به گفته ناظران، با طرح جدید آمریکا، برجام وارد مرحله خطرناکی شده که ممکن است از آن جان سالم به در نبرد
آمریکا پیش نویس قطعنامه‌ای را در باره برجام میان برخی اعضای شورای امنیت سازمان ملل توزیع کرده است. به گزارش آسوشیتدپرس این قطعنامه برآن است که تحریم‌های تسلیحاتی علیه رژیم ایران را برای مدتی نامحدود تمدید کند.
تقریبا شش ماه دیگر، یعنی در ۲۲ اکتبر (یکم آبان)، موعد رفع تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه رژیم ایران بر اساس مفاد برجام فرا می‌رسد. بنا به گزارشها، آمریکا یک طرح دو مرحله‌ای را برای جلوگیری از لغو تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه رژیم ایران آغاز کرده است
روزنامه نیوریورک‌تایمز که جزئیات طرح دو مرحله‌ای وزارت خارجه آمریکا را منتشر کرده، نوشته است آمریکا پیش‌بینی می‌کند که روسیه قطعنامه آمریکا در مورد تمدید تحریم‌های تسلیحاتی رژیم ایران را وتو کند. به همین دلیل، آمریکا برای جلوگیری از تمدید تحریم‌های مزبور، به کمک وکلای وزارت خارجه، یک استدلال حقوقی آماده کرده که بر اساس آن، آمریکا می‌تواند ادعا کند که هنوز عضو برجام است ولذا می‌تواند از سازوکار موسوم به «مکانیسم ماشه» استفاده کند. فعال‌سازی این مکانیسم، برجام را کاملا از بین خواهد برد.
در واقع بر اساس این طرح، سایر اعضای برجام مجبور می‌شوند برجام را نقض کنند و اگر برجام را نقض نکنند این توافق کاملا از بین خواهد رفت.
در چنین شرایطی چه کاری از اروپا ساخته است؟ اگر محاسبات فوق درست باشند، اروپا نمی‌تواند کار خاصی برای نجات برجام انجام دهد. چراکه اروپائیان در مقابل طرح جدید آمریکا دو گزینه دارند که هرکدام از آنها بدتر از دیگری است.
اگر اروپا با هدف جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه، با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی رژیم ایران موافقت کند، برجام را به شکل فاحشی نقض خواهد کرد؛ و این با ادعای آنها مبنی بر اینکه کاملا به تعهدات برجامی‌شان پایبند بوده‌اند، به شدت ناسازگار خواهد بود. اما اگر با رفع تحریم‌های تسلیحاتی موافقت نکنند، در این حالت، آمریکا با ادعای اینکه هنوز عضو برجام است، مکانیسم ماشه را فعال خواهد کرد و کل برجام را از بین خواهد برد.
به هر حال، صرفنظر از اینکه اروپایی‌ها کدام گزینه را انتخاب کنند، وضعیت فعلی میان حکومت ایران و کشورهای غربی در حال تغییر است. در چهار سال گذشته، تنش‌ها میان تهران و واشنگتن بین سطوح مختلف سیاسی و نظامی در نوسان بود. اما هیچ وقت از کنترل خارج نشد. با وجود همه این تنش‌ها، برجام زنده ماند. اما در آستانه انتخابات آمریکا ممکن است این وضعیت تغییر کند و دیگر برجام نباشد.
در این میان، باید به دو عضو دیگر برجام که در ماههای آینده مجددا درگیر مناقشات رژیم ایران و آمریکا خواهند شد، اشاره کرد: روسیه و چین که به احتمال زیاد قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی را وتو خواهند کرد، مگر اینکه تهران برای دفع یک ضرر بزرگتر (فعال‌سازی مکانیسم ماشه) از آنها بخواهد که وتو نکنند که البته این بعید است. اما روسیه و چین هم، مانند اروپا، گزینه‌های محدودی برای نجات برجام دارند. اگر آنها قطعنامه آمریکا را وتو کنند، در واقع خودشان راه را برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط آمریکا هموار خواهند کرد.
دولت آمریکا ظاهرا متن مبهم قطعنامه ۲۲۳۱ را به کمک وکلای وزارت خارجه، به نفع خود تفسیر کرده و استدلال حقوقی مفصلی برای استفاده از مکانیسم ماشه تهیه کرده است. مخالفت روسیه و سایر اعضای برجام ممکن است به جایی نرسد. وندی شرمن (از دست اندرکاران آمریکايی برجام)، که خواستار مخالفت با طرح وزارت خارجه آمریکا شده است، گفته مخالفت‌ها با این طرح، به این معنا نیست که این طرح موفق نخواهد شد.
به گفته ناظران، برجام وارد مرحله خطرناکی شده که ممکن است از آن جان سالم به در نبرد.
