دە سال پس از نسل‌کشی ایزدیها توسط گروه تروریستی داعش کماکان شمار چشمگیری از اعضای این جامعه مذهبی کماکان آوارە، مفقود یا در اسارت هستند. دویچە ولە فارسی در این گزارش نگاهی انداختە بە وضعیت کنونی این جامعه در عراق.دە سال پیش در روز ٣ اوت سال ٢٠١۴، گروه تروریستی داعش بە شمال استان نینوا در عراق یورش برد و دستکم ۵ هزار نفر از اعضای جامعه کردهای ایزدی را قتل و عام کرد و هزاران نفر کە اکثر آنان زنان و کودکان بودند را بە اسارت گرفت. با گذشت ١٠ سال از آن روز کماکان شمار چشمگیری از اعضای این جامعه مذهبی آوارە، مفقود یا در اسارت هستند.
اولاف شولتس، صدر اعظم آلمان بە مناسبت دهمین سالگرد نسل‌کشی کردهای ایزدی در صفحات اجتماعی خود پیامی منتشر کرد و ضمن یادآوری جنایت‌های وحشتناک گروه تروریستی داعش، تاکید کرد کە “آلمان از ایزدیها برای بازسازی سرزمین خود در کوه‌های سنجار حمایت می‌کند”.
شولتس همچنین عکسی از نادیا موراد، زن ایزدی برنده جایزه صلح نوبل و ساخاروف را بازنشر کردە و تحت عنوان “راوی و صدای قوی ایزدیها” از او تمجید کردە است.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
نادیا موراد قربانی جنگ و خشونت جنسی در جنگ است. او توسط گروه داعش به عنوان یک برده جنسی به گروگان گرفته شد و مورد تجاوز قرار گرفت. داعشی‌ها شش برادر و مادرش را جلوی چشمانش کشتند، چون حاضر نشدند دین اسلام را بپذیرند.
بیشتر بخوانید:وعده وزیر خارجه آلمان به ایزدیها؛ کمک و تعقیب جنایتکاران
آلمان در حال حاضر اصلی‌ترین میزبان جامعه ایزدی در خارج از سرزمین اصلی آنها است. این کشور در سال‌های گذشتە دەها هزار نفر از اعضای این جامعه ایزدی را بە پناهندگی پذیرفتە است. همچنین آلمان در کنار بریتانیا و فرانسه یکی از کشورهایی است کە جنایت علیه ایزدیها را با عنوان نسل‌کشی بە رسمیت شناختە است.
نسل‌کشی کردهای ایزدی چگونه اتفاق افتاد؟
روز چهار ژوئن ۲۰۱۴، گروه تروریستی داعش بە موصل و شهرهای اطراف آن هجوم برد. ارتش عراق بدون مقاومت از هم پاشیدە شد و نیروهای نظامی این کشور از منطقه غرب عراق و مناطق مورد مناقشه با اقلیم کردستان عقب‌نشینی کردند.
شنگال و مناطقی کە کردهای ایزدی در آن زندگی می‌کنند، عموما در استان نینوا قرار دارند و بر اساس مادە ۱۴۰ قانون اساسی عراق، جز مناطق مورد مناقشه میان اربیل و بغداد محسوب می‌شوند. پس از عقب‌نشینی ارتش عراق از این مناطق، نیروهای پیشمرگە حزب دموکرات کردستان عراق بە رهبری مسعود بارزانی کنترل بخش‌های شمالی استان نینوا از جملە سنجار را در دست گرفتند.
بە اعتقاداتی کە ایزدیها دارند، بخشی از مسلمان‌ها آنها را “شیطان پرست” و “دشمن اسلام” می‌دانند. آنها حتی با پرداخت مالیات نیز نمی‌توانستند از جنایت داعش در امان بمانند. بە همین دلیل ایزدیها بیش از هر گروه دیگری در عراق از هجوم داعش ترس داشتند. اما حکومت اقلیم و مسعود بارزانی بە مردم ایزدی اطمینان دادە بودند کە از آنها در برابر هر هجومی محافظت خواهد شد.
در اولین ساعات بامداد سوم اوست سال ٢٠١۴ نیروهای گروه تروریستی داعش، بە سوی سنجار و شهرهای اطراف آن هجوم بردند. در کمال ناباوری نیروهای پیشمرگە مقاومتی از خود نشان ندادند و بە سوریه و استان دهوک گریختند و اینگونه مردم ایزدی تنها ماندند.
بخش عمده کردهای ایزدی توانستند خود را بە کوهستان شنگال برسانند. اما هزاران نفر نیز توسط داعش کشتە شدە و به ویژه زنان و کودکان بە بردگی گرفته شدند.
نهایتا پس از چند روز نیروهای کرد سوری موسوم بە یگان‌های مدافع خلق (YPG) و یگان‌های مدافع زنان (YPJ)، با همراهی شماری از جنگجویان حزب کارگران کردستان، از مرز سوریە یک کریدور انسانی بە سوی کوهستان سنجار باز کردند و اینگونه توانسند جان دەها هزار نفر از کردهای ایزدی را نجات دهند. این نیروها بعدا بە بدنە اصلی ائتلاف جهانی ضد داعش در سوریه تبدیل شدند.
ایزدیها قربانیان تنش‌های میان بغداد و اربیل
«با گذشت دە سال کماکان جامعه ایزدیها از نبود امنیت رنج می‌برد. سنجار و ایزدیها از قربانیان اصلی تنش‌های بە وجود آمده میان اربیل و بغداد هستند و در سایە این اختلافات، دستکم ٢ هزار و ۶۰۰ نفر مفقود هستند کە احتمالا بسیاری از آنها کماکان در اسارت به سر می‌برند».
بیشتر بخوانید: یک گور دسته‌جمعی دیگر از قربانیان داعش در سنجار کشف شد
این‌ها گفتەهای برکات عیسی در گفت‌وگو با دویچە ولە فارسی است. او روزنامەنگاری ایزدی است کە بعد از یورش وحشیانه داعش، بە همراه دەها هزار نفر دیگر بە کوهستان سنجار (شنگال) پناه برد.
برکات و همراهانش برای زندە ماندن مجبور بە خوردن علف‌و برگ درختان شدە بودند. برکات پس از آنکه نجات یافت بە یکی از چهرەهای شناختە شدە ایزدی تبدیل شد و برای سال‌ها روایت‌گر دردها و رنج‌های مردمش بودە است. روایت‌های تکان‌دهندە از مرگ، جدایی‌ها و خاطرەهای، کە دنیا را تکان داد و تا کنون او را آزار می‌دهند.
بر اساس آمارهای غیر رسمی کماکان دەها هزار نفر از ایزدیها آوارە هستند و عمده آنها در کمپ‌های بزرگ پناهجویان در استان دهوک زندگی می‌کنند. مسئلە اصلی برای بازگشت آنها نبود امنیت و اعتماد بە جریان‌های سیاسی است.
برکات عیسی کە اکنون در آلمان زندگی می‌کند، در این‌بارە می‌گوید: «ایزدیها از قربانیان اصلی نفاق سیاسی در عراق هستند. بغداد و اربیل توافقنامه‌ای بە اسم “سنجار” با هم امضا کردند و کە قرار بود کە بر اساس آن قدرت بین‌ها آنها، مثل قبل از سال ۲۰۱۴ تقسیم شود. اما اختلافات سیاسی میان این دو قطب قدرت، مانع از این مسئلە شدە است و در این میان این ایزدیها هستند کە کماکان در آوارگی زندگی می‌کنند».
چه نیروهایی در سنجار حضور دارند و بە دنبال چه هستند؟
در حال حاضر مناطق ایزدیها بە سه بخش تقسیم شدە است. شمال کوهستان سنجار در کنترل حزب دمکرات کردستان است. این حزب با رهبری مسعود بارزانی و مشی ملی‌گرایی کردی، سنجار را بخشی از اقلیم کردستان می‌داند. از این رو خواهان این است کە امنیت ایزدیها بە دولت اقلیم کردستان سپردە شود.
جنوب کوهستان سنجار نیز در اختیار ارتش عراق و نیروهای شبه‌نظامی حشدالشعبی قرار دارد. این نیروها نیز معقتد هستند کە امنیت ایزدیها باید در اختیار بغداد باشد و ایزدیها را نە کردهای ایزدی، بلکە “قوم ایزدی” می‌نامند.
کوهستان سنجار در کنترل “یگان‌های مقاومت سنجار” (YPS) است. در سال ۲۰۱۴ و پس از آنکه حزب ممنوعه کارگران کردستان (پ.ک.ک)، خود را بە این کوهستان رساند، فورا شروع بە سازمان‌دهی، آموزش نظامی و ایدولوژیک مردم ایزدی کرد. عقب‌نشینی حزب دمکرات کردستان در زمان هجوم داعش از این منطقه، یکی از عوامل اصلی گرویدن بخشی از مردم ایزدی بە یگان‌های مقاومت سنجار بود.
حزب کارگران کردستان مدعی است کە از کوهستان سنجار عقب‌نشینی کردە و نیرویی در آنجا ندارد و تنها نقطه وابستگی یگان‌های مقاومت سنجار بە خود را “ایدئولوژیک” می‌داند.
یگان‌های مقاومت سنجار خواهان ایجاد یک منطقه خودمختار و بە رسمیت شناختە‌شدن “نیروی دفاع ذاتی” برای خود هستند.
هجوم گاه و بی گاه ترکیه بە کوهستان سنجار
ساختار سیاسی ترکیه و در راس آن رجب طیب اردوغان عموما با قدرت‌گیری کردها در منطقه مشکل دارند و آن را تهدیدی علیه تمامیت ارضی خود می‌دانند. حال اگر این نیرو نزدیک بە حزب کارگران کردستان باشد، وضعیت پیچیدەتر می‌شود. حزبی کە در فهرست سازمان‌های تروریستی ترکیه، ایران، اتحادیه اروپا و ایالات متحده قرار دارد.
بیشتر بخوانید: خروج نیرهای پ‌ک‌ک از منطقه شنگال در شمال عراق
ترکیه بارها اعلام کردە کە حضور حزب کارگران کردستان (یگان‌های مقاومت سنجار) را بە عنوان یک تهدید و ارزیابی می‌کند. در همین چهارچوب در سال‌های گذشتە بارها اقدام بە تهدید هدفمند چهرەهای تاثیرگذار و بمباران مواضع این نیروی سیاسی – نظامی کردە است. یگان‌های مقاومت سنجار، حزب دمکرات کردستان عراق را متهم بە همکاری اطلاعاتی و نظامی با ترکیه می‌کنند و می‌گویند کە بازگشت نیروهای پیشمرگه این حزب بە سنجار را برنمی‌تابند.
رزا امین، از قربانیان خشونت داعش و از کنشگران این جامعه مذهبی در گفت‌وگو با تاگس‌شاو آلمان بە این موضوع اشارە و گفتە است: «ایزدیها بە دلیل ترس از درگیری بین نیروهای مختلف نمی‌توانند بە سرزمین خود بازگردند. ترکیه نیز بارها بە دلیل نزدیکی برخی از نیروها بە حزب کارگران کردستان کوهستان سنجار را هدف قرار دارد. همە ایزدیها در معرض خطر قربانی‌شدن از سوی حملات هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه هستند».
عفو عمومی در عراق و ترس ایزدیها
پارلمان عراق مشغول بررسی لایحە عفو عمومی است. بر اساس این لایحە قرار است کە هزاران نفر از افرادی کە با گروه تروریستی داعش در ارتباط بودەاند، آزاد و بە خانەهای خود بازگردند. هفتە گذشتە سه نماینده ایزدی پارلمان عراق در اعتراض بە این لایحە جلسه پارلمان را ترک کردند.
برکات عیسی در این‌بارە می‌گوید: «جامعه ایزدیها درگیر دعواهای بین حزبی و جناحی است. این موضوع حتی در شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب زیادی نداشت. این اقدام پارلمان عراق شرم‌‌آور است. کسانی را کە بە داعش کمک کردەاند یا بخشی از آن بودەاند را نباید بە این راحتی آزاد و دوبارە بە جامعه بازگرداند. آنها مرتکب نسل‌کشی شدەاند. بیم آن می‌رود کە در صورت آزادی این افراد، خشونت‌ها علیه ایزدیها یک‌بار دیگر افزایش یابد».
عفو بین‌الملل خواستار آزادی همه کردهای ایزدی شده است
سازمان عفو بین‌الملل آلمان می‌گوید کە با گذشت ١٠ سال از نسل‌کشی ایزدیها توسط گروه تروریستی داعش، اعضای این جامعه مذهبی کماکان با نقض جدی حقوق‌بشر مواجه هستند.
دفتر این سازمان حقوق‌بشری در برلین، روز چهارشنبه دهم مرداد (٣١ ژوئیە)، در بیانەای گفت کە احتمالا صدها نفر از ایزدیها کماکان در زندان‌ها یا اردوگاه‌هایی در شمال شرقی سوریە زندانی و تحت اسارت افرادی مرتبط با شبه‌نظامیان تروریست داعش هستند.
همچنین این سازمان اعلام کرد کە ٢ هزار و ۶۰۰ نفر از ایزدیها کماکان مفقود هستند. بە همین دلیل عفو بین‌الملل خواستار آزادی فوری همه ایزدیها شده و از جامعه جهانی خواسته تا از بستگان آنها برای یافتن مفقودان حمایت کنند.
نزدیک بە صد هزار نفر از اعضای داعش و خانوادەهای آنها در چندین کمپ و زندان بزرگ در مناطق خودگردان دموکراتیک شمال و شرق سوریه – روژآوا که زیر نظر نیروهای سوریه دموکراتیک ادارە می‌شوند، به سر می‌برند.
بە گفتە سازمان‌های حقوق‌بشری گمان می‌رود کە شماری از این افراد، زنان ایزدی باشند. برخی از زنان ایزدی کە معمولا در سنین کودکی و نوجوانی بە بردگی گرفتە شدە و بە ازدواج اجباری اعضای داعش درآمدەاند، از آنها بچەدار شدەاند. بە همین دلیل حاضر بە آشکارسازی هویت خود نیستند. زیرا بیم دارند کە خود یا کودکانشان از سوی جامعە رانده شوند.
در چند سال گذشتە دەها زن در این کمپ‌ها پس از شرکت در برنامەهای توان‌خواهی هویت خود را آشکار کردە و بە زندگی بازگشتەاند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
همچنین گمان می‌رود کە شماری از زنان و مردان ایزدی کماکان در مناطق بیابانی سوریە و حتی اردن در اسارت و بردگی عشایر عرب منطقه باشند.
برکات عیسی در مورد آینده ایزدیها گفت: «شمار زیادی از ایزدیها کماکان مفقود و در اسارت هستند. نگاه مذهبی‌های منطقه بە ایزدیها تفاوتی نکردە است. بیش از ٣٠ گور دستەجمعی کماکان دست‌نخوردە باقی ماندەاند. جناح‌های سیاسی باید بە اختلافات خود پایان دهند و ارادە ایزدیها را رسمیت بشناسند و آنها را مخاطب قرار دهند. این چیزی است کە ما برای تسکین دردهایمان بە آن نیاز داریم».
گزارش‌های سازمان‌های مردم‌نهاد در عراق تائید می‌کنند کە ایزدیها بیشترین میل بە مهاجرت را نشان می‌دهند. بسیاری از آنها مشتاقانه می‌خواهد بە اروپا، الخصوص آلمان مهاجرت کنند. انگار آنها همچون دندان دردی هستند، کە در عراق برای آن نسخەای وجود ندارد.
