوح بالا از ۲۶ میلیون کهکشان عالم را منتشر کرده است. با وجود این، این هنوز ابتدای راه است و یوکلید تا کنون فقط کمتر از ۰.۵ درصد از منطقه برنامه‌ریزی‌شده آسمان را نقشه‌برداری کرده است.
دانشمندان انتظار دارند که این تلسکوپ فضایی، در پایان ماموریت خود، حدود یک و نیم میلیارد کهکشان را شناسایی کند.
بر اساس برآوردها احتمالا چیزی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیارد کهکشان در عالم وجود دارند که هر کدام از آنها صدها میلیارد ستاره مانند خورشید دارند. اگرچه این برآوردها قطعی نیستند و به باور برخی از کیهان‌شناسان، تعداد کهکشان‌های عالم ممکن است به مراتب بیش از این و چه بسا حدود دو تریلیون و یا حتی از این هم بیشتر، ۱۰ تا ۲۰ تریلیون باشد.
بیشتر بخوانید: کشف “حلقه اینشتین” در فاصله بیش از ۴ میلیارد سال نوری
تلسکوپ فضایی یوکلید برای ثبت تصاویر خود از نور مرئی، مشابه دوربین‌های معمولی استفاده می‌کند که امکان تعیین شکل کهکشانها را فراهم می‌سازد. علاوه بر آن، این تلسکوپ از یک ابزار فروسرخ برای ثبت تصاویر با نورهای مشاهده‌ناپذیر استفاده می‌کند و دانشمندان به کمک این ابزار، می‌توانند فاصله کهکشانها را اندازه‌گیری کنند.
در واقع تلسکوپ‌های مختلف، هر کدام بخشی از جهان هستی را برای ما آشکار می‌کنند که با تلسکوپ‌های دیگر قابل مشاهده نیست. ما با پرتوهای ایکس، گاما، فرابنفش و یا امواج رادیویی، چیزهایی را می‌بینیم که با نور مرئی و به عبارتی با تلسکوپ‌های اپتیکی قابل مشاهده نیستند.
داده‌های حاصل از هر کدام از این تلسکوپ‌ها از جهات مختلفی برای کیهان‌شناسان و ستاره‌شناسان ارزشمند است. برای مثال تلسکوپ فضایی هابل، نور مرئی، فرابنفش و بخشی از امواج فروسرخ را رصد می‌کرد، اما تلسکوپ فضایی جیمز وب، بخش‌هایی از کیهان را می‌بیند که طیف به مراتب بزرگتری از ناحیه فروسرخ یا اصطلاحا مادون قرمز را در بر می‌گیرد.
آیا یوکلید راز ماده تاریک و انرژی تاریک را کشف خواهد کرد؟
تلسکوپ فضایی ۱.۵ میلیارد یورویی یوکلید در ژوئیه ۲۰۲۳ (تیر ماه ۱۴۰۲) با هدف کشف راز ماده تاریک، انرژی تاریک، سیاهچاله‌ها و همچنین بررسی روند تکاملی کهکشانها به کمک راکت فالکون-۹ شرکت اسپیس‌ایکس از ایستگاه فضایی کیپ کاناورال فلوریدا به فضا پرتاب شد.
این تلسکوپ فضایی ۲۱۶۰ کیلوگرمی با ارتفاع تقریبا ۴.۵ متر و قطر حدود ۳.۵ متر، در ابتدا قرار بود در قالب دو ماموریت جداگانه به نامهای “Dune” و “Space” به فضا پرتاب شود اما در نهایت این دو طرح با یکدیگر ادغام شدند و در اکتبر سال ۲۰۱۱ طرح یوکلید از سوی سازمان فضایی اروپا انتخاب و به صورت رسمی تصویب شد.
یوکلید که به افتخار اقلیدس، ریاضی‌دان مشهور یونانی قرن ۳ پیش از میلاد نام‌گذاری شده مانند دو تلسکوپ فضایی دیگر به نامهای تلسکوپ گایا سازمان فضایی اروپا و جیمز وب ناسا در نقطه “لاگرانژی ۲” (L2) در فاصله ۱.۶ میلیون کیلومتری زمین مستقر شده است.
بیشتر بخوانید: ثبت نخستین تصویر از یک ستاره در حال مرگ
تلسکوپ فضایی یوکلید مجهز به دو ابزار رصدی به نامهای VIS و NISP است که ابزار اول، امواج نور مرئی را گردآوری می‌کند و یک دوربین ۶۰۰ مگاپیکسلی است و دومی نیز یک دوربین “طیف‌سنج فروسرخ نزدیک” ۶۴ مگاپیکسلی است که فاصله کهکشانها را به صورت دقیق تعیین می‌کند.
این دوربین با بررسی “انتقال به سرخ” (Redshift) کهکشانها و همچنین با محاسبه فاصله کهکشانها بر مبنای دور شدن آنها از ما، اطلاعات ارزشمندی را درباره نرخ انبساط گیتی و در نتیجه ماهیت انرژی تاریک در اختیار دانشمندان قرار می‌دهد.
در واقع دوربین آشکارساز فروسرخ یوکلید، به ما کمک می‌کند تا درون ابرهای متراکم در گیتی را ببینیم و دریابیم که در پس توده‌های متراکم سحابی و غبار در گیتی چه چیزهایی وجود دارد.
بیشتر بخوانید: اختلاف دانشمندان بر سر تصویر سیاهچاله مرکز کهکشان راه شیری
به گفته کیهان‌شناسان، ماده معمولی در گیتی تنها ۵ درصد از عالم را تشکیل می‌دهد. دانشمندان می‌گویند، ماده تاریک در حدود ۲۷ درصد از کیهان را تشکیل می‌دهد و ۶۸ درصد باقی‌مانده از گیتی نیز با یک ماهیت رازآلود پر شده که اصطلاحا انرژی تاریک نامیده می‌شود.
کیهان‌شناسان می‌گویند، ماده تاریک در آغاز پیدایش گیتی و هم‌زمان با آن شکل گرفته است. به گفته آنها، ماده تاریک بر سرعت چرخش کهکشان‌های مارپیچی اثر می‌گذارد و انرژی تاریک نیز که هنوز ماهیت دقیق آن مشخص نیست، عامل انبساط شتابدار گیتی است.
بیشتر بخوانید: تصاویر خیره‌کننده تلسکوپ فضایی یوکلید از اعماق تاریک گیتی
برخی از دانشمندان بر این باورند که انرژی تاریک در حدود ۵ میلیارد سال پیش، زمانی که کیهان ۹ میلیارد سال عمر داشته، ظاهر شده است و می‌گویند، انبساط عالم از ۵ میلیارد سال پیش به این سو شتاب گرفته است و پیش از آن تحت تاثیر نیروی گرانش در حال کاهش بوده است.
انبساط شتابدار گیتی در سال ۱۹۹۸ میلادی شناخته شد و از آن پس دانشمندان دریافتند که انبساط گیتی شتابدار است و کهکشان‌های دورتر، با سرعت بیشتری از ما دور می‌شوند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
این پدیده عجیب در کیهان هنوز توضیح مشخص و دقیقی ندارد و دانشمندان به کمک پروژه‌های اکتشافی مانند یوکلید قصد دارند بدانند که چرا گیتی با قطر تقریبی ۹۳ میلیارد سال نوری، چنین رفتاری از خود نشان می‌دهد.
