کارشناسان همزمان با ۴ فوریه، روز جهانی سرطان، مافیای قدرتمند دارو در ایران، نبود نظارت بر کیفیت داروهای قاچاق و کوتاه بودن دست متخصصان در انتخاب درمان‌های استاندارد را از معضلات اصلی بیماران مبتلا به سرطان می‌دانند.۴ فوریه روز جهانی سرطان است؛ بیماریی که به گفته کارشناسان ۴-۵ سالی است که انتشار آمارهای جدید از موارد ابتلا به آن در ایران متوقف شده است.
در ایران قانونی تحت عنوان “قانون ثبت و گزارش اجباری سرطان” در سال ۱۳۶۰ به صورت آزمایشی و بعد در سال ۱۳۶۳ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد.
چند سال بعد از تصویب این قانون در مجلس، اداره سرطان در وزارت بهداشت تشکیل شد، ارگانی که جسته و گریخته تا اواسط دهه ۷۰ فعالیت می‌کرد. در سال ۱۳۷۵ برنامه مدونی با هدف پیشگیری از سرطان، تشخیص زودرس و درمان بهنگام، ارائه مراقبت‌های تسکینی برای بیماران مبتلا به سرطان و همچنین ثبت موارد ابتلا به سرطان در این اداره تدوین شد. از اوایل دهه ۸۰ نیز گزارش‌های سالانه موارد ابتلا به سرطان منتشر گردید ولی از یک جایی به بعد، این روند متوقف شد به طوری که به گفته کارشناسان آمارهای فعلی موارد ابتلا به سرطان در ایران مربوط به حداقل ۴ سال پیش است.
مطابق آمارهای مربوط به سال ۱۳۹۹، سالانه دست‌کم ۱۳۱ هزار نفر در ایران به انواع سرطان مبتلا می‌شوند.
بنا به اعلام اپیدمیولوژیست‌ها، شایع‌ترین سرطان‌ها در هر دو جنس سرطان های پستان، پروستات، کولورکتال، سرطان غیر پوست غیر ملانوما و سرطان معده هستند. به تفکیک جنس، در مردان، سرطانهای پروستات، پوست غیر ملانوما، معده، کلورکتال و مثانه و در زنان سرطانهای پستان، تیروئيد، کولورکتال، سرطان پوست غیر ملانوما و سرطان معده جزو شایع‌ترین سرطان‌ها برشمرده شده‌اند.
همچنین گزارش شده که شایع‌ترین سرطان های منجر به مرگ در هر دو جنس، سرطانهای معده، ریه و کولورکتال هستند.
از نظر جغرافیایی نیز بیشترین میزان بروز سرطان در کشور در استان‌های یزد، فارس، اصفهان و تهران گزارش شده است.
دوازدهم بهمن ماه بود که محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت ایران هزینه‌های بالای تشخیص و درمان سرطان در ایران سخن گفت.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
چند روز پیش از آن، کاظم زنده‌دل معاون پژوهشکده سرطان دانشگاه علوم پزشکی تهران از “مرگ روزانه حداقل ۲۰۰ بیمار مبتلا به سرطان” در ایران خبر داده و گفته بود که این میزان از مرگ و میر “معادل سقوط روزانه یک فروند هواپیما و برابر با تعداد کشته‌های کرونا در دوران اوج خود در کشور” است. البته به گفته کارشناسان، با توقف برنامه ثبت سرطان، می‌توان گفت که تعداد مرگ‌های ناشی از سرطان بسیار بیشتر از آمارهای رسمی منتشر شده است.
نبود دارو، عامل اصلی مرگ و میر مبتلایان به سرطان
کمیاب یا نایاب شدن شماری از داروها در ایران طی چند سال گذشته بارها به مساله‌ای بحرانی تبدیل شده است و این معضل را از رنج بیماری برای بیماران سخت‌‌تر کرده است. اواخر مرداد سال ۱۴۰۳ آمارهای متفاوتی درباره افت تولید دارو در ایران منتشر شد.
سازمان غذا و دارو در آن زمان اعلام کرد که تولید دارو در کشور نسبت به دوره مشابه سال گذشته “تقریبا ۱۷ درصد” کاهش داشته است. اما پیش از آن، محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم، از “افت ۳۰ درصدی دارو” در کشور خبر داده بود.
این معضل تا جایی پیش رفته که متخصصان را ناچار به انتخاب برخی روش‌ها خاص برای درمان مبتلایان به سرطان کرده است.
به یک متخصص سرطان‌شناسی، در حال حاضر پزشکان و جراحان حق انتخاب چندانی ندارند و‌نمی‌توانند سراغ هر روش درمانی بروند. آنها باید ببینند بیمار به کدام دارو می‌تواند به راحتی دسترسی پیدا کند و بر اساس همان دارو پروتکل درمان را پیش ببرند. در واقع مکانیسم تشخیص از سوی پزشکان بسیار عالی ولی دستانشان برای ادامه روند درمان بسیار خالی است.
این پزشک متخصص که نخواست نامش فاش شود، در گفتگو با دویچه وله فارسی افزود: «متاسفانه ما ناچاریم بسیاری از داروها را به دلیل نایاب و یا کمیاب بودن، از خط درمان حذف کنیم. بخصوص در مورد سرطانهای پستان و کولورکتال. چنین محدودیتی باعث مرگ بسیاری از بیمارانی می‌شود که دوره درمان این نوع سرطان‌ها را طی میکنند.»
این متخصص سرطان‌شناسی با اشاره به این که بسیاری از بیماران به داروخانه هلال احمر مراجعه میکنند و دست خالی باز می‌گردند، ادامه داد: «حتی خیلی از داروها از سوی دولت، تاریخ مصرف گذشته به دست بیمار می‌‌رسند چون در گمرک باقی می‌مانند و ترخیص نمی شوند.»
او ضمن بیان این که در ۸۰ درصد موارد چیزی به اسم تحویل دارو به بیمار نداریم، گفت: «با وجود چنین شرایطی، بیمار ناچار است از مبادی غیر قانونی دارو را تهیه کند. دارو در این شرایط هیچ اطمینانی ندارد و هیچ مشخص نیست که چقدر کیفیت و یا حتی تاریخ مصرف دارد. بالای ۷۰ درصد بیماران سرطانی دچار چنین وضعیتی هستند و در حقیقت دارو در ایران به جای این که منجر به نجات جان بیماران شود، به کالایی در دست مافیا و ابزاری برای سودجویی تبدیل شده است.»
رئیس انجمن رادیوآنکولوژی ایران نیز چندی پیش در خصوص قیمت داروهای موجود در بازار گفته بود: «داروهای جدید سرطانی از محدوده ۱۰ میلیون تا بالای ۱۰۰ میلیون در هر نوبت استفاده و بسته به دوز و مقدار آن هزینه بردار است که در توان قشر کارمند و کارگر نیست و آنها به سختی می‌توانند این داروها را تامین کنند.»
یاشا مخدومی البته از کمبود دستگاه‌های تشخیص سرطان بخصوص رادیو تراپی نیز یاد کرده و گفته بود: برای اینکه از تکنولوژی رادیوتراپی پیشرفته تقریبا در حد کشورهای اروپایی که الگوی متوسطی از نظام درمان سرطان را دارند، در کشور برخوردار باشیم باید به ازای یک میلیون جمعیت کشور حداقل ۴ دستگاه و گاهی تا ۶ دستگاه بسته به نقاط جغرافیایی و جمعیت در نظر بگیریم. اگر برای یک میلیون نفر ۴ دستگاه رادیوتراپی تخصیص یابد با توجه به جمعیت ۸۰ میلیونی کشور در حدود ۳۰۰ دستگاه نیاز داریم، در حالی که در حال حاضر حدود ۱۳۰ دستگاه در کشور در حال فعالیت است و بسیاری از این دستگاه‌ها هم فرسوده هستند.
همسر زنی که ۴ سال است که به سرطان پستان مبتلا است به دویچه وله فارسی می‌گوید: «برای پیدا کردن داورهای همسرم هر سه هفته یک بار از این داروخانه به آن داروخانه سرگردان هستم، هرچند می‌دانم تلاشی که می‌کنم بی‌فایده است. داروهایی که برای همسرم نیاز دارم در بازار سیاه وجود دارد. ولی می‌ترسم آنها را تهیه کنم چون اصالتش محرز نیست. اما چاره ای هم ندارم. اگر پزشک من را به داروخانه آشنا ارجاع بدهد، شاید بتوانم دارو را از مبدا قانونی خریداری کنم ولی طی درمان ۴ ساله همسرم تنها دو تا سه بار موفق به این کار شدم و در بیشتر موارد ناچار شدم دارو را از طریق رابط در بازارهای قاچاق آنهم با قیمت‌های نجومی تهیه کنم.
تولید داروی سرطان در داخل ایران بیشتر افسانه است تا حقیقت!
رسانه‌های داخلی ایران هر چند وقت یک بار اخباری در مورد موفقیت شرکت‌های دانش بنیان در تولید نسل جدید از داروهای نوین در درمان سرطان را منتشر میکنند، داروهایی که ادعا می‌شود بسیار ارزان‌تر از قیمت نوع خارجی در دست بیماران قرار گرفته است.
وزارت بهداشت نیز مدعی است بسیاری از داروهای درمان سرطان در داخل تولید می‌شود و مسئله کاهش اثربخشی این داروها در روند درمان را رد می‌کند، اما بسیاری از متخصصان بر این باورند که با وجود تلاش شرکت‌های ایرانی، هنوز در تولید داروهای بیماران سرطانی، با کارایی و کیفیت داروهای خارجی فاصله داریم.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
به عقیده متخصص سرطان‌شناسی، ادعای تولید داخلی داروی سرطان “دروغ محض” است. چون اگر حتی این داروها در داخل ایران تولید شوند، ماده اولیه آنها از کشورهایی مانند چین یا هند خریداری می‌شود.
به گفته او، این شرکت‌ها از سوی دولت بودجه‌های هنگفت دریافت میکنند ولی چون توان تولید دارو در داخل را ندارند، داروی خارجی را به اسم داروی داخلی بسته‌بندی کرده و به فروش می‌رسانند. حتی ماده اولیه یک آنتی‌بیوتیک ساده به نام مترونیدازول نیز از خارج از کشور وارد می‌شود چه برسد به داروهای تخصصی سرطان.
ضعف ایران در سرمایه‌گذاری برای غربالگری سرطان
به عقیده متخصصان، گرچه غربالگری سرطان در کشور در یک دهه گذشته شاهد پیشرفت‌هایی بوده و امکانات و تجهیزات غربالگری این بیماری بهبود یافته اما به‌ویژه در مناطقی که شیوع برخی سرطان‌ها مانند سرطان دستگاه گوارش بخصوص در شمال و شمال شرق کشور بیشتر است، برنامه‌های غربالگری به خوبی اجرا نشده است.»
این در حالیست که برخی کشورها مثل عربستان سعودی و امارات سرمایه گذاری‌های هنگفتی در زمینه غربالگری سرطان کرده‌اند و این امر گرچه باعث شده که حتی آمار تشخیص سرطان در این کشورها حتی از آمارهای ایران هم بیشتر شود، اما به گفته متخصص سرطان شناسی، این لزوماً نشانه بدی نیست؛ زیرا به شناسایی هرچه سریع‌تر بیماران منجر می‌شود و با شروع درمان به موقع طول عمر آنها را بیشتر می کند. اما متاسفانه در ایران هیچ برنامه منسجمی برای غربالگری به موقع سرطان وجود ندارد و این یک زنگ خطر است زیرا با افزایش تعداد مبتلایان، ما هیچ گاه بودجه و امکانات درمانی برای این موج بیماران سرطانی را نخواهیم داشت.
