سايت دويچه‌وله آلمان در گزارشي به مناسبت صدمين سالگرد پايان جنگ جهاني اول نوشت: ایران در جنگ جهانی اول بی‌طرف بود، اما به دلیل ضعف قوای دولتی، این بی‌طرفی رعایت نشد و کشور از شمال و جنوب و غرب به اشغال شد. فجایع این جنگ در شمال‌غرب ایران کمتر از فجایع میدان‌های اصلی جنگ در اروپا نبود.
وقتی آتش جنگ جهانی اول شعله‌ور شد، در ایران احمد شاه قاجار تازه به ۱۸ سالگی رسیده و قبول مسئولیت رسمی پادشاهی خود را با مراسم تاجگذاری جشن گرفته بود. اولین فرمان احمد شاه به عنوان پادشاه رسمی نیز که سه روز پس از آغاز جنگ صادر شد، اعلام بی‌طرفی ایران در جنگ جهانی اول بود. اما دولت‌های درگیر در جنگ بی‌طرفی ایران را نادیده گرفتند. در این سال‌ها ایران عملا حوزه نفوذ دو قدرت بزرگ استعماری زمان،یعنی روسیه و بریتانیا بود. ایران هر چند مستعمره نبود، اما در این کشور از استقلال و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ملی هم جز نامی باقی نمانده بود. ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد و روسیه و بریتانیا از ﺑﺮﮔﺰاری اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻮم ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ.
سیاستمداران و مقام‌های سیاسی و اداری کشور یا وابسته به روس‌ها بودند یا از مقام‌های بریتانیا دستور می‌گرفتند. سفیران و دیپلمات‌های روسیه و بریتانیا حاکمان واقعی کشور بودند. جنبش مشروطه‌خواهی ایرانیان در سالهای پیش از جنگ جهانی اول، در واقع تلاشی برای غلبه بر این وضعیت و احیای استقلال و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی بود.
کشت و کشتار در شمال غرب ایران تا پایان جنگ جهانی اول و حتی چند سال پس از آن و تا استقرار قوای دولت مرکزی ایران نیز ادامه یافت. فجایع جنگ، دست‌کم در نواحی شمال غرب ایران کمتر از فجایع رخ داه در میدان‌های اصلی جنگ در اروپا نبود. در سالهای جنگ فقر، گرسنگی، قحطی، قتل و غارت دامنگیر جامعه ایران شده بود. بیماری‌های مسری به ویژه تیفوس در مناطقی كه بیشتر در معرض تاخت و تاز نیروهای بیگانه بود، بیداد می‌كرد. آمار دقیقی از تلفات انسانی جنگ در ایران در دست نیست، اما مورخان می‌گویند دست‌کم یک چهارم جمعیت ایران جان خود را در درگیری‌ها، قحطی و بیماری‌های مسری از دست دادند.
آمارهای بی سابقه در باره جنگ جهانی اول
اعداد وارقام کشته های جنگ جهانی اول بدلیل پروپاگانداهای دولت های درگییر کمی با واقعیت فاصله دارند با این حال طبق آمار و ارقام ثبت شده می توان گفت تعداد کشته ها در میان نظامیان ده میلیون نفر و همچنین آتش جنگ جان ده میلیون غیرنظامی را هم گرفته است.
ده ها کشور از سال ۱۹۱۴ میلادی درگیر این جنگ می شوند. نزدیک به ۸۰۰ میلیون شهروند کره خاکی در سراسر جهان این جنگ را تجربه می کنند که در آن زمان نیمی از جمعیت انسانی کره زمین را تشکیل می دادند. در زمان صلح تنها ۲۰ کشور جهان بودند که به هیچ عنوان نقشی در جنگ جهانی اول ایفا نکردند. اغلب آنها در آمریکای جنوبی و اروپای شمالی هستند.
نزدیک به ۸ میلیون فرانسوی و ۱۳ میلیون آلمانی در این جنگ شرکت کردند. بیش از یک میلیون چهارصد هزار نفر از سربازان بریتانیا در این جنگ شهروندان مستعمرات جزیره از جمله هندی بودند. روسیه با اعزام ۱۸ میلیون نظامی به میدان های نبرد بیشترین آمار نظامیان مشغول در جنگ جهانی اول را به خود اختصاص داد. بیشترین تلفات نسبت به میزان جمعیت از آن کشور صربستان شد با ۱۳۵ هزار کشته. در این جنگ نزدیک به ۱.۳ میلیارد گلوله توپ شلیک شد. تنها در فرانسه روزانه ۱۲ هزار گلوله ساخته می شد.
اولین حمله با گاز شیمیایی در این جنگ صورت گرفت. در ۲۲ آوریل سال ۱۹۱۵ ارتش آلمان با گاز شیمیایی در نزدیکی بروکسل به جبهه فرانسه و بریتانیا حمله کرد. بیش از ۵ هزار نظامی فرانسوی در این حمله شیمیایی کشته شدند. در این جنگ بدلیل حضور مردان در جبهه نبرد زنان جای آنها را در کارخانه ها گرفتند. تنها در فرانسه در روزهای پایانی جنگ بیش از چهارصد هزار زن در کارخانه های فرانسه کار می کردند. اولین آتش بس مهم جنگ جهانی دوم در هفتم نوامبر ۱۹۱۸ در ساعت هشت شب بدستور ژنرال فرانسوی در منطقه لن فرانسه بدست آمد. چهار روز یازدهم نوامبر تمام طرف های درگیر به یک صلح چندجانبه تن دادند تا اولین جنگ جهانی قرن بیستم بپایان برسد.
