عبدالله اوجالان، رهبر “پ‌ک‌ک” که از سال ۱۹۹۹ در زندان به سر می‌برد، اواخر فوریه گذشته از نیروهای مسلح حزب خود خواست تا سلاح‌هایشان را زمین بگذارند و “پ‌ک‌ک” را منحل کنند.
در تحولی دیگر روز ۱۹ مارس اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، به اتهام “فساد” بازداشت شد. هم‌زمان تحقیقاتی علیه او به اتهام “حمایت از تروریسم” نیز در جریان است؛ اتهامی که به همکاری امام‌اوغلو با حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها (DEM) که حزبی حامی کردهاست مربوط می‌شود و در نتیجه، با قرائت دولت ترکیه، ارتباط او با “پ‌ک‌ک” را نشان می‌دهد. ناظران بر این باورند که بازداشت رقیب اصلی اردوغان انگیزه‌ای سیاسی دارد.
تفرقه‌افکنی در صفوف اپوزیسیون
از دیدگاه ناظران سیاسی، گرچه امید به پایان یافتن یک مناقشه خونین بیش از چهاردهه‌ای از یک‌سو، و تحقیقات در خصوص “حمایت امام‌اوغلو از تروریسم” از سوی دیگر، ممکن است متناقض به نظر آید، اما در واقع گویای یک استراتژی قدرت‌محور از سوی اردوغان است.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
یکی از این ناظران در ترکیه که نخواسته نامش فاش شود، به کلودیا اشتاینر، خبرنگار شبکه اول تلویزیونی آلمان (ARD) در استانبول، می‌گوید: «رئیس‌جمهور اردوغان باید در انتخابات بعدی نگران از دست دادن اکثریت باشد. مدتی است که یک استراتژی دوسویه به شکل فزاینده‌ای خود را آشکار می‌کند: از یک سو برای جلب آرای کردها تلاش می‌شود و از سوی دیگر، اقدامات شدیدی علیه اپوزیسیون کمالیست صورت می‌گیرد.»
داوید بارتلت، رئیس دفتر بنیاد هاینریش بل در استانبول، نیز می‌گوید: «اینها همه گمانه‌زنی هستند، اما این کاملاً باورپذیر و با منطق اردوغان برای حفظ قدرت سازگار است که او از وضعیت کنونی استفاده کند و حتی به همین دلیل فرآیند صلح [با کردها] را آغاز کرده باشد تا در اپوزیسیون شکاف ایجاد کرده و آن را تضعیف کند.»
طبق نظرسنجی‌ها، حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) با وجود چهره‌هایی همچون امام‌اوغلو و منصور یاواش، شهردار آنکارا، جدی‌ترین چالش را برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۸ ایجاد خواهد کرد. احتمالا هم به همین دلیل اردوغان در تلاش برای جلب حمایت کردها است. به باور ناظر سیاسی پیشگفته: «می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ای نزدیک شاهد تحرکات بیشتری در گفت‌وگو با عبدالله اوجالان، رهبر “پ‌ک‌ک”، باشیم و احتمالا هم امتیازاتی به حزب دموکراتیک خلق‌ها داده شود.»
گمانه‌زنی درباره اعطای امتیازاتی به کردها
در ترکیه بحث‌هایی در خصوص معامله‌ای احتمالی مطرح است: اعطای امتیازاتی به کردها در ازای حمایت حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها از تغییر قانون اساسی و یا حمایت آن از انحلال پیش از موعد پارلمان برای برگزاری انتخابات زودهنگام. اردوغان تنها با چنین ترفندی می‌تواند دوره سوم ریاست جمهوری خود را تضمین کند. بارتلت نیز بر این باور است که هدف اردوغان، علاوه بر انتخاب مجدد و ماندن در قدرت، افزایش نفوذ ترکیه در خاورمیانه و به‌ویژه در سوریه پس از سقوط اسد است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
سیاستمداران کرد اکنون در موقعیت دشواری قرار گرفته‌اند: اگر در محکوم کردن بازداشت امام‌اوغلو زیاده‌روی کنند و بیش از حد در کنار حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) قرار بگیرند، ممکن است فرآیند صلح و امتیازات احتمالی برای کردها را به خطر بیندازند. البته نمایندگان حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها (DEM) تاکنون نسبت به بازداشت امام‌اوغلو موضعی در مجموع محتاطانه اتخاذ کرده‌اند.
به گفته رئیس دفتر بنیاد هاینریش بل در استانبول، گمانه‌زنی‌هایی درباره «کاهش محدودیت‌های زندان برای اوجالان، آزادی دمیرتاش [رهبر پیشین حزب دمکراتیک خلق‌ها (HDP) که از سال ۲۰۱۶ در زندان است] و مهم‌تر از همه، آموزش زبان کردی در مدارس دولتی به‌عنوان یک حق رسمی و نه صرفا یک امتیاز، وجود دارد.»
از دید ناظران، اردوغان همچنین به دنبال این است که تغییرات پیشنهادی در قانون اساسی، علاوه بر اعطای حقوق بیشتر به کردها، شامل مسائلی نیز باشد که برای حزب او یعنی حزب عدالت و توسعه (AKP) حائز اهمیت‌اند، مانند تغییرات بیشتری در زمینه حجاب.
خواست گسترش آزادی‌ها و دمکراسی
امام‌اوغلو تاکنون از حمایت بسیاری از شهروندان کرد برخوردار بوده است. برخی از آنها حتی به اعتراضات خیابانی پیوسته‌اند. اما بسیاری از معترضان فقط خواستار آزادی او نیستند، بلکه به دنبال فرصت‌های بهتر آموزشی و شغلی، آزادی‌های بیشتر و دموکراسی هستند؛ موضوعاتی که برای بسیاری از کردها نیز اهمیت دارد.
فقط در روز شنبه، ۲۹ مارس، صدها هزار نفر در منطقه آسیایی مال‌تپه در استانبول گرد هم آمدند. مشخص نیست که آیا این اعتراضات گسترش خواهند یافت یا در روزها و هفته‌های آینده فروکش خواهند کرد.
از زمان آغاز سرازیر شدن روزانه مردم به خیابان‌ها، فرآیند صلح دست‌کم در عرصه افکار عمومی به پس‌زمینه رانده شده است. در حال حاضر مشخص نیست که کردها بیشتر به دنبال یک فرآیند صلح با دولت مرکزی و کسب حقوقی تصریح‌شده در قانون اساسی هستند یا تحولی سیاسی پس از بیش از دو دهه حکومت اردوغان.
تولای حاتم‌اوغولاری، یکی از دو رئیس مشترک حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها، در پاسخ به این پرسش که آیا روند نزدیکی بین طرفین متوقف شده است، می‌گوید: «ما معتقدیم که مذاکرات و فرآیند گفت‌وگو باید ادامه یابد. زیرا مسائل بسیار مهمی در دستور کار قرار دارند. ترکیه با مشکلات اساسی همچون دموکراتیزاسیون و حل مسئله کردها مواجه است.»
