بنا بر بررسی‌های کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی و بر اساس گفته‌های منابع آگاه؛ “شمار ایرانیانی که در زندان‌های ارمنستان به‌سر می‌برند، دستکم به ۶۲ نفر می‌رسد که از این تعداد ۱۰ نفر زن و باقی آنها مردانی هستند که دوران محکومیت خود را سپری می‌کنند. در میان این افراد برخی نیز، ماه‌ها و گاه سال‌هاست که به صورت بلاتکلیف در انتظار برگزاری دادگاه و صدور حکم در زندان‌های ارمنستان هستند.”
حقوق ابتدایی زندانیان در این زندان‌ها رعایت نمی‌شود، برخی از آنها ماه‌ها و گاه چند سال بلاتکلیف در انتظار برگزاری دادگاه هستند و رفتار مسئولان زندان با ایرانیان زندانی بسیار بد است.
بر اساس این گزارش زندانیان در چند زندان ارمنستان خبر داده‌اند که صدور احکام زندان برای آنها با جرم مرتکب شده همخوانی ندارد.
بیشتر این زندانیان از ملاقات با خانواده‌های خود به دلیل بعد مسافت و هزینه‌های سفر محروم هستند و به ندرت می‌توانند با نزدیکان خود تماس تلفنی داشته‌باشند.
در یکی از این زندان‌ها که محل نگهداری زنان زندانی است، علیرغم تمام این موارد، “نگهبانان به زنان ایرانی زندانی پیشنهاد سکس می‌کنند.”
بنا به گفته یک منبع مطلع؛ “سه زندان اصلی برای نگهداری آنها در ارمنستان وجود دارد و یک محل هم جدای از این موارد برای نگهداری کسانی است که به مواد مخدر اعتیاد دارند که یک مرکز درمانی دربسته و شبیه زندان است.”
از طرف دیگر پیشتر تفاهم‌نامه همکاری میان مقامات ایران و ارمنستان به منظور سهولت برای انتقال محکومان میان دو کشور امضا شده‌بود که اکنون مدت‌هاست بنا به دلایلی نامعلوم به آن عمل نمی‌شود.
آنچه می‌خوانید گزارش داریوش عدیم از چند زندان در ارمنستان و وضعیت ایرانیان زندانی این کشور است که بر اساس گفته‌های چند شاهد عینی جمع آوری شده‌است.
۱- زندان نوباراشن در شهر ایروان
۲- زندان آبوویان زندان زنان در شهر آبوویان
۳- زندان آرماویر در منطقه آرماویر
۴- مرکز درمانی برای نگهداری معتادین
۱- زندان نوباراشن در شهر ایروان که تعداد ۱۸ ایرانی در آن و وضعیت بدی از نظر بهداشتی و مواد غذایی نگهداری می‌شوند.
این زندان در واقع یک بازداشتگاه است. بازداشتگاهی که از قول زندانیان به “زندان استالین” شهرت یافته‌است و آن‌هم به دلیل وجود تونل‌ها و سلول‌های عجیب آن است. در این زندان هر ۲۴ ساعت یک ساعت هواخوری دارند و ایرانیان زندانی امکان دیدار با یکدیگر ندارند، چرا که هر بند به صورت جداگانه به هواخوری برده می‌شوند و البته هواخوری که به آن منتقل می‌شوند محیطی بسیار کوچک با سقفی سیمانی است.
در این زندان شرایط به قدری وخیم است که به عنوان نمونه یک شهروند ایرانی-ارمنی به نام آلبرت دو ماه پیش خود را دار زد و هیچ کس پیگیر کار او نبود. تماس‌های تلفنی در این زندان هفته‌ای یک بار که همان هم گاهی اوقات به دلایل نامعلوم اجازه داده نمی‌شود.
کیفیت غذای این زندان به قدری بد است که بنا به گفته یک زندانی؛ “اگر آن‌را جلوی سگ بگذاری نمی‌خورد. غذا را با سطل اسطبل می‌آورند و در کاسه‌ها می‌ریزند و با بی احترامی به زندانی‌ها رفتار می‌کنند.”
۲- زندان آبوویان زندان زنان در شهر آبوویان که ۱۰ نفر زن ایرانی به همراه سایر زندانیان با ملیت‌های دیگر در آن محبوس هستند. گفته می‌شود؛ “در زندان آبوویان اتاق زنان زندانی حمام ندارد به همین جهت برای حمام به محلی دیگر در زندان منتقل می‌شوند که در محل حمام، نگهبانان مرد ایستاده‌اند و مدام به آنها پیشنهاد سکس می‌دهند که این موضوع به شدت باعث آزار آنها شده‌است.”
۳- زندان آرماویر در منطقه آرماویر که ۳۴ زندانی ایرانی در آن نگهداری می‌شوند.
در زندان آرماویر این ۳۴ ایرانی زندانی هستند که آنها هم در وضعیت بدی به‌سر می‌برند. بنا به گفته یکی از زندانیان محبوس در زندان آرماویر، این زندان ۶ بند دارد و هر بند گنجایش ۱۸۰ زندانی دارد، اما این فرد خبر ندارد که در بندهای دیگر آیا از همه ظرفیت آن استفاده شده است یا خیر، اما نصف افرادی که در این بند به‌سر می‌برند، ارمنی تبار هستند و باقی آنها از کشورهای دیگر مثل ایران، چین، آمریکا، ژاپن، هند، اکراین، گرجستان و … هستند.
این فرد که مایل نیست نام او برده شود می‌گوید: «کیفیت غذا در زندان آرماویر بسیار افتضاح است. حدود ۳ ماه پیش گفتند قوانین ما به روز شده و غذای شما اروپایی می‌شود و بنا شد که به مدت ۷۰ روز به صورت آزمایشی غذای اروپایی بدهند. برای صبحانه مقدار کمی تخم مرغ و عسل و برای ناهار مرغ می‌دادند. ما آن‌روز‌ها بعد از ۵ ماه مرغ خوردیم هر چند مقدار آن بسیار کم بود، اما بعد از یک هفته برنامه غذایی به سابق برگشت و همان غذای بسیار بد را دادند. بعدتر اینطور به نظر رسید که این موضوع به دلیل سرکشی و بازدید بازرس از زندان بوده‌است.»
آب در این زندان سهمیه‌بندی است. صبح‌ها از ساعت ۸ تا ۱۰ صبح آب وصل است. دوباره از ۲:۳۰ ظهر به مدت یک ساعت وصل می‌شود، مجدد از ۶ شب تا هشت شب آب را وصل می‌کنند و دیگر قطع می‌شود تا خود صبح و حمام هم فقط پنج‌شنبه‌ها آن‌هم به مدت یک ساعت و نیم امکان حمام داریم که خود وقت بسیار کمی است خلاصه‌اش کنم وضعیت بسیار افتضاح است.
“وضعیت آب شرب این زندان هم اصلا خوب و قابل آشامیدن نیست و هر کسی توان مالی ندارد که آب بخرد، چرا که با توجه به افزایش نرخ دلار این امکان دیگر برای ما وجود ندارد که آب بخریم. آب اینجا به شدت سنگ‌‌ساز است.”
این منبع که خود نیز در این زندان زندانی است، اینطور ادامه داد: «خوراکی که ما می‌دهند بی‌کیفیت است یک غذای مخصوص دارند که دَم می‌کنند و شبیه هسته جارو است باور کنید جلو گوسفند بگذاری نمی‌خورد. در این زندان کسانی هستند که شب‌ها با شکم گرسنه می‌خوابند و امکان تهیه هیچ‌چیزی با هزینه شخصی خود را ندارند.»
از او در خصوص دوستانش و احکامی که برای آنها صادر شده پرسیدم؛
او کسی را معرفی می‌کند که به دلیل همراه داشتن یک ورق استامینوفن کدئین، الان ۱۳ ماه است که به صورت بلاتکلیف در این زندان محبوس است و یا شخصی دیگر به نام «ف» را مثال می‌زند که به دلیل یک درگیری کوچک خیابانی ۲۴ ماه بلاتکلیف و در انتظار برگزاری دادگاه است.
“کسی دیگر را دستگیر کرده‌اند که اصلا هیچ چیزی با خود نداشته و الان ۱ سال بلاتکلیف در انتظار برگزاری دادگاه است. از یک شخص دیگر به دلیل اینکه یکی از همراهان او در سفر تعدادی قرص همراه داشته کهپس از یک‌سال بلاتکلیفی به او و دوستش هر کدام ۱۰ سال حکم زندان داده‌اند.”
بر اساس گفته این شهروند ایرانی؛ “اگر کسی جرمی مرتکب نشده‌باشد و شخص ثالثی علیه او اعتراف کند یا شهادت دهد، او را سال‌ها زندانی می‌کنند و بعد دادگاهی می‌شود و به همین دلیل برخی ایرانیان مدت‌هاست بلاتکلیفند.”
از این شهروند ایرانی محبوس در زندان ارمنستان در خصوص حقوق قانونی‌شان پرسیدم؛
حقوق اولیه و قانونی ما در این زندان رعایت نمی‌شود به ما گفته‌اند در هر ماه ۴ بار امکان تماس تلفنی داریم که در مجموع نباید بالای ۱۵ دقیقه شود، اما خرید یک کارت تلفن حدود ۳۵ هزار تومان هزینه‌اش می‌شود و با هر کارت بیشتر از ۶ دقیقه نمی‌شود، صحبت کرد. (کارت با هزینه شخصی تهیه می‌شود) و تماس‌های ما با خانواده و نزدیکان‌مان بسیار کم شده و بدون تردید خانواده‌ها نگران وضعیت ما هستند، اما از طرف دیگر به دلیل گرانی و افزایش نرخ دلار نمی‌توانند برای چند ساعت ملاقات ماهانه‌ای که داریم به دیدار ما بیایند.
زندانیان در این زندان دو بار در ماه حق ملاقات دارند، هر روزی غیر از تعطیلات رسمی، اما به دلیل بعد مسافت و هزینه‌های زیاد آن برای خانواده‌ها این امکان میسر نیست.
او اینطور ادامه داد: «قبلا به ما گفته‌بودند هر ماه امکان تماس با وایبر و واتس‌آپ خود زندان هست و ما از طریق کامپیوتری که در یکی از اتاق‌های مسئولین بند بود گاهی اوقات می‌توانستیم با خانواده خود تلفنی حرف بزنیم اما الان بیشتر از ۳ ماه است که به دلایل نامعلوم آن‌هم قطع شده‌است.»
۴- در ارمنستان همچنین بیمارستانی برای ترک اعتیاد زندانیان معتاد در نظر گرفته‌شده که در حال حاضر ۴ نفر آنجا به‌سر می‌برند، اما این منبع می‌گوید: «کسانی را شاهد بوده که به عنوان نمونه یک‌سال بلاتکلیف در این زندان بوده‌اند، بعد برای ترک منتقل کرده‌اند به این مرکز. ۳ نفر دیگر نیز هر کدام حدود ۷ ماه زندان را پست سر گذاشته‌اند.» او می‌پرسد: «آخر فردی که یک سال اینجا زندان بوده، دیگر خود به خود مواد را ترک کرده و چه نیازی به انتقال آنجا دارد؟»
این شهروند ایرانی از روند طی شدن پرونده‌ها در دادگاه‌های ارمنستان به شدت ناراضی است: “وضعیت دادگاه‌ها افتضاح است.”
او می‌گوید: «دسترسی به وکیل و کنسولگری به ندرت اجازه داده می‌شود. وکلا تسخیری هستند و این‌روزها اگر کسی هم بخواهد با هزینه شخصی خود وکیل بگیرد به پیشنهاد دوستانش از این کار سر باز می‌زند، چرا که وکلای بسیاری پیشتر از ایرانیان هزینه‌های گزاف گرفته‌اند، اما بعد از اخذ وجه هیچ کار مثبتی روی پرونده صورت نداده‌اند یا غیب‌شان زده‌است.»
وی همچنین می‌افزاید که برای برگزاری دادگاه آنها را به شهر دیگری می‌برند: «برای دادگاه‌ها ما را به شهری به نام قاپان نزدیک مرز ایران می‌برند، اما بارها شده بعد از مراجعه به دادگاه به عنوان مثال گفتند که قاضی یا دادستان نیامده، بعد هم می‌گویند دادگاه برگزار نمی‌شود، بروید و چند ماه دیگر بیایید. ما را دوباره به زندان برمی‌گردانند تا شاید چند ماه بعد، دو یا ۳ ماه بعد، گاهی هم بیشتر، مجدد دادگاهی برگزار شود.»
از صدور حکم‌های زندان و برگزاری دادگاه سوال کردم؛
اینطور گفت: «دادگاه‌ها بسیار دیر به دیر برگزار می‌شوند. افراد بسیاری ماه‌ها و سال‌ها بلاتکلیف هستند. زمانی هم که حکمی صادر می‌شود طولانی مدت است و با نوع جرم همخوانی ندارد. مثال برایت می‌زنم یک نفر هست که برای ۳۶ صدم ماریجوانا (زیر یک گرم) ۱۳ سال حکم زندان گرفت یا کسی دیگر که راننده کامیون ۷۰ ساله بود که در نقطه مرزی زیر ۱ گرم شیشه از او گرفتند و الان به او ۹ سال حبس داده‌اند. یک نفر دیگر هست که کمتر از ۸ دهم تریاک همراه خود داشت و به او ۳ سال و ۳ ماه حکم زندان داده‌اند.»
بزرگترین مشکل شما چیست؟
بر اساس تفاهم میان دو کشور ایران و ارمنستان که پیشتر از سوی مقامات دو کشور امضا شده‌است، محکومانی که در زندان‌های ایران و ارمنستان تحمل کیفر می‌کنند، گاهی برای ادامه محکومیت به کشور مبدا منتقل می‌شوند.
اصل مشکل ما با دولت ارمنستان این است که واقعا اذیت می‌کنند انگار که تعمدی در کار است می‌برند دادگاه برگزار نمی‌شود. باید ماه‌ها بلاتکلیف در زندان بمانی و بعد هم حکم صادر می‌کنند، احکامی طولانی مدت صادر می‌کنند. از طرف دیگر الان دو سال است که هیچ زندانی با ایران مبادله نکرده‌اند، در صورتی که این هم جزو حقوق ماست که رعایت نمی‌شود و نمی‌دانم دلیلش چیست.
