در ماه‌های اخیر حاکمیت ایران تغییراتی در وضعیت و مدیریت قبرستان بهائیان تهران و گورستان خاوران به وجود آورده است. در گفت‌وگو با دیان علائی، نماینده جامعه جهانی بهائی در سازمان ملل این تغییرات را بررسی کرده‌ایم.در محدودیت‌های تازه‌ای که از سوی جمهوری اسلامی ایران بر جامعه بهائی اعمال شده مدیریت قبرستان بهائیان در تهران که به “گلستان جاوید” معروف است با نظارت بیشتر وزارت اطلاعات همراه شده است.
چندی پیش نیز خانواده‌های قربانیان اعدام‌های پس از انقلاب خبر دادند که در اطراف “گورستان خاوران” که در محوطه این قبرستان قرار دارد دیوارهای بتنی و دوربین‌های امنیتی جدید قرار داده شده است.
این تغییرات با نصب در ورودی برای کلیه محوطه قبرستان همراه شده است که دسترسی خانواده‌های بهائی و جانباختگان اعدام‌های دهه ۶۰ را با محدودیت بیشتر مواجه کرده است. در زمین‌هایی که به بهائیان برای دفن درگذشتگانشان داده شده نیز قبرهایی به شیوه اسلامی ساخته شده است. در این زمینه با دیان علائی، نماینده جامعه جهانی بهائی در سازمان ملل گفت‌وگو کرده‌ایم.
نظارت بیشتر وزارت اطلاعات
از چند ماه پیش افرادی که برای مراجعه به قبرستان بهائیان تهران، “گلستان جاوید” مراجعه کرده‌اند با تصویری “غیرعادی” روبرو شده‌اند. اتاقی در بخش اداری این مجموعه که در آن عکس سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس نصب شده است. این اتاق اخیرا به نماینده وزارت اطلاعات در این مجموعه تعلق گرفته تا مدیریت این مکان را بیشتر تحت نظر داشته باشد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
دیان علائی با تاکید بر اینکه قبرستان بهاییان “تحت نظارت مستمر ماموران امنیتی” بوده است عنوان می‌کند: «با این حال بهائیان همچنان توانسته‌اند بخش خود در قبرستان را اداره کنند. این قبرستان دارای بخش‌های مختلفی است و تنها قبرستان بهائیان نیست.»
اشاره نماینده جامعه بهائیان ایران به محل دفن بسیاری از قربانیان اعدام‌های دهه ۶۰ است که به “گورستان خاوران” مشهور است و در محوطه قدیمی قبرستان بهائیان قرار دارد.
حصارکشی در محوطه قبرستان
در هفته‌های گذشته اخبار زیادی مبنی بر دیوارکشی اطراف گورستان خاوران نیز منتشر شده است که جامعه مدنی و خانواده این قربانیان را در این زمینه نگران کرده است.
دیان علائی با اشاره به این مساله که “حداقل جسد ۵۰ تن از کشته‌شدگان بهائی” نیز در این گورستان دسته‌جمعی در کنار دیگر اعدامیان سیاسی مدفون شده است، می‌گوید: «ما معتقدیم و همیشه گفته‌ایم که باید به قبرستان‌ها و اجساد کسانی که در آنجا دفن شده‌اند احترام گذاشته شود. بدون هیچ‌گونه تبعیض، چه بر اساس مذهب، قومیت، ایدئولوژی یا هر چیز دیگری. منع افراد از دفن کردن عزیزانشان به شیوه‌ای شایسته، در حالی که از قبل در غم و اندوه هستند، غیر انسانی است. بهائیان به آرامگاه‌های همه احترام می‌گذارند و با توجه به اینکه جامعه بهائی طی دهه‌های متمادی با هتک حرمت قبرستان‌های خود مواجه بوده است، ما نمی‌خواهیم کسی این درد را تجربه کند. مقامات ایرانی باید به این حق اولیه بشر احترام بگذارند.»
حصارکشی صورت گرفته تنها به اطراف گورستان خاوران محدود نبوده و شامل معبر اصلی ورودی “گلستان جاوید” تهران نیز شده است. در روزهای اخیر خبرهایی از گذاشتن در آهنی برای ورودی اصلی معبر این قبرستان گزارش شده که با پیگیری‌های صورت گرفته از سوی نهادهای اطلاعاتی پاسخ داده شده که بهائیان و دیگر مراجعان تنها در “ساعات اداری رسمی، از ۸ صبح تا ۵ بعدازظهر” می‌توانند به این مکان مراجعه کنند.
این مساله برای جامعه مدنی ایران نگرانی‌های زیادی به وجود آورده زیرا از یک طرف بهائیان ایران از ابتدای حیات جمهوری اسلامی تحت فشارهای شدید امنیتی مخصوصا در زمینه قبرستان‌های خود قرار گرفته‌اند و از طرف دیگر دسترسی خانواده‌های قربانیان دهه ۶۰ هر روز با محدویت و فشار امنیتی بیشتری روبرو می‌شود.
نماینده جامعه بهائیان در سازمان ملل به دویچه‌وله فارسی می‌گوید: «متأسفانه بسیاری از قبرستان‌های بهائیان در سراسر ایران مصادره، تخریب یا هتک حرمت شده‌اند. قبرستان سابق بهائیان تهران در مرکز شهر بود که در سال ۱۳۶۰ مصادره و تخریب شد. قطعه زمین خاوران چند سال بعد در اختیار بهائیان قرار گرفت تا مردگان خود را در آنجا دفن کنند. تا جایی که می‌دانیم در حال حاضر به نظر نمی‌رسد مسئولان قصد تخریب این قبرستان را داشته باشند.»
به کانال تلگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
قبرستانی که دیان علائی از تخریب آن در سال ۱۳۶۰ یاد می‌کند در زمینی بوده که اکنون فرهنگسرای خاوران بر روی آن بنا شده است.
قبور اسلامی در گلستان جاوید بهائیان
دومین تغییر ایجاد شده کندن تعداد زیادی قبر با اصول و موازین شرعی اسلامی در محوطه جدید قبرستان بهائیان است. شنیده‌ها در این زمینه حاکی است که قرار است در این قبور “افراد مسلمان” دفن شوند. مشخص نیست چرا با وجود بهشت زهرا و قبرستان‌های دیگر در تهران برای دفن اموات مسلمانان، زمین اندکی که در گذشته برای دفن درگذشتگان بهائی در نظر گرفته شده به این مساله اختصاص یافته است.
دیان علائی با اشاره به اینکه بهائیان با دفن افراد درگذشته مسلمان یا هر فردی با عقاید دیگر در قبرستان خود هیچ مشکلی ندارند به سابقه فشار سازمان بهشت زهرا در این مورد اشاره می‌کند: «سال گذشته جامعه جهانی بهائی در بیانیه‌ای مطبوعاتی به اتفاقات خاوران واکنش نشان داد و در آن اشاره کرد که اگرچه زمین قبرستان واگذار شده به بهاییان برای چندین دهه کافی است، اما ماموران اداره حراست سازمان بهشت زهرا که مدیریت خاوران را بر عهده دارد، استفاده از این قطعات را برای این جامعه ممنوع کرده‌اند. بهائیان مجبور بودند از بین گزینه‌های ناممکن یکی را انتخاب کنند. این موضوع متعاقباً حل شد و بهائیان اجازه یافتند تا دفن اموات خود را در آنجا از سر بگیرند.»
منظور از “گزینه‌های ناممکن” استفاده از شکاف‌های باریک خالی مانده بین قبرهای بهائیان دفن شده در این مکان یا استفاده از زمین گورستان خاوران است که به ادعای مقامات رسمی ایران “اجساد داخل آن” تخلیه شده است. هر دو گزینه‌ای که از نظر اخلاقی برای بهائیان غیرقابل اجرا به شمار می‌رفتند.
با این وجود نماینده جامعه جهانی بهائی فعلا خطر جدی را متوجه قبرهای بهائیان نمی‌داند و می‌گوید: «می‌دانیم که دیوارهایی که در اطراف قبرستان توسط مسئولین کشیده می‌شود در ادامه کاری است که چندی پیش آغاز شده بود و فعلاً جای نگرانی برای قبرستان بهائیان نیست.»
