بعد از کوچ تحصیل‌کردگان که به فرار مغزها معروف شده است، حال نوبت خلبانان رسیده تا کشور را ترک کنند. یکی از نمایندگان مجلس نسبت به مهاجرت خلبانان خطوط هوایی ایران به کشورهای همسایه، هشدار داده است.
علت مهاجرت خلبانان وضعیت وخامت‌بار اقتصادی کشور و تفاوت چشمگیر حقوق پرداختی خطوط داخلی و خارجی از جمله دلایل این مهاجرت است.
روز دوشنبه ۲۳ مهرماه هادی بهادری، عضو کمیسیون عمران مجلس از «روند مهاجرت خلبانان ایرانی به کشورهای آسیایی به‌ویژه کشورهای منطقه» ابراز نگرانی کرد و نسبت به آن هشدار داد.
او در گفت‌وگو با خبرگزاری ملت گفته است: «در سالهای گذشته، موضوع مهاجرت خلبانان همواره مطرح شده، به طوری که یک روز مهاجرت این افراد به ترکیه گفته شده و روزهای دیگر کشورهایی مانند امارات و هند مطرح می‌شود.» او در عین حال اذعان کرده است که «معضل مهاجرت نخبگان» تنها مختص خلبانان نیست و «بسیاری از اقشار کشور را شامل می‌شود.»
مهاجرت خلبانان از نظر این نماینده مجلس دلایل مختلفی دارد که «نبود بازار کار و کاهش آمار پروازهای هوایی داخل کشور» یکی از آنهاست.
مهاجرت خلبان‌های ایرانی به کشورهای همسایه پدیده جدیدی نیست. این مسئله در سالهای گذشته، بخصوص در سالهای ۹۳ و ۹۴ نیز از موضوعات مورد بحث رسانه‌ها بود.
روز ۲۹ مهرماه ۱۳۹۴کاپیتان غلامرضا محمدی، عضو هیأت مدیره انجمن خلبانان ایران، در رابطه با مهاجرت خلبانان هشدار داده بود که «هر روز خطر خروج خلبانان از کشور وجود دارد». به گفته او: «حقوق کم و ناوگان نامناسب در کشور موجب شده تا خلبانان ایرانی به ویژه جوانان در حال حاضر در کشورهای ترکیه، هند، امارات، قطر و سایر کشورهای همسایه و اروپایی فعالیت کنند».
گزارشات رسانه‌ای حاکی است که بین سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ شمار قابل توجهی از نیروهای متخصص صنعت هوایی ایران در بخش‌های خلبانی، مهمان‌داری و متخصصان بخش‌های گوناگون پرواز به کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله امارات متحده عربی، قطر و کویت مهاجرت کرده و در خطوط هوایی این کشورها مشغول به کار شده‌اند. حتی برخی منابع مدعی شده بودند که تنها از شرکت هواپیمایی ملی ایران (هما) تا اواسط سال ۹۳ دست‌کم ۱۰۰ نیروی متخصص از جمله خلبان، مهندس پرواز، میهمان‌دار مجرب و کارشناس بخش‌های گوناگون پرواز، به کشورهای حاشیه خلیج فارس مهاجرت کرده‌اند.
اعتصاب خلبانان شرکت هواپیمایی ملی ایران در اعتراض به “شرایط کاری نامناسب و پایین بودن حقوق” در روز ۲۶ اسفندماه ۱۳۹۶ جلوه‌ای از نارضایتی بر جای مانده کارکنان هما از وضعیت شغلی خود بود.
وضعیت بد اقتصاد داخلی و برخورد نامناسب با خلبانان، دلیل مهاجرت آنها
هادی بهادری، عضو کمیسیون عمران مجلس، دلیل ترجیح دادن کار در ایرلاین‌های خارجی از سوی خلبان‌های ایرانی را «شرایط اقتصاد داخلی» عنوان کرده و گفته است که این امر «به معنای فرار سرمایه از کشور است؛ زیرا برای تربیت یک خلبان از درجه کمک‌خلبانی به خلبانی بیش از یک میلیارد تومان هزینه می‌شود، که این به معنای سرمایه‌گذاری کشور بر روی افراد متخصص است که باید برای حفظ آنها تلاش دوچندانی کرد.»
عضو کمیسیون عمران مجلس در عین حال عوامل دیگری را نیز از جمله “نحوه برخورد” مسئولان جمهوری اسلامی با خلبانان، در مهاجرت آنان “بسیار مهم” دانسته است. بهادری با ذکر یک مثال گفته است: «شاهد بودیم که مثلا با خلبانی مانند کاپیتان شهبازی که توانست هواپیما را با دو چرخ به زمین بنشاند، برخورد مناسبی نداشتند.»
هوشنگ شهبازی خلبان شرکت هواپیمایی ایران‌ایر بود که توانست هواپیمای چهل‌ساله بوئینگ ۷۲۷ مسکو ـ تهران را در تاریخ ۲۶ مهرماه ۱۳۹۰ بدون چرخ جلو، در فرودوگاه مهرآباد با مهارت بر زمین بنشاند. با وجود مهارت شگفت‌آور کاپیتان شهبازی در جلوگیری از فاجعه‌ای احتمالی و یاد کردن رسانه‌ها از او به عنوان «خلبان قهرمان»، این خلبان مورد بی‌مهری‌هایی قرار گرفته بود.
روزنامه اعتماد روز هفتم آبان‌ماه ۱۳۹۰ از جمله نوشت: «یک خلبان قهرمان داریم که کار او حیرت کار‌شناسان و تحلیل‌گران متخصص در صنعت هوایی جهان را به بار آورده است؛ اما جالب است که از ۲۶ مهر تاکنون این خبراطلاع‌رسانی نشده». این روزنامه افزود، صدا و سیمای جمهوری اسلامی که «خبر ۳ قلو زاییدن یک گوسفند در روستاهای دورافتاده کشور را به عنوان خبری ویژه بار‌ها در بخش‌های خبری پخش می‌کند، پس از ۱۰ روز حتی ۲۰ دقیقه درباره این رخداد حیرت‌آور برنامه‌ای پخش نکرده است.»
کاپیتان شهبازی که آبان‌ماه ۱۳۹۱ گفته بود بی‌خبر بازنشسته‌اش کرده‌اند، سپس اعلام کرد که نه تنها تشویق نشده، بلکه تنبیه هم شده است. شهبازی اواخر سال گذشته نیز ضمن اشاره به بحرانی بودن صنعت هوایی ایران، گفته بود که ایران امنیت پروازهای خود را تنها مدیون خلبان‌های کشور است. او تأکید کرده بود که «تکنولوژی هوایی ایران برای ۷۰ سال قبل است.»
پهنه‌های مختلف مهاجرت و ضررهای هنگفت
افزایش قیمت ارز و سقوط ارزش پول ملی در ماه‌های گذشته و در نتیجه کاهش قدرت خرید مردم، نه تنها به افزایش شدید قیمت بلیط پروازهای داخلی انجامید و بالطبع از شمار مشتریان شرکت‌های هواپیمایی کشور کاست، بلکه همچنین باعث خروج برخی از ایرلاین‌های خارجی از ایران نیز شد. هواپیماهای سه شرکت اروپایی کی.ال.ام،برییتیش ایرویز و ایرفرانس از جمله شرکت‌هایی بودند که شهریورماه گذشته پروازهایشان را به ایران متوقف کردند.
فرار نخبگان از ایران، اما تنها به مهاجرت خلبانان ختم نمی‌شود. قائم‌مقام دانشگاه علوم پزشکی همدان، آذرماه سال ۱۳۹۶ گفته بود: «خروج ۱۸۰ هزار نفر از دانش‌آموختگان کشور در سال ۱۳۹۴ و مهاجرت به دیگر کشورها از جمله کانادا برابر است با مجموع درآمد نفت که فاجعه‌ای برای کشور است.»
رئیس پیشین دانشگاه صنعتی شریف، سعید سهراب‌پور نیز ۲۶ دی‌ماه ۱۳۹۶ گفته بود که حدود ۲۰ درصد از نفرات برتر کنکور و المپیادی‌های این دانشگاه مهاجرت کرده‌اند و در سال ۱۳۹۳ حدود ۱۲۰ هزار دانشجوی ایرانی در خارج از کشور مشغول به تحصیل بوده‌اند.
فرار نخبگان و مهاجرت خلبانان به ورزش ایران هم رسیده است. پس از مهاجرت شماری از بهترین ورزشکاران ایران در رشته‌های تکواندو و کشتی فرنگی، حتی برخی نمایندگان مجلس در اواخر سال ۹۵ نسبت به مهاجرت دیگر ورزشکاران به خارج از کشور هشدار دادند.
