دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
در این میان، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، که پیش‌تر صراحتاً ادعا کرده بود ایران “به دلایل دینی و اخلاقی” به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست، این بار به‌نوعی تغییری در این موضع خود ایجاد کرد و گفت: «ما خودمان به دلایلی نمی‌خواستیم سلاح هسته‌ای بسازیم. وگرنه آمریکا نمی‌توانست جلوی ما را بگیرد.»
این سخنان، که به‌نوعی تأیید ضمنی توانایی جمهوری اسلامی برای ساخت سلاح هسته‌ای تلقی شد، با حمایت گسترده رسانه‌های وابسته به سپاه همراه بود.
چرخش در مواضع خامنه‌ای؛ تغییر دکترین نظامی ایران؟
اظهارات خامنه‌ای از سوی رسانه‌های وابسته به نهادهای نظامی به‌شدت بازتاب یافت. روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران، با تیتر “سال اتمی” نوشت: «رفتارهای آمریکا باعث شده تا کشورها به فکر ساخت سلاح هسته‌ای باشند.»
این روزنامه با اشاره به حملات آمریکا به مواضع حوثی‌ها در یمن و تهدیدات ترامپ علیه ایران، استدلال کرد که “بازدارندگی” تنها با دستیابی به سلاح هسته‌ای امکان‌پذیر است.
وب‌سایت نورنیوز، وابسته به شورای عالی امنیت ملی ایران، نیز در تحلیلی نوشت: «ترامپ با توهم قصد ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای تهدید می‌کند. اگر اطرافیانش این توهم را به باور تبدیل کنند و او دست به شرارت بزند، فارغ از پاسخ‌های دردناکی که آمریکا و هم‌پیمانانش دریافت خواهند کرد، چه تضمینی برای ماندن ایران در ان.پی‌تی وجود دارد؟»
پیمان Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons با نام اختصاری ان.پی.تی که در سال ۱۹۶۸ به امضا رسید و در سال ۱۹۷۰ لازم‌الاجرا شد، به‌منظور جلوگیری از اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و ترویج استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای به‌وجود آمد. ایران از امضاکنندگان این پیمان است. در صورت خروج ایران از ان.پی‌تی، تهران عملاً خود را از تعهدات بین‌المللی درباره عدم دستیابی به سلاح هسته‌ای رها خواهد کرد.
مقایسه تاریخی با ژاپن؛ ایران در مسیر قدرت اتمی؟
واکنش‌ها به این تحولات محدود به رسانه‌ها نبود. نظام‌الدین موسوی، نماینده پیشین مجلس و مدیر سابق خبرگزاری فارس، در واکنشی نوشت: «ژاپن در جنگ جهانی دوم یکی از بزرگ‌ترین و مجهزترین ارتش‌های جهان را داشت. تقریباً همه کارخانه‌های صنعتی آن هم تغییر کاربری داده و سلاح تولید می‌کردند. جنگاوران جان‌برکفی داشت که خلبان‌های انتحاری (کامیکازه‌ها) یک نمونه آن بودند. ژاپن همه چیز داشت، فقط بمب اتم نداشت که آمریکا داشت!»
این مقایسه تاریخی به‌طور ضمنی بر این نکته تأکید داشت که قدرت نظامی بدون سلاح هسته‌ای، بازدارندگی مؤثر نخواهد داشت. موسوی با اشاره به تجربه ژاپن و تسلیم شدن این کشور پس از بمباران اتمی هیروشیما و ناگازاکی نتیجه گرفت که ایران نیز “در صورت برخورداری از سلاح هسته‌ای، به قدرت بازدارندگی واقعی دست خواهد یافت.”
موضع متناقض ایران؛ عقب‌نشینی یا تاکتیک دیپلماتیک؟
در حالی که برخی از چهره‌های نظامی و سیاسی در ایران از لزوم تغییر دکترین نظامی و هسته‌ای سخن می‌گویند، دستگاه دیپلماسی ایران تلاش کرده است تا مواضع رسمی جمهوری اسلامی را متعادل جلوه دهد.
سعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل، در واکنش به اظهارات ترامپ ادعا کرد: «ایران هرگز تحریم‌های تسلیحاتی علیه یمن را نقض نکرده و به حوثی‌ها سلاح نداده است.»
این سخنان را می‌توان به‌عنوان تلاش ایران برای جلوگیری از افزایش فشارها در شورای امنیت و فعال شدن “مکانیسم ماشه” تلقی کرد.
مکانیسم ماشه، بندی در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان جمهوری اسلامی و قدرت‌های غربی موسوم به “برجام” است که به طرف‌های اروپایی این امکان را می‌دهد در صورت نقض توافق از سوی ایران، به‌صورت یک‌جانبه تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران را بازگردانند.
تهران میان بازی قدرت پوتین و ترامپ؟
در حالی که تنش‌ها میان تهران و واشنگتن به نقطه حساسی رسیده است، نقش چین و روسیه در تعیین مسیر دیپلماسی هسته‌ای ایران پررنگ‌تر شده است. به‌ویژه پس از نشست سه‌جانبه پکن، که در آن نمایندگان روسیه و چین به تهران توصیه کردند که تنها در زمینه مسائل هسته‌ای وارد مذاکره شود.
این در حالی است که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، بلافاصله تأکید کرد که مذاکره با ایران نه‌تنها باید بر مسائل هسته‌ای، بلکه بر برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی نیز تمرکز داشته باشد.
وزیر خارجه بریتانیا نیز با اشاره به غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم توسط ایران گفت: «تهران با این اقدام، برجام را به سخره گرفته است.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز اعلام کرده است که ایران در حال حاضر اورانیوم لازم برای ساخت شش سلاح هسته‌ای را در اختیار دارد. روزنامه فرهیختگان در تهران هم تأیید کرده است که ایران با اورانیوم ۳.۵ درصد نیز قادر به ساخت سلاح هسته‌ای است.
فتوای خامنه‌ای؛ تغییر در راه است؟
پیش‌تر محمدرضا عارف، معاون اول پزشکیان، ادعا کرده بود که بر اساس فتوای علی خامنه‌ای، ساخت سلاح هسته‌ای از نظر شرعی ممنوع است. اما اکنون با تغییر لحن خامنه‌ای و مواضع تندروها، این پرسش مطرح است که آیا شرایط برای تغییر فتوای رهبر جمهوری اسلامی درباره سلاح هسته‌ای فراهم شده است؟
گزارش بعدی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای می‌تواند نقشی کلیدی در تعیین مسیر آینده داشته باشد. اگر گزارش آژانس تأیید کند که ایران ظرفیت ساخت سلاح هسته‌ای را به دست آورده است، کشورهای اروپایی ممکن است با استناد به این گزارش، مکانیسم ماشه را فعال کنند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
احمد وخشیته، استاد دانشگاه دوستی ملل روسیه در شبکه اکس نوشت: «ما با نمونه آشکار از حکومتی روبرو هستیم که دوراندیشی استراتژیک برای منافع ملی ندارد و میلیاردها دلار را در سراب ایدئولوژی برای نیابتی‌هایش هزینه کرد، بدون اینکه سناریوهای پیش‌روی آينده ممکن را در نظر بگیرد و نهایتا همه‌اش به باد رفت.»
در این میان، این پرسش همچنان باقی است: آیا ممکن است در مناسبات پوتین با ترامپ، ایران و اوکراین به بخشی از معامله بزرگ میان واشنگتن و مسکو تبدیل شوند؟
