یکی از موارد مبهم در این دیدار، مستقیم یا غیرمستقیم بودن آن است که به ویژه در محافل سیاسی و رسانه‌ای حکومت ایران، به سردرگمی و تناقض‌گویی منجر شده است.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
در همین راستا مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اسلامی روز یکشنبه ۳۰ مارس (۱۰ فروردین) اعلام کرد که تهران در پاسخ به نامه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، درباره برنامه هسته‌ای ایران، مذاکرات مستقیم با ایالات متحده را رد کرده است.
بیشتر بخوانید: شمخانی: به ایران حمله شود بازرسان آژانس اخراج می‌شوند
پزشکیان گفت: «اگرچه در این پاسخ، احتمال انجام مذاکرات مستقیم میان دو طرف رد شده است، اما تأکید شده که مسیر برای مذاکرات غیرمستقیم همچنان باز است.»
پزشکیان در جلسه روز یکشنبه با کابینه گفت که شخص خامنه‌ای به نامه ترامپ پاسخ داده است و در نامه رهبر جمهوری اسلامی که عباس عراقچی از طریق عمان به “رابط آمریکایی” تحویل داد “مذاکره مستقیم رد شده” اما مذاکره غیرمستقیم همیشه بوده و “رهبری تاکید کردند که مذاکره غیرمستقیم همچنان می‌تواند ادامه داشته باشد”.
به گفته رسانه‌های دولتی ایران، سید بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان نیز قرار است در این مذاکرات حضور داشته باشد.
آمریکا: مذاکره مستقیم در کار خواهد بود
تاکید مقام‌های حکومت ایران بر “غیرمستقیم” بودن مذاکرات عمان در حالی است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا بارها تاکید کرده که مذاکرات “به‌صورت مستقیم” برگزار خواهد شد.
با این حال برخی از کارشناسان بر این باورند که هنوز مشخص نیست آیا عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، از اختیارات لازم برای پیشبرد ابتکارهای دیپلماتیک در رابطه با آمریکا برخوردار است یا نه.
بیشتر بخوانید: ترامپ: اگر حمله به ایران ضروری باشد اسرائیل آن را هدایت خواهد کرد
برخی از کارشناسان نزدیک به حکومت ایران، می‌گویند آنچه اهمیت دارد “نه مستقیم یا غیرمستقیم بودن مذاکره، بلکه تفاوت انتظارات و برداشت‌های ایران و آمریکا است.”
بر این اساس، جمهوری اسلامی تمایل دارد که تمرکز مذاکرات فقط بر برنامه هسته‌ای باشد، اما ترامپ در نامه خود به تهران، نه تنها از کاهش ظرفیت‌های هسته‌ای و موشکی ایران سخن گفته، بلکه خواستار دست کشیدن حکومت ایران از سیاست منطقه‌ای خود به ویژه پشتیبانی از نیروهای نیابتی شده است و به نظر می‌رسد که این خواسته‌ها با انتظارات جمهوری اسلامی فاصله زیادی دارد.
از این رو با در نظر گرفتن این که سیاست “فشار حداکثری” در حال حاضر، مبنای سیاست خارجی دولت ترامپ در قبال ایران است، بخت به ثمر رسیدن چنین مذاکراتی چندان بالا به نظر نمی‌رسد. در محافل سیاسی حکومت ایران نیز تا کنون به طور صریح سخنی از کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای و مذاکره درباره برنامه موشکی به میان نیامده است.
ترامپ پیش از این با ارسال نامه‌ای به علی خامنه‌ای؛ رهبر جمهوری اسلامی، دو ماه به ایران مهلت داده بود تا توافق جدیدی را امضا کند، و گفته بود که ایران در غیر این صورت با اقدام نظامی احتمالی روبه‌رو خواهد شد.
در پی اعلام این خبر، جمهوری اسلامی در روز چهارشنبه ۶ فروردین، پاسخ رسمی مکتوب خود به نامه ترامپ را به عمان تحویل داد. با این حال، سطح تنش میان ایران و آمریکا در این مدت به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است.
نشانه‌های متناقض – مذاکره یا ملاقات؟
خبر مذاکرات روز شنبه میان عراقچی و ویتکاف، همچنین در حالی منتشر شد که تمی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، اواسط هفته گفت که “روز شنبه هیچ مذاکره‌ای انجام نخواهد شد و فقط یک دیدار برگزار می‌شود.”
بروس در گفت‌وگو با خبرنگاران تاکید کرد که ویتکاف در این نشست، “پیام آمریکا در خصوص برنامه هسته‌ای ایران را به طرف ایرانی منتقل خواهد کرد.”
در همین راستا مایک والتز، مشاور امنیت ملی دولت آمریکا، نیز روز ۲۳ مارس (۳ فروردین) به شبکه سی‌بی‌اس گفته بود “آنچه آمریکا خواهان آن است، توقف کامل برنامه هسته‌ای ایران است.”
از نگاه برخی سناتورهای جمهوری‌خواه مانند تام کاتن و همچنین بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، این به‌معنای خلع سلاح کامل ایران است، مشابه آنچه در مورد لیبی رخ داد.
بیشتر بخوانید: عراقچی: ایران و آمریکا شنبه در عمان مذاکره غیرمستقیم می‌کنند
لیبی در سال ۲۰۰۳ تحت رهبری معمر قذافی تصمیم گرفت برنامه هسته‌ای خود، از جمله طرح‌های ساخت سلاح‌های کشتارجمعی را به‌طور کامل کنار بگذارد، تا در ازای آن همه تحریم‌ها لغو شوند و دوباره به جامعه بین‌المللی بازگردد.
از نظر رسمی، لیبی به‌عنوان نمونه‌ای مثبت برای خلع سلاح صلح‌آمیز مطرح می‌شود. اما پس از آن‌که قذافی در سال ۲۰۱۱ در جریان بهار عربی و مداخله ناتو سرنگون شد، ایران اکنون پرونده لیبی را بیشتر به‌عنوان هشدار می‌بیند تا الگو.
پیشنهاد نظارت به جای تقابل
در این میان، ویتکاف که معمولا به نظر می‌رسد موضعی دیپلماتیک‌تر از مشاور امنیت ملی آمریکا دارد، پیش‌تر گفته بود که ترامپ در نامه به خامنه‌ای، “پیشنهاد ایجاد یک برنامه راستی‌آزمایی را داده بود تا اطمینان حاصل شود که ایران هیچ ماده هسته‌ای را برای اهداف نظامی استفاده نمی‌کند.”
ویتکاف همچنین گفته بود: «ما باید یک برنامه راستی‌آزمایی ایجاد کنیم تا هیچ‌کس نگران استفاده احتمالی از مواد هسته‌ای آن‌ها در سلاح‌های اتمی نباشد.»
در حال حاضر، اسرائیل برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی برای موجودیت خود می‌داند. حکومت ایران، اساسا موجودیت اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد و مرتبا این کشور را تهدید به نابودی کرده است.
آرمان محمودیان، کارشناس مسائل ایران و استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه فلوریدای جنوبی، در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید: «یک توافق خوب باید امنیت اسرائیل را تضمین کند.»
جمهوری اسلامی در حالی اتهام تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی را رد می‌کند که بسیاری از مقام‌های دولتی و حکومتی تاکنون از احتمال تغییر دکترین هسته‌ای تهران سخن گفته‌اند.
بر اساس اعلام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حکومت ایران مواد لازم برای غنی‌سازی در سطح ۹۰ درصد و ساخت چند سلاح هسته‌ای را در اختیار دارد.
پیش از این علی لاریجانی، مشاور ارشد خامنه‌ای، اعلام کرده بود که تهران به دنبال سلاح هسته‌ای نیست، “اما اگر شما [آمریکا] در مسئله هسته‌ای ایران کار اشتباهی بکنید ایران را مجبور می‌کنید که به سمت این امر [ساخت سلاح هسته‌ای] برود، چون باید از خود دفاع کند.”
بیشتر بخوانید: عراقچی: فعلا به‌صورت غیرمستقیم با آمریکا مذاکره می‌کنیم
پیش‌تر کمال خرازی، مشاور بین‌الملل خامنه‌ای نیز تهدید کرده بود که “اگر موجودیت ایران تهدید شود” تهران ناچار از “تغییر دکترین هسته‌ای” خود خواهد بود.
علی شمخانی مشاور سیاسی علی خامنه‌ای؛ رهبر جمهوری اسلامی نیز روز پنجشنبه ۲۱ فروردین با انتشار پستی تهدیدآمیز در شبکه اکس (توئیتر سابق) با اشاره به احتمال وقوع حمله نظامی ایالات متحده آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران نوشت: «استمرار تهدیدات خارجی و قرار گرفتن ایران در شرایط حمله نظامی می‌تواند منجر به اقداماتی بازدارنده مانند اخراج بازرسان آژانس و قطع همکاری با آن شود.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
مشاور خامنه‌ای در ادامه همچنین تهدید کرد که در صورت حمله نظامی به ایران، “انتقال مواد غنی‌شده به مکان‌های امن و نامشخص در ایران نیز می‌تواند در دستور کار قرار گیرد.”
